پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق ایران
مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی در دو مفهوم قابل بحث است، یکی کاری که پیش از تعریف این مفهوم انجام می‌شده و دیگری هم آنچه که اخیرا رواج یافته است.
فعالان اقتصادی از صدها سال پیش در ایران و سایر کشورها هزینه‌هایی را برای کارهای عام‌المنفعه در حوزه آموزش، ساخت بناهای مذهبی، کمک به مستمندان و موضوعاتی از این دست اختصاص می‌دادند. اما مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی، عبارتی است که در۴۰ سال گذشته وارد مفاهیم مدیریتی شده و اعم از کارهای خیریه است. امروز دیگر دایره مسئولیت اجتماعی به کارهای خیریه محدود نمی‌شود و موضوعات محیط زیستی نیز در این حوزه قرار گرفته است. آسیب‌های اجتماعی، اخلاق کسب‌وکار، تقید بنگاه‌ها به اجرای قانون، توجه بنگاه‌ها به عدم آلودگی به فسادهای اقتصادی نیز دراین دایره قرار دارد.
به عبارت دیگر با توجه به کنش و واکنشی که بنگاه با جامعه دارد و برون‌دادهای منفی آن، بنگاه اقتصادی برای کاهش و اصلاح برون‌دادهای منفی تعهد اخلاقی دارد.
برای مثال در جاهایی که فعالیت‌های معدنی انجام می‌شود، بنگاهی در منطقه‌ای با حفر زمین و برداشت از ذخایر طبیعی، اکوسیستم را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منابع طبیعی را برداشت می‌کند. طبیعی است که اگر آن‌را به همان حالت رها کند و انتفاعش را به شهروندان آن منطقه نرساند، مسئولیت اجتماعی خودش را بابت این انتفاع برآورده نکرده است. یا اگر کارخانه‌ای در جایی احداث شود و آلودگی داشته باشد، اگر فارغ از آن بخشی که تکالیف قانونی‌اش برای کنترل آلاینده‌ها است، به محیط زیست و محیط انسانی اطرافش نرسد و هزینه آن را پرداخت نکند، مسئولیت اجتماعی‌اش را انجام نداده است.
فارغ از این‌ها در مفاهیم مدرن‌تر که در حوزه مسئولیت اجتماعی تعریف می‌شود، در درجه اول بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و درجه دوم بنگاه‌های کوچک و متوسط، سعی می‌کنند با شناسایی معضلات پیرامون‌شان، بخشی از درآمدهایشان را برای کاهش آن‌ها ارائه دهند. آن‌ها از این طریق می‌توانند چهره مثبت‌تری از فعالیت‌هایشان پدید آورند و شهرت تجاری بنگاه‌شان را نزد ذی‌نفعان با انجام خدمات احتماعی بهبود دهند.
بنابراین در تعریف جدید، مسئولیت اجتماعی به ابزاری برای تبلیغات و برای روابط عمومی بنگاه‌های اقتصادی با مصرف‌کنندگان‌شان تبدیل شده است.
اتاقهای بازرگانی جامعه‌محور
اتاق بازرگانی به عنوان تشکل بخش خصوصی به این مفهوم نسبتا جدید باید توجه کند.
شخصاً در مطالعه‌ای که بر روی اتاقهای بازرگانی و تاریخ آن‌ها انجام دادم، اتاق‌ها را از حیث ماموریت‌های اصلی‌شان به سه نسل تقسیم کردم؛ اتاقهای نسل اول یا اتاقهای دولت‌محور، اتاقهای نسل دوم یا اتاقهای عضو محور و اتاقهای نسل سوم یا اتاقهای جامعه‌محور. بنابراین پیشرفته‌ترین اتاق‌ها در دنیای امروز آن‌هایی هستند که توانسته‌اند تمرکز بیشتری بر ارتباط دادن بخش خصوصی با خدمات مورد نیازشان، ترویج مسئولیت اجتماعی بین بنگاه‌های بخش خصوصی و ایجاد هم‌افزایی بین آن‌ها داشته باشند، کما اینکه خودشان هم کارافرین و جامعه‌محور هستند.
اتاقهای ما به دلیل حجم مشکلاتی که بخش خصوصی در کشورمان دارد، بیشتر هنوز در نسل اول و در نسل دولت‌محور فعالیت می‌کند. بیشتر فعالیت اتاق‌ها حل مشکلات بخش خصوصی، تلاش برای اصلاح قوانین و مقررات، پایش محیط کسب‌وکار و رفع مشکلات است.
اما در این دوره ما برای ایفای ماموریت‌های نسل سوم اتاق‌ها، برنامه‌های بیشتری از ادوار گذشته داریم. خود اتاق تلاش دارد که با اخذ ایزوی ۲۶۰۰۰ ساز و کار مسئولیت اجتماعی را در ساختارش تعریف، طراحی و اجرا کند. ما بنا داریم که در این دوره نشان مسئولیت اجتماعی را طراحی کنیم و این نشان را به شرکت‌‌هایی که در انجام مسئولیت‌های اجتماعی کوشا هستند و برنامه‌های مدون و موثری در این حوزه دارند، اعطا کنیم. هم‌چنین می‌خواهیم تلاش کنیم با استفاده از جایگاه و مقبولیت اتاق، توان بنگاه‌های کوچک و متوسط را هم در حوزه مسئولیت اجتماعی به کار بگیریم تا انشاءالله کارهای بزرگتری انجام دهیم.