محمدعلی دیده‌روشن؛ عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران /عکس: محمد علی‌مهدی
روابط عمومی گمرک ایران، از افزایش ٢١ درصدی صادرات غیرنفتی ایران به اروپا در پنج ماه نخست خبر داد. صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا در پنج ماه نخست امسال به ٦٤٣ میلیون و ٣٣٣ هزار دلار رسید که این میزان ١٠٩ میلیون و ٥٣٣ هزار دلار بیشتر از مدت مشابه پارسال است.
محمدعلی دیده‌روشن، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران از صادرات غیرنفتی ایران به اروپا و آمریکا می‌گوید. او معتقد است در میان این اقلام صادر شده، به غیر از فرآورده‌های نفتی، صادرات کالاهای سنتی مانند فرش، خشکبار، زعفران، خاویر و صنایع دستی قرار دارد.
فرش ایرانی در نمایشگاه نیویورک
دیده‌روشن از «نمایشگاه فرش ایرانی در نیویورک» می‌گوید که هفته‌گذشته در آن شرکت کرده بود؛ او از تحریم فرش ایران قبل از برجام می‌گوید و اینکه یکی از دستاوردهای برنامه جامع اقدام مشترک بین ایران و کشورهای 1+5 در حوزه صادرات غیرنفتی است. دامنه تحریم به صادرات فرش، خاویار، پسته و زعفران از ایران به آمریکا رسیده بود و برجام کلید مجوز صدور این کالاها به بازار دنیا و آمریکا بود.
صدور مجوز صادرات فرش از ایران به آمریکا در بندهای برنامه جامع اقدام مشترک آمده است و این مهم برای فعالان فرش ایران خبری نویدبخش است. در بندی از این برنامه آمده است: بر اساس تفاهم صورت گرفته طبق برجام، امکان صدور برخی اقلام شامل فرش، پسته و خاویار از ایران به آمریکا فراهم خواهد شد. صادرات این اقلام به آمریکا که در سال ۲۰۰۰ آزاد شده بود در سال ۲۰۱۰ ممنوع شد.
محمدعلی دیده‌روشن، عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران معتقد است که یکی از اقلام مهم صادرات غیرنفتتی که تاثیر زیادی در بالا رفتن رتبه ایران دارد صادرات فرش ایرانی به آمریکا است. او درباره صادرات فرش به آمریکا می‌گوید: «مشکلات در حوزه صادرات فرش به آمریکا به دو دسته تقسیم می‌شود؛ بخشی از این موانع با امضای برجام و برداشته شدن تحریم‌ها به پایان رسیده است. اما برخی از مشکلات همچنان پابرجاست و متاسفانه در محاسبه آماری این مشکلات لحاظ نمی‌شود.»
دیده‌روشن تصریح می‌کند: «صادرات فرش ایران از آمریکا به دیگر نقاط دنیا ممنوع است؛ یعنی اگر شما نمایشگاهی در آمریکا برگزار کنید، مشتری غیرآمریکایی نمی‌تواند از شما در آمریکا فرش بخرد و به کشور خود ببرد و یا اینکه ما نمی‌توانیم باقی فرش‌ها را به ایران برگردانیم. فقط صادرات فرش به آمریکا آزاد است و صادرات فرش ایران از آمریکا به بقیه جاهای دنیا و حتی به ایران ممنوع است.» او می‌گوید خود من باقی‌مانده فرش‌های خود را نتوانستم به ایران بازگردانم و در نیویورک ماند. از طرف دیگر ما نمی‌توانیم به راحتی پول خود را به ایران بازگردانیم و برگرداندن پول به ایران بسیار دشوار است.
خطای جدی گمرک
گمرک در محاسبات خود استباه می‌کند؛ عضو هیات نمایندگان شیراز می‌گوید: «در محاسبه آمار صادرات غیرنفتی، کالای خارج شده از ایران محاسبه می‌شود و کالایی که در کشور خارجی باقی می‌ماند و به فروش نمی‌رسد و امکان بازگرداندن آن به ایران نیست هم محاسبه نمی‌شود.» او این آمارها را غیرواقعی می‌داند و معتقد است که خیلی از موارد در آن لحاظ نمی‌شود. اگرچه به باور دیده‌روشن صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای اروپایی و دنیا بیشتر شده است اما هنوز مشکلات جدی در این حوزه وجود دارد.
آمار چه می‌گوید؟
آمارها نشان می‌دهد در سال‌های تحریم صادرات به اروپا کاهش یافت؛ اما در ماه‌های اخیر روابط بازرگانی میان ایران و کشورهای اروپایی روند افزایشی داشته است.
ایتالیا، مهمترین خریدار کالاهای ایرانی در اروپاست؛ در پنج ماه نخست امسال، صادرات ایران به این کشور ٢٦١ میلیون و ٥١٧ هزار دلار بوده، در حالی که در مدت مشابه پارسال صادرات ایران به این کشور ٢٢٦ میلیون دلار است. صادرات به ایتالیا که در رتبه دوازدهم کشورهای هدف صادراتی ایران قرار دارد، در بازه زمانی یاد شده ١٥,٧٦ درصد افزایش یافت.
دومین کشور اسپانیا است که صادرات ایران به آنجا رشد داشته است؛ در پنج ماه نخست امسال، اسپانیایی‌ها بیش از ١٤٩ میلیون دلار کالای ایرانی خریداری کرده‌اند. این کشور در ردیف پانزدهمین کشورهای هدف صادراتی ایران قرار دارد در حالی که این میزان در مدت مشابه پارسال به ارزش ١١٧ میلیون و ٦٤٢ هزار دلار بوده که از لحاظ ارزش ٢٥,٦٧ درصد افزایش داشته است.
