| این مطلب بخشی از ویژه‌نامه بهار ۱۴۰۱ اتاق ایران آنلاین با عنوان اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ و چشم‌انداز سال ۱۴۰۱ است که به بررسی وضعیت ۴۰ شاخص اقتصادی و پیش‌بینی آنها در سال پیش‌رو می‌پردازد. |
اگرچه سال 1400 برای کسب‌وکارهای دانش‌بنیان به نسبت باقی حوزه‌های اقتصادی سال بهتری بود اما فعالان اقتصادی در این حوزه هم همانند سایر فعالین اقتصادی با چالش‌های اساسی مواجه بودند. البته همان‌طور که اشاره شد به دو دلیل این چالش‌ها در حوزه دانش‌بنیان‌ها کمرنگ‌تر بود.
اول به این دلیل که خوشبختانه بخشی از حاکمیت از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت می‌کند. به علاوه سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه به مراتب سیاست‌گذاری منطقی و درستی است و این به رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و بهبود کیفیت تولیدات آنها در درازمدت کمک کرده است. دلیل دوم هم به پاندمی کرونا بازمی‌گردد که در همه دنیا و همچنین در ایران رویکردها را با سرعت زیاد به سمت استفاده از فناوری‌های جدید سوق داد. این امر به رونق کسب‌وکارهای دانش‌بنیان کمک زیادی کرد.
اما همان‌طور که اشاره شد اقتصاد دانش‌بنیان هم همانند سایر حوزه‌ها با چالش‌های جدی همراه بود. مهم‌ترین این چالش‌ها مسئله تحریم و ارتباطات خارجی و همین‌طور سیاست‌های نادرست اقتصادی در داخل است که خواه ناخواه حوزه دانش‌بنیان‌ها را هم متاثر کرده است. باید بپذیریم که توسعه اقتصادی بدون اتصال به اقتصاد جهانی ممکن نیست و این اصل در حوزه دانش‌بنیان‌ها به طریق اولی جاری و ساری است.
فکر می‌کنم سال آینده فضای کسب‌وکار کشور چالش‌های جدی دارد و این‌طور که پیش می‌رود به نظر می‌رسد این چالش‌ها ادامه پیدا کند و حتی شدیدتر شود. حتی اگر توافق وین انجام شود (که در حال حاضر چشم‌انداز مناسبی برای آن نمی‌بینم) باز هم به این سادگی نمی‌شود جایگاه مناسبی برای برند ایران در دنیا در نظر گرفت. دلیل آن تجربه توافق قبلی است. با زیر پا گذاشته شدن توافق قبلی از سوی آمریکا و اعمال تحریم‌های بسیار سخت‌گیرانه‌تر نسبت به قبل از آن، همه فعالان اقتصادی دنیا در شرکت های بزرگ و کوچک از اینکه با یک توافق جدید دوباره به ایران بیایند و کاری را شروع کنند و بعد از چندسال اتفاق جدیدی رخ دهد و مجبور به خروج از ایران شوند واهمه دارند. از آنجا که این نااطمینانی و این تهدید وجود دارد ایران جایگاه خودش را در فضای بین‌الملل دست کم در کوتاه مدت پیدا نخواهد کرد. بنابراین متاسفانه فضای نامطلوب بین‌الملل حتی در صورت توافق به نوعی ادامه خواهد یافت. البته که اگر توافق انجام شود (که امیدوارم انجام شود) قطعا بسیار بهتر از وضعیت موجود خواهد بود. امیدوارم این موضوع برای دولتمردان ما نه به عنوان امری فنتزی و مایه امیدواری بلکه به عنوان یک ضرورت دیده شود. توافق و برداشتن تحریم‌ها برای کشور ضرورت است و در غیر این صورت امسال اقتصاد ما با چالش‌های اساسی روبرو خواهد شد.
مشکل دیگری که همه کسب‌وکارها و از جمله حوزه دانش‌بنیان‌ها با آن مواجه هستند، سیاست‌های غلطی است که در چند سال اخیر متاسفانه اعمال شده است. تصمیمات پوپولیستی، تصمیمات بخشی و تصمیمات شعاری و غیرعملگرایانه فضای کسب‌وکارها را به طور کلی دچار چالش کرده است. به همین دلیل رتبه‌های فضای کسب و کار در ایران نامناسب است.
با این حال اما بارقه امیدی که برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد همان اکوسیستمی است که در این حوزه ایجاد شده است. حمایت‌های زیادی وجود دارد و سیاست‌گذاری‌های درستی در حال انجام است. به ویژه گردشی به سمت صادرات در حوزه دانش‌بنیان‌ها انجام شده و از انجا که شرکت‌های دانش بنیانی وجود دارند که از بلوغ کافی برای صادرات برخوردار هستند امیدواری‌ها در این حوزه افزایش یافته است. پیش‌بینی من این است که در سال 1401 به خصوص در حوزه صادرات این امید وجود دارد که از دانش‌بنیان‌ها بیشتر بشنویم و این مهم‌ترین نکته‌ای است که می‌توان در حوزه دانش‌بنیان‌ها به آن توجه کرد.