کاهش نرخ بیکاری با خروج جویندگان کار از بازار

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل زمستان 1398» نوشت: نرخ بیکاری در فصل زمستان ۱.۷ درصد نسبت به زمستان سال ۱۳۹۷ کاهش داشته است.

در بخشی از این گزارش آمده است: در حالی که نرخ بیکاری کاهش ۱.۷ درصدی نسبت به زمستان ۱۳۹۷ داشته اما از جمعیت ۳ میلیون و ۲۷۰ هزار نفری بیکاران در زمستان ۱۳۹۷، ۳۵.۱ درصد موفق به یافتن شغل شده‌اند و مابقی یا همچنان بیکار مانده‌اند (۳۶.۸ درصد) یا عمدتاً به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده‌اند (۲۷.۹ درصد.) نتایج محاسبات نشان می‌دهد در صورتی که این افراد دلسرد شده همچنان در بازار کار باقی می‌ماندند نرخ بیکاری در زمستان 1398 به جای 10.6 درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به 13.6 درصد می‌رسید.

در بخش دیگر گزارش آمده است: همچنین رشد تعداد شاغلان نیز کاهش چشمگیری نسبت به سال‌های قبل داشته است. به‌طوری‌که در این فصل حدود 52 هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است و این افزایش اشتغال در بخش خدمات و آن هم در مناطق شهری رخ داده است و در سایر بخش‌ها با کاهش تعداد شاغلان روبه‌رو بودهایم.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: در این شرایط تحمیل شوک پیش‌بینی نشده بیماری کرونا بر بازار کار کشور شرایط را بسیار بغرنج‌تر کرده است. با توجه به آنکه پرسشنامه‌های طرح نیروی کار مرکز آمار ایران در ماه میانی هر فصل تکمیل می‌شوند لذا وقایع رخ داده در بازار کار در نتیجه شیوع ویروس کرونا، خود را در آمارهای فصل زمستان نشان نمی‌دهد و برای ارزیابی دقیق آثار شیوع این ویروس باید منتظر انتشار آمارهای فصل بهار بود.

ساختار بازار کار کشور باعث شده تا اثر شیوع این بیماری بر بازار کار تشدید شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد بنگاه‌های کوچک با توجه به وابستگی بیشتر به منابع داخلی برای تأمین سرمایه در گردش و همچنین لزوم پرداخت هزینه‌های جاری با تواتر کوتاه مدت، در معرض آسیب‌های شدیدتر ناشی از شوک کرونا در کوتاه مدت هستند و در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

براساس این گزارش از مجموع ۲۳.۸ میلیون نفر افراد شاغل کل کشور در سال ۱۳۹۷ بالغ بر ۱۵.۴ میلیون نفر در بنگاه‌های کوچک (یک تا ۴ نفر) شاغل بودند و درمجموع حدود ۶۵ درصد اشتغال کشور را همین بنگاه‌های کوچک تشکیل می‌دادند.

همچنین مشاغل غیررسمی بیش از مشاغل رسمی در معرض آسیب ناشی از شوک کرونا هستند. این در حالی است که ۶۰ درصد اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل می‌دهند و حتی سهم اشتغال غیررسمی در بسیاری از استان‌های کشور بالای ۷۰ درصد است.

از نگاه بخشی نیز بخش خدمات بیش از سایر بخش‌ها در معرض آسیب‌های ناشی از کرونا قرار دارد (به طور متوسط ۵۰ درصد اشتغال کشور مربوط به بخش خدمات است). همچنین آمارها نشان می‌دهد:

- حدود ۳۷ درصد از شاغلان بخش خدمات کارکن مستقل هستند.

- ۵۰ درصد از شاغلان بخش خدمات دارای اشتغال غیررسمی بوده و بیمه نیستند.

- ۵۷ درصد از اشتغال بخش خدمات برای بنگاه‌های دارای یک تا ۴ کارکن است و در بین شاغلان بخش خدمات بنگاه‌های یک تا ۴ نفر کارکن، شاغلان کارکن مستقل، بیشترین سهم (۶۳ درصد) را دارند و شاغلان مزد و حقوق بگیر بخش خصوصی، ۳۰ درصد آن را تشکیل می‌دهند.

نمودار 1: تغییرات در جمعیت شاغل شهری و روستایی در زمستان 1398 نسبت به زمستان 1397 (هزار نفر)

یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار کار ایران، عدم توازن منطقه‌ای در بین استان‌های کشور است به طوری که تفاوت نرخ بیکاری بین استانی تا حدود ۱۰ درصد می‌رسد. تفاوت نرخ بیکاری بین استانی در نرخ بیکاری زنان و جوانان تحصیل‌کرده به مراتب بیشتر است.

نمودار 2: تغییرات جمعیت فعال در فصل زمستان هر سال نسبت به زمستان سال قبل (هزار نفر)

استان‌های محروم، در اشتغال غیررسمی، میزان اشتغال در بنگاه‌های زیر پنج نفر کارکن و وضعیت شغلی «کارکن مستقل»، سهم بسیار بالایی دارند و با توجه به آسیب پذیری شدید این نوع اشتغال از شیوع بیماری کرونا، برای جلوگیری از افزایش عدم توازن منطقه‌ای پیشنهاد می‌شود دولت سیاست‌های حمایتی ویژه‌ای- در چارچوب منابعی که برای مقابله با آثار اقتصادی شیوع بیماری کرونا تجهیز کرده است - برای این استان‌ها طراحی و اجرا کند.

نمودار 3: نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر به تفکیک استان

متن کامل گزارش را از اینجا دریافت کنید.