انگلستان و اتحادیه اروپا
اولین کشوری شد که تابوشکنی کرد و طبل جدایی از اتحادیه اروپا را به‌صدا درآورد، تا کمپین حامیان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا پیروز کارزار باشد. بریتانیایی‌ها در همهپرسی، پنجشنبه 23 ژوئن تصمیم سرنوشت‌سازی گرفتند؛ تصمیم به خروج از اتحادیه. اتحادیه‌ای که زمانی مهمترین و بی‌بدیل‌ترین مدل همگرایی در نظام بین‌الملل به شمار می‌رفت و خیلی از کشورها چون ترکیه سال‌هاست که در حسرت وصلت آن می‌سوزند؛ اما امروز با رفراندوم انگلیسی، این نهاد بین‌المللی هویت خود را در خطر می‌بیند. انگلیس، بعد از آلمان، دومین اقتصاد بزرگ اروپا است. یک قدرت هسته‌ای برخوردار از کرسی دایم شورای امنیت سازمان ملل که از حامیان اقتصاد بازار آزاد و هم‌پیمان نزدیک آمریکا به‌حساب می‌آیدست. از دست دادن انگلیس ضربه بزرگی به اعتبار اتحادیه اروپا که از مدتی پیش به‌دلیل رشد آهسته اقتصادی، افزایش بیکاری، بحران فزاینده مهاجرت، جنگ در اوکراین و مساله بدهی یونان تحت فشار قرار گرفته است.
رای نهایی اعلام شد
نتایج همهپرسی انگلیس اعلام شد؛ با اعلام نتایج شمارش آرای 372 منطقه از 382 منطقه، انگلیسی‌ها تصمیم خود را گرفتند و این تصمیم برخلاف تصمیم اسکاتلندیها است؛ آنها ماندن در اتحادیه را ترجیح می‌دادند و شاید خروج انگلستان از اتحادیه پیامد استقلال اسکاتلند از بریتانیا را هم به همراه داشته باشد. 72درصد از مردم انگلستان در این همهپرسی شرکت کردند و آنها خروج را ترجیح دادند. با اعلام پیروزی، ارزش پوند، پول رایج انگلیس به پایین‌ترین سطح خود از سال 1985 رسید. کارشناسان می‌گویند این تصمیم جمعی انگلیسی‌ها بر اقتصاد این کشور تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
موافقان چه می‌گویند؟
انگلیسی‌ها خود را اروپایی نمی‌دانند؛ آنها اتحادیه اروپا را باشگاهی متشکل از کشورهای قاره‌ای می‌شناسند که بریتانیا هم عضوی از این باشگاه است. هدف عضویت تامین منافع بریتانیاست و اگر روزی این منافع به‌خطر بیافتد باید از این باشگاه خارج شد. انگلیس تعهد تاریخی، فرهنگی، تمدنی و ایدئولوژیکی نسبت به اروپا و اتحادیه احساس نمی‌کند؛ و حالا مهمان اتحادیه می‌خواهد آنجا را ترک کند. بحران مالی، مهاجرت و قوانین محدودکننده اتحادیه هم بهانه‌ای دست بریتانیایی‌ها داده است تا هرچه سریعتر تصمیم به ترک باشگاه بگیرند. در نهایت کمپین حامیان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا پیروز می‌شوند تا دیگر بار انگلیس از قوانین اتحادیه پیروی نکند. بریتانیا دیگر موظف نیست هزینه عضویت خود را در قالب بودجه سالانه اتحادیه بپردازد. این خروج در زمینه تجارت هم برای آنها فرصت‌های پیش خواهد آورد. آنها می‌توانند به جای عضویت در بازار واحد اروپایی، روابط تجاری خود را با کشورهای مشترک‌المنافع یا از طریق موافقتنامه‌های تجارت آزاد با کشورهای دیگر تقویت کند. آنها استدلال می‌کنند که آزاد شدن از قید و بندهای اتحادیه اروپا امکان سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مالی را در بریتانیا تسهیل می‌کند. اینها همان وعده‌های شیرین برای مردم انگلستان است.
