رکورد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران شکست

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، «چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در هشت‌ماهه سال 1397» را با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده‌های آمار گمرک ایران تهیه و برای اطلاع‌رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه کرده است. در این گزارش، اطلاعات هشت‌ماهه سال جاری با داده‌های مدت مشابه شش سال گذشته (سال‌های 90 الی 96) مقایسه شده و واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری هشت‌ماهه  1397 و مدت مشابه سال‌های قبل نیز در آن مدنظر قرار گرفته است.

صادرات:

در هشت‌ماهه سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 4میلیون و 584 هزار تن، به ارزش 4میلیارد و 573 میلیون دلار بوده که از نظر وزن 6.1 درصد و از نظر ارزش 14.5 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات هشت‌ماهه سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل 7.9 درصد افزایش داشته و در مقایسه با کلیه سال‌های قبل بالاترین رقم بوده است.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش 987 میلیون دلار با سهم 21.6 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش 772 میلیون دلار با سهم 16.9درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 463 میلیون دلار با سهم 10.1 درصد، زعفران 252 میلیون دلار با سهم 5.5 درصد و ماهی به ارزش 155 میلیون دلار با سهم 3.4 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است.

بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، هند، ترکیه، ترکمنستان، ویتنام و آلمان صورت گرفته که به ترتیب 39.6، 12.8، 7.5، 6.9، 3، 2.8، 2.4، 2.3، 2.2 و 2.1 درصد است که درمجموع 82 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. (جدول 1).

 متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 998 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (418 دلار) 139 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در هشت‌ماهه  97، 41963 ریال بوده است.

 جدول 1- سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در هشت‌ماهه 1397

واردات:

 مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در هشت‌ماهه 1397 بالغ‌بر 12میلیون و 811هزار تن با ارزش 6میلیارد و 882 میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 52 درصد و از نظر ارزش 20 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 4.5 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و درمجموع نیز 9.4 درصد کمتر از میانگین سال‌های برنامه پنجم توسعه بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در هشت‌ماهه 1397، شامل ذرت به ارزش یک میلیارد و 296 میلیون دلار با سهم 18.8 درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و یک‌میلیون دلار با سهم 14.5 درصد، دانه سویا به ارزش 932 میلیون دلار با سهم 13.5 درصد، روغن نباتی به ارزش 633 میلیون دلار با سهم 9.2 درصد، گوشت قرمز به ارزش 525 میلیون دلار با سهم 7.6 درصد، کنجاله دانه‌های روغنی به ارزش 337 میلیون دلار با سهم 4.9 درصد، جو به ارزش 356 میلیون دلار با سهم 5.2 درصد و انواع میوه به ارزش 286 میلیون دلار با سهم 4.2 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که درمجموع حدود 78 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل می‌شوند.

متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در هشت‌ماهه  جاری، 537 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1398 دلار) حدود 62 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41هزار و 411 ریال بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل سوئیس 1041، هند 972، امارات متحده عربی 677، سنگاپور 530، هلند 495، انگلستان 483، ترکیه 314، فدراسیون روسیه 296، برزیل 289 و پاکستان 185 میلیون دلار بوده که سهم هر یک از کشورهای فوق‌الذکر از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب 15.1، 14.1، 9.8، 7.7، 7.2، 7، 4.6، 4.3، 4.2 و 2.7 درصد بوده که درمجموع حدود 77 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند (جدول 2).

 جدول 2- سهم کشورهای عمده از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در هشت‌ماهه  1397

تراز تجاری:

 تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در هشت‌ماهه 1397، بالغ‌بر منفی 2میلیارد و 309 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 22 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 7.7 درصد افزایش و ارزش واردات 4.5 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری هشت‌ماهه 97 نسبت به میانگین سال‌های برنامه پنجم (3329- میلیون دلار)، 30.6 درصد بهبود داشته است.

 جدول 3- تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در هشت‌ماهه  1397 و مقایسه آن با مدت مشابه در سال‌های 90 الی 96

نهاده‌های کشاورزی

• آفت‌کش‌ها

در هشت‌ماهه 1397، جمعاً 6958 تن آفت‌کش به‌صورت آماده مصرف و 6821 تن به‌صورت تکنیکال وارد کشور گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، آفت‌کش‌های آماده مصرف 28.3 درصد کاهش و تکنیکال‌ها 8.3 درصد کاهش نشان می‌دهد. درمجموع با تبدیل آفت‌کش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) می‌توان نتیجه گرفت که در هشت‌ماهه  97 مقدار واردات آفت‌کش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 15.1 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهش قارچ‌کش‌ها حدود 33 درصد و حشره‌کش‌ها 5.7 درصد و علف‌کش‌ها 13.1 درصد بوده است.

جمع ارزش آفت‌کش‌های وارداتی در هشت‌ماهه  97 حدود 114 میلیون دلار بوده که حدود 3.4 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در هشت‌ماهه 1397 مقدار 1625 تن آفت‌کش آماده مصرف و 533 تن آفت‌کش تکنیکال جمعاً با ارزش 5434 هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ترتیب 42.7، 12.2 و 13.3 درصد افزایش دارد.

• کودها

کل واردات کودها در هشت‌ماهه 1397 بالغ‌بر 262 هزار تن با ارزش 138 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 14.7 درصد و از نظر ارزش 5.5 درصد کاهش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 57 درصد، کودهای ازته حدود 37 درصد و فسفره 41.5 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند؛ لیکن کودهای پتاسه و NPK به ترتیب با افزایش 21 درصدی و 0.6 درصدی مواجه بوده‌اند.

در هشت‌ماهه 1397 مقدار 2799 هزار تن کود باارزش 729 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 31.2 و 59.5 درصد افزایش داشته است. ضمناً 98 درصد کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

• بذر

درمجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در هشت‌ماهه 1397، بالغ‌بر 5734 تن با ارزش حدود 81 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 57 درصد و از نظر ارزش 25 درصد کاهش نشان می‌دهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 71 درصدی و بذر ذرت با کاهش 37 درصدی روبرو بوده است. لیکن بذر چغندرقند و بذر سیب‌زمینی به ترتیب 1.8 درصد و 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته‌اند.

در هشت‌ماهه 1397 جمعاً مقدار 4494 تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی با ارزش 16میلیون و 194 هزار دلار صادر شده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندام‌های تکثیر شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 3.6 درصد کاهش و از نظر ارزش حدود 76 درصد افزایش نشان می‌دهد.

 میزان بارندگی

طی دو ماه گذشته از سال آبی 98-1397میزان بارندگی 49.3 میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 235.4 درصد افزایش و در مقایسه با بلندمدت (50 ساله) نیز 74.2 درصد افزایش داشته است.