آلمان رتبه سوم از بازار صادرات ایران را از میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دارد و در پنج ماه نخست امسال بیش از ١٠٩ میلیون دلار کالا از ایران به این کشور صادر شده در حالی که کشور آلمان در مدت مشابه پارسال بیش از ١٠٥ میلیون دلار کالا را خریداری کرده است که این میزان ٤,٥٢ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این کشور در ردیف هفدهم کشورهای هدف ایران در زمینه صادرات قرار دارد.
مطابق گزارش گمرک، صادرات ایران به بلژیک در پنج ماه نخست امسال به میزان ٣٧ میلیون و ٧٦٥ هزار دلار رسید که این میزان در مدت مشابه پارسال به ارزش ١٤ میلیون و ٦٤٩ هزار دلار بود که بلژیک به عنوان چهارمین کشور هدف صادراتی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپاست که در مدت مورد مقایسه رشد ١٠٠ درصدی داشته است.
کشور لهستان رتبه پنجم از میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دارد؛ در پنج ماه نخست امسال ٢٦ میلیون ٦٧٢ هزار دلار کالای ایرانی را خریداری کرده؛ در حالی که میزان واردات لهستان طی مدت مشابه پارسال به میزان هفت میلیون و ٦٧٠ هزار دلار بوده که رشد ١٠٠ درصدی داشته است.
واگذاری بازار به هند و افغانستان
ما بازار خود را از دست داده‌ایم. به گفته دیده‌روشن فرش در میان این اقلام صادراتی جایگاه مهمی دارد؛ اما او از مشکل دیگری در حوزه فرش گلایه می‌کند: «ما بازارهای خود را از دست داده‌ایم. ما بازار آمریکا را برای فرش از دست داده‌ایم و برای بازگشت به این بازار باید از اول کار کنیم. این روزهای فرش افغانستانی و هندی بازار را به‌دست گرفته‌اند و ما نباید انتظار داشته باشیم که در این فاصله کوتاه بعد از امضای برجام و برداشته شدن تحریم اتفاق خوبی برای فرش ایران بیافتد.»
تحریم صادرات فرش ایران به آمریکا بر اساس مصوبه کنگره آمریکا که در سال ۲۰۱۰ به امضای رییس جمهور ایالات متحده آمریکا رسید اجرایی شد و از آن سال تاکنون امکان صدور فرش ایرانی به آمریکا میسر نبوده است.
این تحریم در شرایطی صورت پذیرفت که مردم آمریکا از خریداران اصلی فرش دستباف ایران بوده و پیش از وقوع این ممنوعیت در سال ۱۳۸۸، رتبه نخست واردکنندگان فرش ایران با سهمی بیش از ۵/۱۶ درصد و به ارزش نزدیک به ۸۲ میلیون دلار داشته است.
در ابتدای سال جاری با توافق بر سر بیانیه لوزان، وزیر صنعت، معدن و تجارت به پیشنهاد مرکز ملی فرش ایران در نامه‌ای به وزیر امور خارجه خواستار قرار گرفتن موضوع لغو تحریم فرش ایرانی در مذاکرات ایران با ۵+۱ شد.
دیده‌روشن می‌گوید: «ما باید سعی کنیم فرش ایرانی بار دیگر جایگاه و بازار اصلی خود را به دست آورد. باید برای صادرکننده‌ها امتیاز یا تعرفه‌های خاصی درنظر گرفته شده است؛ الان افغانستان و هنودوستان هم برای صادر‌کننده‌های فرش خود چنین امتیازی قایل است.»
باید بجنبید!
عضو هیات نمایندگان اتاق شیراز تاکید می‌کند: «باید دستگاه دیپلماسی ما موانع برای بازگرداندن فرش را برطرف کنند؛ ما باید بتوانیم پول خود را به راحتی بد از فروش به کشور بازگردانیم.» او معتقد است: «با مجوز صادرات خاص یا اجازه نامه افک OFAC (Office of Foreign Assets Control) - اداره‌ای از وزارت خزانه داری دولت فدرال آمریکا است – همه مشکلات ما رفع نمی‌شود و بایدبرای حل این مشکلات فکر اساسی کرد.»
عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران می‌گوید: «برای صادرات فرش نباید به مجوز خاص نیاز باشد. ما باید برای ارتقای جایگاه فرش ایرانی فکر اساسی بکنیم. فرش مهمترین کالای ما در میان صادرا غیرنفتی استغ اما متاسفانه این روزها بازار فرش وضعیت خوبی ندارد. من به طور صریح به مسئولان می‌گویم باید بجنبید و دنیا منتظر ما و شما نمی‌ماند.»
او تاکید می‌کند: « وضعیت صادرات فرش به آمریکا در فضای ابهامی قرار دارد؛ گبه افغانستانی و هندی بازار را در دست گرفته است و این تفاوت جزئی با فرش ما دارد. اما ما مدت‌ها از بازار دنیا دور بودیم و این روزها باید سخت کار کنیم. برای این کار باید دولت، دستگاه دیپلماسی، سازمان توسعه تجارت موانع را به طور جدی بررسی کنند و این موانع را رفع کنند.»
او تاکید می‌کند: «آمارهای گمرک اگرچه نشان می‌دهد وضعیت در حال به سامان شدن است ولی این همه واقعیت نیست و ما مشکلات زیادی در عمل داریم.»