خیلی‌ها از تغییرات در موقعیت هاب انرژی منطقه می‌گویند؛ موقعیت ایران در آینده بازار انرژی چگونه خواهد بود؟ رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران می‌گوید: بیش از شش دهه است که ایران موقعیت متعددی برای حضور پررنگ در صنعت نفت و گاز دارد ولی به دلایلی نتوانستیم موقعیت طلایی این فرصت را حفظ کرده و بدان پایبند باشیم.
پدیدار به «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: بعد از تحولاتی که در سطح منطقه و به‌ویژه جنگ کوتاه‌مدت کشور آذربایجان با ارمنستان ایجاد شد، تغییراتی در خصوص هاب انرژی منطقه در حال وقوع است که باید گفت در این رابطه ترکیه با ایفای نقشی تازه در مناسبات حوزه انرژی، ظرفیت‌های جدیدی را برای خود حاصل آورده است.
پدیدار، عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران می‌گوید: ترکیه همواره درصدد بهره‌گیری از فرصت‌هایی برای موقعیت‌های بسیار محدود خود در بخش انرژی بوده است. آن‌ها با کشف میادین جدید گازی در دریای سیاه و با جستجوی جدید در دریای مدیترانه، در کنار تحریم‌های اقتصادی ایران و توقف فرآیند فروش نفت و گاز ایران می‌خواهند ظرفیت‌های انرژی منطقه را به نفع خود به کار گیرند
آیا ترکیه می‌تواند رقیبی جدی برای بازار انرژی ایران باشد؟ پدیدار پاسخ می‌دهد: ترکیه هیچ منابع انرژی به‌طور مستقل و یا مشترک ندارد و عموماً یک وارد کننده مطلق و مصرف کننده کامل در حوزه انرژی است و موقعیت استراتژیک آن در منطقه اساساً" با ایران قابل‌مقایسه نیست.
او ادامه می‌دهد: هرچند که این کشور همواره خودش را به کانون ترانزیت نفت و گاز در منطقه بدل کرده است. در مقابل و در طی حداقل پنج دهه گذشته ایران با انجام مذاکراتی متعدد در حوزه‌های خاورمیانه، شبه قاره هند و نیز شمال آفریقا در تلاش بوده است تا خطوط لوله نفتی و گازی ایران گسترش‌یافته و موقعیت‌های جدیدی را برای هاب انرژی ایران فراهم سازد.
او به تلاش روس‌ها هم اشاره می‌کند: روس‌ها با امضای قراردادی از طریق سیستم تجارت الکترونیکی، قصد دارند تا 700 هزار مترمکعب گاز را در ماه جاری میلادی در منطقه مالکوچلار در مرز ترکیه تحویل دهند. البته طبق آمار شرکت گاز پروم در ماه سپتامبر گذشته معادل 1.9 میلیارد مترمکعب گاز به ترکیــه صادر کرده که بیشترین میزان از ابتدای سال 2020 است.
او معتقد است: ترک‌ها به واردات گاز از روسیه علاقه‌مند شده‌اند. میزان واردات گاز ترکیه از روسیه، نسبت به سال 2019 تقریباً دو برابر شده است. اما میزان واردات گاز ترکیه از ایران در نیمه نخست سال 2020 میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته 46 درصد کاهش داشت.
او ادامه می‌دهد: قرارداد 25 ساله فروش گاز ایران به ترکیه تا سال 2026 به اتمام می‌رسد و این کشور که سال گذشته مشتری حدود نیمی از گاز صادراتی ایران بود، اکنون با کشف میدان گازی در دریای سیاه، دست بالا را در مذاکرات گاز با صادرکنندگان دارد
به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق ایران براساس قرارداد گازی ایران و ترکیه، این کشور باید سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز از ایران بخرد. اما گزارش مرکز آمار ترکیه نشان می‌دهد که کل واردات این کشور از ایران در شش ماه ابتدایی سال 2020 معادل 468 میلیون دلار بوده که تقریباً هشت برابر افت نشان می‌دهد.
پدیدار تصریح می‌کند: روسیه در سال 2017 تأمین‌کننده نیمی از گاز ترکیه بوده اما در پنج ماه ابتدایی سال تنها یک‌پنجم گاز وارداتی ترکیه را تأمین کرده است. در این رابطه سهم ایران نیز از 17 درصد به 10 درصد افت کرده، اما سهم آذربایجان از 12 درصد به 22 درصد افزایش‌یافته و سهم گاز مایع از کل واردات گاز ترکیه نیز از 19 درصد به 45 درصد اوج گرفته است.
او معتقد است: به دلیل رقبای بزرگ در بازار انرژی ترکیه، بدون محاسبه میدان گازی تازه کشف‌شده نیز جایگاه کشورهایی مانند ایران در بازار گاز ترکیه بسیار متزلزل خواهد بود. ترکیه در این شرایط از طریق میدان گاز تازه کشف‌شده می‌تواند سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز تولید کند. به همین دلیل انتظار می‌رود واردات گاز ترکیه از سال 2024 به بعد 20 درصد و سپس از سال 2026 به بعد معادل 40 درصد کاهش پیدا کند.
به گفته پدیدار ایران به‌عنوان تأمین‌کننده سنتی گاز ترکیه که قدمتی نزدیک به 50 سال دارد، می‌تواند با سرمایه‌گذاری‌های موردنیاز خود، زمینه‌های تولید و صادرات را متناسب کرده و بازار آینده گاز ترکیه را حداقل برای سه تا چهار دهه تثبیت کند.
او معتقد است: ایران به دیپلماسی انرژی جدیدی نیاز دارد تا با شناخت کامل و دقیق میدان گازی جدید ترکیه که از منابع زیرزمینی چندان برخوردار نیست و یکی از واردکنندگان بزرگ گاز در منطقه است، حضور ایران را در این بازار تثبیت کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران تأکید می‌کند: ترکیه قصد دارد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای خاورمیانه اندکی استقلال انرژی را تجربه کند. به هر صورت از دیرباز دنیای نفت و گاز آمیخته با هیجان بوده است. به همین دلیل گمانه‌زنی‌ها و گفت‌وگوها در با هیجانی وصف‌ناپذیر بین موافقان و مخالفان ادامه دارد.
به گفته پدیدار تدابیر مدیریتی در ایران می‌تواند ضمانت خوبی برای تمدید یک قرارداد بلندمدت مشابه قرارداد سال 2001 باشد تا موقعیت کشور را در حوزه صادرات گاز با کشور ترکیه پایدار کند.