عکس: تسنیم، محمدعلی اسدی.
ایجاد «بازار متشکل ارزی» با هدف ساماندهی بازار ارز در دی‌ماه 1397 به تصویب شورای پول و اعتبار رسید. بر اساس طرح بانک مرکزی، این بازار در پی کشف نرخ واقعی روزانه ارز، شفافیت معاملات ارزی، امنیت معاملات و ضمانت مطمئن در خرید و فروش‌های کلان است.
این بازار یک شرکت خصوصی است که شورای هماهنگی بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی، کانون صرافان ایرانیان، شرکت فرابورس ایران و شرکت ملی انفورماتیک سهام‌داران اصلی آن هستند. در واقع، بازیگران اصلی این بازار صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و بانک مرکزی هستند و افراد همچون گذشته باید برای تأمین ارز مورد نیاز خود به صرافی‌ها مراجعه کنند.
ساختمان این شرکت در محل ساختمان بانک مرکزی در خیابان فردوسی است. مسئولیت نظارت بر این بازار بر عهده بانک مرکزی است که در این بازار سهامدار نیست اما در آن مشارکت معاملاتی دارد.
بازار متشکل ارزی مکانی برای عرضه و تقاضای بی‌واسطه ارز است که بر معاملات آنی و نقدی اسکناس متمرکز است و نرخ‌ها دستوری نیست. خریداران و فروشندگان با سازوکاری مانند بورس، پیش از آغاز معاملات، تقاضاهای خود را به صورت آنلاین در سامانه مربوطه ثبت کرده و در نهایت بر اساس نزدیک‌ترین قیمت، معاملات انجام خواهد شد. با شروع روز کاری، از طریق قیمت‌های پیشنهادی فروشندگان و پیشنهادهای مختلف خریداران مبنای قیمت روز تعیین می‌شود.
نرخ‌های ارز در بازار متشکل ارزی ممکن است تا پایان روز بسته به میزان نوسان کاهش یا افزایش یابند. درصد نوسان قیمت‌ها، 3 درصد در نظر گرفته شده است. این میزان نوسان به این دلیل در نظر گرفته شده که در سال 97 به طور متوسط نوسان روزانه قیمت ارز بین 2 تا 4 درصد بوده است. با این حال، مدیریت بازار متشکل ارزی مجاز است در صورت بروز هیجان خاص یا شوک‌هایی ناشی از وقایع سیاسی، درصد تعیین شده برای نوسان قیمتی را تغییر دهد.
بنا بر اعلام بانک مرکزی صرافی‌هایی که در این بازار فعالیت دارند باید هم حساب ریالی و هم ارزی داشته باشند و بازار متشکل ارزی باید به موجودی این حساب‌ها دسترسی داشته باشد تا به این طریق رقم مورد معامله از موجودی معامله‌کنندگان کسر یا به آن اضافه شود. با این روش موجودی لحظه‌ای خریداران و فروشندگان مشخص می‌شود تا این از این طریق امکان معاملات آتی ارزی محدود شود.
بیشترین معاملات در بازار متشکل ارزی بین صرافی‌های دولتی و صرافی‌های کوچک‌تر صورت بگیرد که دسته دوم عمدتاً در نقش خریدار ظاهر می‌شوند. بر اساس سازوکار اعلام شده، پس از خرید ارز از سوی صرافی‌ها، عملیات خرید در سامانه «سنا» ثبت می‌شود. بنابراین اداره نظارت بانک مرکزی بر روند خرید ارز از سوی صرافی‌ها نظارت دارد تا تخلفی صورت نگیرد. صرافی‌ها 10 روز برای فروش ارز خریداری شده فرصت دارند. در صورتی که صرافی‌ها از فرایند تعیین شده در بازار متشکل ارزی تخطی کند، از بازار اخراج می‌شوند.
قیمت‌های روز بازار متشکل ارزی به صورت آنلاین و لحظه‌ای در وب‌سایت بازار به نشانی www.ice.ir در دسترس قرار دارد.