پیامدهای این خروج چیست؟
این شروع یک بازی سیاسی و اقتصادی است. بانک‌های مرکزی اروپا و آمریکا خود را برای خروج احتمالی انگلیس از اتحادیه اروپا آماده کرده‌اند. رییس بانک مرکزی آمریکا پیش‌تر درباره تصمیم انگلیسی‌ها گفته بود که رای به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا ممکن است پیامدهای منفی اقتصادی چشمگیری برای همه به همراه داشته باشد. کارشناسان اقتصادی و چند نوبلیست در نامه‌ای به تبعات این جدایی اشاره می‌کنند. آیا این هشدارها را باید جدی گرفت؟ در عصر جهانی‌شدن اقتصاد، چقدر مسایل و مشکلات کشورها به‌هم‌دیگر پیوند خورده است؟ بریتانیا یکی از سه اقتصاد بزرگ اروپا است و لندن همواره اصلی‌ترین بازار مالی جهان بوده است. خروج بریتانیا از اتحادیه می‌تواند تاثیر منفی شدیدی بر تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی این کشور داشته باشد و با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور بیشتر در بخش مالی صورت می‌گیرد این مساله بر اتحادیه اروپا و به تبع آن بر اقتصاد جهانی نیز می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد.
شیب تند یا ملایم
این نتیجه قدرت فزاینده احساسات پوپولیستی و ملی‌گرایانه در انگلیس است. به‌گفته نایجل فاریج، رهبر حزب استقلال انگلیس، آنها رویای طلوع یک انگلیس مستقل را در سر می‌پرورانند. بعد از اعلام نتایج همهپرسی، جایگاه دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس که نهایت تلاشش را برای متقاعد کردن انگلیسی‌ها به منظور رای به باقی ماندن در اتحادیه اروپا به کار گرفت، تضعیف می شود و او اکنون با خطر کنار گذاشته شدن از نخست‌وزیری مواجه است. کامرون وعده داده بود در صورت رای انگلیسی‌ها به خروج از اتحادیه اروپا سریعا بعد از همهپرسی این فرآیند خروج را آغاز کند. با این حال حتی اگر هم که وی به وعده‌اش عمل کند برخی از رهبران جنبش حامی خروج توصیه به حرکت آهسته در این مسیر کرده‌اند و قرار نیست خیلی سریع تغییرات رخ دهند و فعلا قوانین تجارت و مهاجرت فعلی برقرار خواهند ماند. انتظار می‌رود فرآیند جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا پیچیده و پرمناقشه باشد هر چند که بر اساس معاهده فعلی حاکم بر اتحادیه اروپا این فرآیند محدود به دو سال شده است. با این تصمیم رای دهندگان انگلیسی یک فرآیند چندساله مذاکرات میان این کشور و اتحادیه اروپا بر سر روابط تجاری و سیاسی به راه خواهد افتاد و این همهپرسی آغاز این فرآیند پرمناقشه که ممکن است چند دهه برای به نتیجه رسیدن به طول بیانجامد خواهد بود.
سقوط بازار سهام
رفراندوم بریتانیا همچنین بر سیاست‌های مالی بسیاری از کشورهای جهان اثرگذار است. به‌طور مثال، بانک‌های مرکزی برخی کشورهای جهان از جمله اتحادیه اروپا، ژاپن و سوئیس هفته گذشته جلساتی به منظور تغییر در سیاست‌های پولی خود برگزار کرده بودند، اما در پایان این جلسات اعلام کردند که تا مشخص شدن نتیجه رفراندوم بریتانیا صبر خواهند کرد و تصمیمی برای تغییری در سیاست‌های اقتصادی خود نخواهند گرفت؛ حالا زمان اعلام تصمیم فرا رسیده است.. نشریه انگلیسی اکونومیست به تاثیر این تصمیم بر بازارهای جهانی پرداخته و نوشت: خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، بیشترین تاثیر را بر پوند (واحد پول انگلیس) خواهد داشت و ارزش آن بلافاصله کاهش خواهد یافت. نتیجه همهپرسی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا به افت ارزش واحد پول پوند این کشور منجر شده و ارزش پوند به زیر ۱.۴ دلار رسیده است. گفته می‌شود نتیجه این همهپرسی، باعث ابهام در مورد آینده اتحادیه اروپا و توانمندی اقتصادی آن نیز شده است. نرخ برابری یورو در برابر دلار آمریکا هم 3.1درصد کاهش یافته و به 1.1021 یورو در برابر یک دلار رسیده است.
