مرکز پژوهش‌های اتاق ایران بروشور جدید اقتصادی منتشر کرد

«خوشه صنعتی» به زبان ساده

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در چهل و پنجمین شماره بروشور «اقتصاد به زبان ساده» به موضوع «خوشه صنعتی» پرداخته است. در این برشور تلاش شده تا ضمن تشریح مفهوم و پیامدهای شکنندگی، آثار آن را بر اقتصاد ایران توضیح داده شود.
تاریخ: 30 اردیبهشت 1399
شناسه: 33277

به‌منظور آشنایی هرچه بیشتر علاقه‌مندان با مفاهیم اقتصادی و به‌کارگیری صحیح این موارد در تحلیل‌های اقتصادی، ایده تهیه و ارائه بروشورهایی با عنوان «اقتصاد به زبان ساده» در معاونت اقتصادی اتاق ایران مطرح و توسط مرکز پژوهش‌های اتاق ایران به اجرا درآمده است. در شماره چهل‌وپنجم این بروشور اقتصادی به موضوع «خوشه صنعتی» و نشانه‌های آن در اقتصاد ایران پرداخته‌شده است.

در بخشی از این گزارش در تبیین مفهوم خوشه صنعتی آمده است: بر اساس تعریف سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، خوشه صنعتی مجموعه­ای از واحدهای کسب­وکار است که در یک منطقه جغرافیایی مشخص و با یک گرایش صنعتی مشترک متمرکزشده‌اند، با همکاری و تکمیل فعالیت­های یکدیگر به تولید و عرضه کالاها و خدمات می­پردازند و دارای چالش­ها و فرصت­های مشترک هستند. خوشه­های صنعتی می­توانند موتور محرک اقتصاد ملی و منطقه­ای باشند؛ چراکه درنتیجه توسعه خوشه­ها، بنگاه‌های درون خوشه با بازدهی بیشتر و استفاده تخصصی­تر از امکانات موجود کار می­کنند و بازه زمانی واکنش آن‌ها نسبت به بازار بسیار کمتر از حالتی است که به‌صورت انفرادی کار می­کنند. ایجاد و توسعه خوشه صنعتی مزایای متعددی برای بنگاه­ها در پی دارد که در بخشی از بروشور به اهم آن‌ها اشاره‌شده است.

تنوع محصولات تولیدی، صرفه­­ های ناشی از اقدام جمعی، انعطاف ­پذیری توأم با تولید انبوه، دسترسی به نهاده‌­های تخصصی و نیروی کار متخصص، دسترسی به اطلاعات و تسهیل گردش اطلاعات، فعالیت­‌های تکمیلی بنگاه‌­ها، ایجاد انگیزه و امکان سنجش عملکرد، ایجاد و تقویت نوآوری و تشکیل کسب­‌وکارهای جدید و اشتغال­‌زایی و توسعه اجتماعی و فرهنگی مناطق ازجمله مزایای ایجاد خوشه‌های صنعتی است که در این گزارش درباره هریک از آن‌ها توضیح داده‌شده است.

در ادامه این گزارش، به دو مفهوم متناقض در خصوص خوشه صنعتی، یعنی «همکاری و رقابت» پرداخته‌شده است. بر این اساس، خوشه­‌ها ترکیبی از رقابت و همکاری را در کنار یکدیگر به تصویر می­‌کشند. از یک‌سو به‌منظور جذب و حفظ مشتری، رقابت شدید میان بنگاه‌ها صورت می‌­گیرد. بدون رقابت جدی موفقیتی برای یک خوشه قابل‌تصور نیست. از دیگر سو اعضاء و بنگاه­‌های درون خوشه در زمینه‌­های مختلف با یکدیگر همکاری می­‌کنند. نکته قابل‌تأمل آن است که کاهش رقابت بین اعضای خوشه و انتقال آن به بیرون از خوشه و تقویت همکاری در خوشه مهم‌ترین هدف توسعه خوشه محسوب می­‌شود. مسئله کاهش رقابت به معنای اطمینان بنگاه‌­ها برای همکاری بیشتر اعضاء و بنگاه‌­های درون خوشه به‌منظور دستیابی سریع و آسان به نهاده­‌های تولید است.

بررسی خوشه‌های صنعتی در ایران

در ایران، علی­رغم وجود تعداد قابل‌توجهی بنگاه­‌ها کوچک و متوسط، این بنگاه‌­ها نتوانسته ­اند در اقتصاد کشور به‌عنوان یک بخش­ اثرگذار به ایفای نقش بپردازند و با معضلات و مشکلات متعددی روبرو هستند که کاهش توان رقابتی آن‌ها در عرصه داخلی و بین‌­المللی را به دنبال داشته است. هرچند که در کشور ما اقداماتی در راستای شناسایی خوشه ­های صنعتی موجود در کشور و اجرا پروژه توسعه خوشه‌­ای توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک­‌های صنعتی در راستای بهبود وضعیت بنگاه­‎‌های کوچک و متوسط صورت گرفته است، اما هم‌اکنون خوشه­‌های صنعتی موجود در کشور از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.

در همین راستا در بخشی از بروشور مشکلات توسعه خوشه ­های صنعتی در کشور موردبررسی قرارگرفته و راهکارهایی نظیر مبنا قرار گرفتن الگو توسعه خوشه­‌ای در اسناد بالادستی کشور، تدوین برنامه‌­های سالیانه توسعه خوشه‌های صنعتی، ایجاد الزام قانونی برای نهادها و سازمان­‌های مختلف به‌منظور مشارکت در برنامه‌­های توسعه خوشه­ ها، تأمین مالی به‌موقع و صحیح پروژه توسعه خوشه‌­ها، تقویت فرهنگ همکاری و فعالیت مشترک در جامعه و مواردی از این قبیل برای ایجاد و توسعه خوشه ­های صنعتی در کشور پیشنهادشده است.

 

 

چهل و پنجمین شماره بروشور «اقتصاد به زبان ساده» با موضوع «خوشه صنعتی»را از اینجا دانلود کنید.