محمدعلی دهقان دهنوی، عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی
محمدعلی دهقان دهنوی عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی درباره منابع درآمدی بانک‌ها برای پرداخت ارقام بالای سود به سپرده‌گذاران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران گفت: در شرایط رکود اقتصادی بانک‌ها بازدهی چندانی از فعالیت‌های اقتصادی و عملیات بانکی ندارند این در حالی است که تعداد زیادی از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری وعده پرداخت سودهای بیش از 20 درصدی به سپرده‌گذاران می‌دهند که نمی‌توانند از عهده پرداخت این ارقام بربیایند. بنابراین مجبورند مبالغ وعده داده شده را از آورده سایر سپرده‌گذاران و مردم تأمین کنند. بنابراین سودهای بالای بانکی، نشان‌دهنده واقعیت اقتصاد ایران و سودده بودن آن نیست.
مدرس اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه بر اساس قوانین داخلی و استانداردهای بین‌المللی منابع سود سپرده‌گذاران از محل درآمدهای بانک از عملیات‌های بانکی به خصوص پرداخت تسهیلات باشد، افزود: به دلیل رکود اقتصادی در بخش‌های واقعی اقتصاد، دریافت‌کنندگان تسهیلات کلان به خصوص تولیدکنندگان از بازپرداخت اقساط ناتوانند و درنتیجه اقساط آنها و به طور کلی تسهیلات دریافتی معوق می‌شود که در نهایت بانک برای پرداخت سودهای کلان به سپرده‌گذاران دچار مشکل می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا بانک‌ها برای جبران این کمبود به بازی پانزی روی می‌آورند؟، تصریح کرد: به دلیل آنکه بانک‌ها تحت نظارت بانک مرکزی هستند، از اجرای بازی پانزی خودداری می‌کنند اما روش‌های دیگری برای جبران کمبود نقدینگی خود و پرداخت سود به سپرده‌گذار طراحی می‌کنند که مهم‌ترین آن، پرداخت وام جدید از محل سپرده‌های مردمی به دریافت‌کننده تسهیلاتی است که معوق شده است تا تسهیلات قبلی او همراه با سودش تسویه شود. اما تسهیلات‌گیرنده در دام جدیدی افتاده که از دام قبلی بزرگ‌تر و سنگین‌تر است.
این اقتصاددان ادامه داد: مثلا تولیدکننده‌ای وام 100 میلیون تومانی با سود 20 درصدی گرفته که به دلیل عدم بازپرداخت اقساط بعد از یک سال میزان بدهی او همراه با جریمه دیرکردش به 150 میلیون تومان رسیده است؛ بانک وام‌دهنده به او پیشنهاد می‌دهد وام جدیدی به مبلغ 150 میلیون تومان برای تسویه آن دریافت کند که مسلما با موافقت تولیدکننده مواجه می‌شود؛ حال که وام قبلی او با تسهیلات جدیدی از محل سپرده‌های مردمی تسویه شده، تولیدکننده باز هم به دلیل رکود اقتصادی از فروش محصول خود ناتوان است و نمی‌تواند اقساط وام جدید را بدهد؛ اگرچه این فرآیند و این سیکل معیوب، بازی پانزی محسوب نمی‌شود، اما از آن برای اقتصاد کشور خطرناک‌تر است.
وی با تأکید بر اینکه بازی پانزی اصطلاح صحیحی برای وضعیت ناکارآمد سیستم بانکی کشور محسوب نمی‌شود، خاطرنشان کرد: شاید این بازی را مؤسسات مالی غیر مجاز انجام دهند که اثرگذاری آنها بر اقتصاد کلی کشور کم بوده و به اندازه بانک‌ها نیست، اما آثار منفی عملیات‌های صوری‌سازی گزارشات مالی بانک‌ها و ارائه صورت مالی غیر واقعی مبنی بر تسویه معوقات با استفاده از تسهیلات جدید و تجدید دارایی‌ها، کمتر از بازی پانزی نخواهد بود.
بازی پانزی اصطلاح جدیدی است که در فضای رسانه‌ای و کارشناسی کشور منتشر شده است؛ این واژه که از Ponzi Scheme (برنامه پانزی) گرفته شده، نخستین بار در سال 1920 در ایالت بوستون آمریکا و پس از آنکه بازرگانی به نام چارلز پانزی با وعده پرداخت سودهای بالا به مردم، از آنها پول‌های کلانی جمع می‌کرد و در نهایت به دلیل ناتوانی در تهیه سود مورد نظر سپرده‌گذاران، از اصل سرمایه سپرده‌گذاران جدید، سود سپرده‌گذاران قبلی را پرداخت می‌کرد، به این نام مشهور شد؛ این بازی تا آنجا پیش رفت که نهایتا چارلز پانزی ورشکست و دست وی رو شد. از آن پس چنین فعالیتی را بازی پانزی می‌نامند.
از آنجا که نرخ تورم تک‌رقمی است بسیاری از کسب‌و‌کارها سودی کمتر از 10 درصد به دنبال دارد، بسیاری از کارشناسان معتقدند وعده پرداخت سودهای بالای 20 درصد از سوی بسیاری از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری از محل بازی پانزی تأمین می‌شود.