تاثیر بر بازار طلا
بازار جهانی طلا واکنش قابل توجهی به همهپرسی انگلیس نشان داد. قیمت هر اونس طلا با افزایش 60 دلار و 90 سنتی به یک هزار و 317 دلار رسید. یک اقتصاددان برجسته موسسه تحقیقاتی آی اچ اس تاکید کرد که خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می‌تواند یک تغییردهنده مهم بازی در سطح بین‌المللی باشد. همه پرسی 23 ژوئن در خصوص عضویت انگلیس در اتحادیه اروپا تاثیرات و تبعات زیادی به همراه خواهد داشت. این خروج موجب خواهد شد تا سرمایه‌گذاران بین المللی در ارزیابی‌های خود نسبت به نرخ ارز تجدیدنظر کنند و در این صورت تقاضای امن سرمایه‌گذاری برای طلا افزایش خواهد یافت. قیمت طلا طی ماه‌های آینده تحت تاثیر تنش‌های سیاسی جهان نیز قرار خواهد داشت. اگر تنش‌های سیاسی در عرصه بین‌المللی تشدید شود قیمت طلا نیز با افزایش بیشتری روبرو خواهد شد.
چشم نفت به تصمیم بریتانیا
قیمت نفت در پی رویدادهای انگلیس کاهش یافت و به محدوده 48 دلار وارد شد. نفت برنت دریای شمال 2 دلار و 33 سنت ارزان شد تا آثار خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در بازار نفت نمایان شود. کارشناسان و سرمایه‌گذاران بر این باورند که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا می‌تواند قیمت نفت و دیگر بازارها را تحت فشار قرار دهد و آینده‌ای مبهم پیش روی نفت باشد. چند روز قبل از اعلام نتایج همهپرسی، وال‌استریت ژورنال، از نگاه ناظران بازار نفت می‌گوید؛ اینکه اگر در همهپرسی به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا رای داده شود، نفت دستخوش نوسان و از مسیر بهبود خارج خواهد شد. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به‌عنوان ریسکی پیش روی بازار نفت قرار دارد. گفته می‌شود، اولین تاثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که اصطلاحا برگزیت (Brexit) نامیده می‌شود، افزایش ریسک در بازارهای کالایی و خروج سرمایه از این بازارها و ورود به بازارهای کم ریسک‌تر است. «دیگ کینگ»، مدیرعامل صندوق تامین مالی RCMA با دارایی 240 میلیون دلاری بر این باور است که خروج بریتانیا تضعیف نفت را به دنبال دارد. به گفته وی، در کوتاه مدت این موضوع می‌تواند نفت را تا مرز 45 دلار و حتی کمتر پایین بکشد. از سوی دیگر نفت می‌تواند از طرف تاثیر این واقعه بر ارزش دلار نیز تحت تاثیر قرار گیرد. در واقع تحلیلگران معتقدند که خروج بریتانیا (به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای این اتحادیه) منجر به تضعیف همزمان اقتصاد اتحادیه اروپا و بریتانیا شود. بنابراین این واقعه موجب خواهد شد که ارزش یورو و پوند کاهش و در مقابل ارزش دلار افزایش یابد. افزایش ارزش دلار موجب می‌شود که نفت و دیگر کالاهایی که با این ارز معامله می‌شوند، برای متقاضیان غیرآمریکایی گران‌تر و تقاضای آنها کمتر شود.
تاثیر بر بازمانده‌ها؟
خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می‌تواند تهدید‌های دیگری را به دنبال داشته باشد. خروج بریتانیا ممکن است صدای خروج از اتحادیه اروپا را از سوی دیگر ملل این اتحادیه تقویت کند که این واقعه به از هم پاشیدن اتحادیه اروپا منجر خواهد شد. این به معنای رکود اقتصادی بین کشورهای اروپایی خواهد بود. یک عضو علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی عقیده دارد «اگرچه ماندن یا رفتن بریتانیا از اتحادیه اروپا هنوز به شکل دقیق مشخص نشده است، اما اثرات روانی امکان وقوع چنین اتفاقی می‌تواند بازارهای کالایی از جمله بازار نفت را تحت تاثیر خود قرار دهد.» اتحادیه اروپا پس از ایالات متحده آمریکا دومین متقاضی بزرگ نفت در دنیا است، بر این اساس به نظر می‌رسد با کاهش تقاضای نفت اروپا تحت تاثیر خروج بریتانیا؛ قیمت این ماده خام در بازارهای جهانی تضعیف شود، اتفاقی که بازار در روزهای گذشته به پیشواز آن رفته بود.
