محمد کردبچه، مشاور رییس سازمان برنامه و بودجه
نظام بودجه‌ریزی در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه دنیا اهمیت خاصی دارد. آنها در تلاش هستند تا نظام بودجه‌ریزی خود را در یک فرایند بهبود یا تغییر به یک نظام عملکردمحور نزدیک کنند؛ عملیاتی که در آن ارتباط بین اعتبارات بودجه‌ای و عملکرد دستگاه‌های اجرائی شفاف و قابل‌درک است.
آنها می‌خواهند از این طریق پشتوانه اطلاعاتی معتبر و قابل‌اطمینانی برای تصمیمات بودجه‌ای دولت و مجلس فراهم آورند. مهم‌ترین اهداف دولت‌ها رسیدن به رشد اقتصادی و فراهم کردن خدمات عمومی و تحقق عدالت اجتماعی است. برای تحقق این اهداف باید وظایف دولت‌ها در کنار وظایف مردم و نهادهای غیردولتی مشخص گردد، ساختار دولت تعیین شود و برای تحقق اهداف برنامه‌ریزی شود. برای تحقق برنامه‌ها، بودجه‌ریزی انجام می‌شود و با تخصیص منابع، وظایف دولت اجرا می‌گردد. بودجه‌ریزی عملیاتی در ایران از سال 1392 مورد توجه بوده است؛ به این صورت که بودجه‌ریزی از حالت سنتی به بودجه‌ریزی عملیاتی تبدیل شود. در بودجه‌ریزی امسال و برنامه ششم توسعه سعی می‌شود به‌نظام برنامه‌ریزی مدرن توجه بیشتری شود.
«محمد کردبچه» مشاور رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران از اهمیت بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد می‌گوید: «ما در دولت یازدهم، بحث بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد را دوباره از سر گرفتیم، اگر به پیوست شماره 4 بودجه نگاه کنید، ارقام بودجه دستگاه‌های اجرایی و عملکرد آنها باید باهم هماهنگ باشد؛ باید در مقابل پولی که خرج می‌کنند هدف تعیین‌شده محقق شود. یعنی در مقابل اعتبار تعیین‌شده، باید کار انجام شود. این همان انضباط مالی است.»
کردبچه می‌گوید: «ما این سیستم را از زمان بودجه سال 1393 تا به امروز به کار می‌گیریم. بودجه‌ریزی عملیاتی در کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود و ما هم حدود سه سال است که به این سیستم پیوسته‌ایم.»
نظام "بودجه‌ریزی" عملیاتی یا مبتنی بر عملکرد به‌عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کالایی اثربخشی مصرف منابع سازمانی موردتوجه جدی دولت‌ها بوده است در این نظام اعتبارات بودجه‌ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خدمات و یا دستیابی به پیامدها تخصیص می‌یابد و بدین ترتیب سازمان‌ها به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیت‌ها، تولید خروجی‌ها و دستیابی به اهداف و استراتژی‌ها و نیز پاسخ‌گویی بیشتر سوق می‌یابد.
کردبچه می‌گوید: «در این سیستم هدف اصلی ارتقای بهره‌وری نظام برنامه‌وبودجه است. ما هرسال برنامه اجرایی داریم و همه دستگاه‌های اجرایی بر اساس برنامه پنج‌ساله باید اهداف یک‌ساله خود را اعلام کنند و بر این اساس برنامه‌ریزی اجرایی داشته باشند. تعیین اعتبار هم بر این اساس انجام می‌شود؛ این روند به انضباط مالی دولت کمک می‌کند.»
مشاور رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور درباره انتقاد از سیاست بودجه دولت یازدهم می‌گوید: «در سال 1384 دکتر رهبر رئیس سازمان برنامه‌وبودجه بودند، ایشان چون فرد دانشگاهی بود خواست که نظام بودجه‌ریزی عملیاتی را شروع کند و قبل از دیگران با من مشورت کرد. من هم قول کمک به ایشان دادم اما درنهایت رئیس‌جمهور این مسئله را برنتابید و دکتر رهبر استعفا داد. بعد از آن، مهندس برقعی آمد و گفت که باید به سیستم بودجه‌ریزی سنتی برگردیم. از سال 1386 تا 1392 بی‌انضباطی شدید بر نظام بودجه‌ریزی حاکم شد. تا اینکه در دولت یازدهم دوباره نظام بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد را به کار گرفتند.»
کردبچه تصریح می‌کند: «او اتهام بی‌انضباطی مالی به دولت یازدهم را بی‌انصافی می‌کند. او می‌گوید اگر مستندات را بررسی کنند متوجه می‌شوند که این دولت به سمت بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد حرکت کرده است. اما این سیستم فرآیندی است و اجرای کامل مراحل آن نیاز به زمان دارد.»
به گفته کردبچه برای اجرای این سیستم حدود 2-3 سال زمان لازم است تا به‌طور کامل این سیستم پیاده شود. البته این کارها عزم و اراده می‌خواهد از طرف دیگر اگر زمانی دکتر نوبخت برکنار شود و فرد دیگری به این سیستم اعتقاد نداشته باشد شاید شرایط بدتر از قبل هم بشود. ما نیاز به عزم و اراده و نظم داریم. ما باید صبر و تحمل داشته باشیم تا به سیستم و الگوی جهانی نزدیک شویم.
او می گوید این نظام چهار مرحله دارد: «مرحله اول احصای برنامه اجرایی و فعالیت دستگاه‌های اجرایی است؛ مرحله دوم شاخص‌های عملکرد است؛ هزینه‌یابی مرحله سوم کار است؛ و مرحله چهارم مدیریت عملکرد است.»
کردبچه می‌گوید: «ما الآن دو مرحله اول این سیستم را به‌خوبی پشت سر گذاشته‌ایم؛ و مرحله سوم در بودجه‌ریزی سال 96 اجرا خواهد شد. البته به دو سال زمان نیاز داریم تا مرحله نهایی کار هم انجام شود و نظارت بر عملکرد انجام شود. بعد از استقرار می‌توانیم به بهبود عملکرد فکر کنیم.»
به گفته او با اجرای این سیستم بودجه دولت منظم خواهد شد ولی برای کوچک شدن دولت نیاز به احکام دیگری داریم. این سیستم به بهره‌وری دستگاه کمک می‌کند و هزینه تمام‌شده فعالیت‌های دستگاه را کاهش می‌دهد.