ایران جزو معدود کشورهایی است که به دلایلی هنوز همه لوایح گروه موسوم به FATF را نپذیرفته است و همین موجب تنش‌های اقتصادی بیشتر به ویژه در سطح سیستم بانکی و انتقال ارزی شده است.
اما سؤال اصلی این است که در شرایطی که دولت معتقد است که باید لوایح سی افتی و پالرمو هر چه زودتر تعیین تکلیف شوند و بیشتر از این نباید بانک‌ها را معطل گذاشت، آیا بین نظام بانکی و این لوایح ارتباط مستقیمی وجود دارد یا بدون پیوستن به چنین معاهداتی هم می‌توان ارتباطات بانکی در تجارت خارجی برقرار کرد؟ سوالی که موافقت و مخالفت با آن حتی گاهی جناح سیاسی شما را تعیین می‌کند! و بسیاری نیز، تحریم‌ها را هم دلیل و هم مدلول این وضعیت می‌دانند.
محمود جامساز، اقتصاددان و تحلیل‌گر مسائل اقتصادی گفت: بدون شک باید پذیرفت که تصویب لوایح و کنوانسیون‌های مالی و نظام بانکی ارتباط مستقیم و معناداری با هم دارند که قابل انکار نیست.
او افزود: اصولاً FATF به معنی گروه ویژه اقدام مالی (Financial Action Task Force) ناظر به همین موضوع است که شفافیت تراکنش‌های مالی یک اصل بین‌المللی باشد، اصلی که تقریباً تمام کشورهایی که عضو FATF هستند، آن را پذیرفته‌اند و به شفافیت مالی پایبندند.
جامساز یادآور شد: کشورهای زیادی با پیوستن به این معاهده، هم خیلی راحت می‌توانند با سیستم بانکداری جهانی و بین المللی تبادل داشته باشند و هم با آسودگی خاطر و اطمینان با کشورهای عضو وارد مراودات اقتصادی شوند.
تأثیر FATF بر اجرای برجام بدون آمریکا
این اقتصاددان تصریح کرد: از آنجا که معاهدات FATF و پالرمو برای مقابله با جرائم سازمان یافته است و بر جلوگیری و مبارزه با پولشویی و مقابله با هرگونه تأمین مالی تروریسم تاکید می‌کند، اگر در ایران تصویب شوند، کشور می‌تواند با اطمینان خاطر با تمام کشورهای دنیا ارتباط مالی داشته باشد و با این حساب از پولشویی و مافیای مالی و اتهام کمک به تروریسم خبری نخواهد بود. از سوی دیگر، جلوی جرائم سازمان یافته گرفته می‌شود و ریسک مالی کشورها در مواجهه با سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران به شدت پایین می‌آید.
او خاطرنشان کرد: یکی از راهکارهایی که اتحادیه اروپا مخصوصاً گروه ۵+۱ برای حفظ برجام پس از تحریم‌های حداکثری آمریکا به ایران پیشنهاد کرده بود، تصویب همین لوایح بود که آن‌ها بتوانند اینستکس را فعال کنند و به نحوی برجام را حفظ کنند که به موجب آن، می‌شد در اروپا صندوقی ایجاد کرد تا پول‌های ایران در آنجا جمع‌آوری شود.
این تحلیل گر اقتصادی ادامه داد: در واقع، با تأسیس چنین صندوقی، اروپا بنا داشت نیازها و انتظارات ایران تأمین شود که به معنای پرداخت پول نقد بود اما آن‌ها این امر را منوط به این کردند که FATF و لوایح وابسته به آن از سوی ایران تصویب و پذیرفته شود.
مافیای تحریم مخالف سرسخت FATF
جامساز در ادامه به مخالفت‌هایی که در داخل به این اقدام وجود داشت اشاره و اظهار کرد: در اینجا عده بسیار کثیری مخالف آن هستند، چرا که ما مافیای مالی و دلال‌های تحریم داریم که از آب گل‌آلود بهتر می‌توانند ماهی بگیرند. بنابراین این گروه وقتی می‌توانند با دور زدن تحریم‌ها، میلیاردها دلار استفاده ببرند و حساب و کتابشان هم مشخص نباشد، چرا مخالف نباشند.
او دلیل برخی از مخالفت‌ها را ناکام ماندن دلال‌ها و مافیای تحریم دانست و افزود: وقتی FATF تصویب شود دیگر شرایط اینگونه نخواهد بود و هر کسی باید حسابش کاملاً مشخص باشد و مبدأ و مقصد حرکت پول کاملاً مشخش شود.
FATF راهگشاست، اما همه راه نیست
جامساز با بیان اینکه وقتی طرف خارجی این معاهده را به ایران پیشنهاد داد، دولت با آن موافق بود اما مجلس به خصوص اصولگراها با آن مخالفت کردند و الان در مجمع تشخیص است که منتظر هستیم ببینیم نتیجه چه خواهد شد؟ در پاسخ به این سؤال که آیا هنوز شانس تصویب لوایح FATF وجود دارد، اظهار کرد: هنوز عده زیادی از اصولگرایان با تصویب FATF مخالف هستند ولی دولت تصویب FATF را یک راهی برای هموار کردن مذاکرات برجام می‌داند.
او ادامه داد: این امر می‌تواند راهگشای مذاکرات برجام باشد اما به این آسانی‌ها هم نخواهد بود چرا که فعلاً به نظر نمی‌رسد آمریکا از موضع خود عقب نشینی کند.
این تحلیل گر اقتصادی یادآور شد: طرف آمریکایی اعلام کرده که ابتدا ایران باید به تمام تعهداتی که در برجام از آن خارج شده برگردد تا آن‌ها هم برگردند. ضمن اینکه گفته‌اند که فقط مسئله برجام و مسئله هسته‌ای مطرح نیست، بلکه مسائل دیگری همچون فلز اورانیوم و یا اورانیوم ۲۰ درصدی که در مجلس تصویب شد و تولید موشک‌های بالستیک و تولید موشک‌های کروز از یکسو و نفوذ ایران در منطقه و نیروهای نیابتی آن در منطقه از سوی دیگر در کنار مسئله مهم‌تر حقوق بشر که این مدت سر و صدا کرده، همگی این‌ها در مذاکرات برجام مطرح شده که یعنی این برجامی که اگر مذاکره آن شروع شود دقیقاً همان برجامی که ۵ سال پیش مصوب شد، نیست.
جامساز خاطرنشان کرد: بایدن بارها اعلام کرده که ما به یک توافق محکم‌تر و مستحکم‌تری باید برسیم که به نظر می‌رسد این بار مطالبات اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها پشت میز مذاکره با ایران بسیار متفاوت از هم خواهد بود که نیازمند تدوین یک استراتژی قدرتمند و هوشمند از سوی ایران است.