آسیایی‌ها چه می‌گویند؟
حجم تجارت کشورهای آسیایی با بریتانیا چقدر است؟ خبرگزاری ایرنا می‌نویسد: «بسیاری از کشورهای آسیایی صادرات و حجم تجارت خارجی بالایی با انگلیس ندارند و این موضوع نمی‌تواند خطری جدی برای آنها تلقی شود.»
آمارها بیانگر این موضوع است که فقط 0.7 (دهم) درصد از صادرات کشورهای آسیایی به انگلستان انجام می‌شود و بیرون رفتن این کشور از اتحادیه اروپا مشکل اساسی برای آنها نخواهد داشت. اما چین و ژاپن وضعیت متفاوتی نسبت به بقیه کشورهای آسیایی دارند. چین هم سپرده‌های ارزی به «ارز یوان» در انگلستان دارد و هم دارای حجم بالای تجارت خارجی با آن کشور است؛ ژاپن هم چنین وضعیتی دارد. با خروج نگلستان از اتحادیه اروپا، بخش‌های ارزی این دو کشور به شدت متاثر از این اقدام شده و ممکن است ارزش ارزی آنها افزایش یابد.
بالاخره انگلیسی‌ها تصمیم خود را گرفتند و فعال شدن ماده 50 دیگر راهی برای بازگشت انگلیس به اتحادیه اروپا باقی نمی‌گذارد، مگر اینکه تمام کشورهای عضو با چنین درخواستی موافقت کنند. مذاکرات بر سر چگونگی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و ماهیت روابطشان در آینده احتمالا در اواخر تابستان یا اوایل پاییز در بروکسل آغاز خواهد شد. از طرف دیگر، 84 تن از نمایندگان پارلمانی حزب محافظه‌کار که دو - سوم از آنها از حامیان برگزیت هستند، شامگاه پنجشنبه و پیش از پایان زمان همهپرسی عضویت انگلیس در اتحادیه اروپا، با امضای نامه‌ای از دیوید کامرون رهبر این حزب و نخست‌وزیر این کشور حمایت کردند. این حمایت به معنای آن بود که کامرون به‌رغم شرایط متزلزلش همچنان در مقام نخست‌وزیری بماند و رهبری خروج کشورش را از اتحادیه اروپا به‌اجبار بر عهده خواهد داشت؛ اما دیوید کامرون صدای مردم بریتانیا را که خواستار استعفای او بود را شنید.
کامرون استعفا کرد
دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس در پی اعلام نتایج همهپرسی و حمایت انگلیسی‌ها از خروج کشورشان از اتحادیه اروپا از سمت خود استعفا کرد. او در کنفرانسی خبری که به همراه همسرش در مقابل دفتر نخست‌وزیری برگزار کرد گفت، باید به اراده مردم انگلیس احترام گذاشت.
کامرون گفت: «برگزاری این همهپرسی تصمیمی نبود که به آسانی گرفته شود و بالغ بر 33 میلیون نفر در سراسر بریتانیا حرفشان را در این همهپرسی زدند و ما باید مفتخر باشیم به این که به مردم در یک چنین تصمیم‌های بزرگی اعتماد می‌کنیم. گاهی اوقات کار درست این است که از خود مردم بخواهیم که تصمیم‌گیری کنند.»
کامرون با اعلام کناره‌گیری‌اش از نخست‌وزیری گفت: «با این حال من در سه ماه آینده به کار خود به عنوان نخست‌وزیر به همراه کابینه دولتم ادامه خواهم داد.» نخست‌وزیر انگلیس ادامه داد: «اگر چه ترک اتحادیه اروپا مسیری نبود که من توصیه کرده باشم اما من قبلا هم گفته‌ام که انگلیس در خارج از اتحادیه اروپا نیز می‌تواند زنده بماند.»
او افزود: «باید تا زمان آغاز کنفرانس حزب محافظه‌کار انگلیس در ماه اکتبر نخست‌وزیر جدیدی روی کار بیاید. این درست نیست که من کاپیتان کشتی انگلیس باشم چرا که مردم انگلیس یک تصمیم خیلی صریح گرفتند تا مسیری متفاوت از آن چیزی که من حمایت می‌کردم در پیش بگیرند.» بعد از این بریتانیا درانتظار روزهای پرتنش است.