رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق مشهد اظهار کرد: اداره کل مدیریت و برنامه‌ریزی استان و سازمان برنامه‌وبودجه کشور به‌طورجدی به بحث گردشگری سلامت پرداخته‌اند و مقرر شد بحث ایجاد منطقه آزاد گردشگری در استان به دلیل ظرفیت‌های موجود، از مرکز پیگیری شود. آنچه مسلم است صرف ایجاد منطقه آزاد گردشگری به‌عنوان یک هدف بدون مطالعه کفایت نمی‌کند؛ چراکه باید تمام جوانب این طرح مدنظر قرار گرفته و در خصوص آن نیازسنجی و امکان‌سنجی صورت بگیرد.
مژگان ثابت تیموری در نوزدهمین جلسه کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق مشهد افزود: باید ظرفیت‌های موجود را در این خصوص ارزیابی کنیم و پس‌ازآن به سمت‌وسوی ایجاد آن حرکت کنیم. در کارگروه اقتصادی استانداری ذیل استان، این مبحث به‌صورت تخصصی مطرح و مقرر شد که این مسئله ازلحاظ منابع مالی به جد مورد پیگیری قرار بگیرد. بنابراین این طرح در صورت امکان‌سنجی و مطالعات کامل، اجرایی خواهد شد.
وضعیت نامتعادل عرضه و تقاضا در حوزه گردشگری داخلی
در بخش دیگری از نشست، سید مصطفی فاطمی، مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور اظهار کرد: مشهد نقش کلیدی در حوزه گردشگری کشور دارد و تصمیماتی که در حوزه گردشگری برای این کلان‌شهر اخذ شود اثرات آن نه‌تنها در مشهد بلکه کل کشور مشهود خواهد بود. نکته‌ای که باید توجه داشت این است که در این کلان‌شهر، نمی‌توان دو مقوله سلامت و گردشگری را از زیارت منفک کرد.
وی تصریح کرد: آمار متعددی از سوی دستگاه‌های مختلف در حوزه گردشگری ارائه می‌شود که غیرقابل استناد است؛ اما بر اساس آمار پلتفرم‌های خرید موبایلی، عرضه و تقاضا در حوزه گردشگری داخلی در حال منفی شدن است که این مسئله یک هشدار است. این در حالی است که این روند در مشهد مثبت بوده اما طی دو سال اخیر نسبت تقاضا به عرضه منفی است.
فاطمی افزود: ارتقا گردشگری سلامت بدون همکاری دانشگاه علوم پزشکی امکان‌پذیر نخواهد بود. بخش سلامت را اگر نادیده بگیریم با بن‌بست مواجه می‌شویم.
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور با بیان اینکه ایجاد منطقه آزاد گردشگری در اختیار سازمان مناطق آزاد است و تحت شمول قانون تشکیل و چگونگی اداره مناطق آزاد است، اظهار کرد: در برنامه هفتم به مقوله گردشگری سلامت اشاره شده است. تحقق این برنامه نیازمند یکسری سیاست‌ها و تغییر نگرش کلی است که باید ایجاد گردد.
مروری بر نقاط قوت خراسان رضوی در جذب گردشگر سلامت
در ادامه، ناصر غفران، نایب رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق مشهد تصریح کرد: وجود مرقد مطهر حضرت رضا (ع) به‌عنوان قطب گردشگری مذهبی برای گردشگران به خصوص شیعیان، وجود زیرساخت‌های درمانی و بیمارستان‌هایی با شهرت ملی و بین المللی، توانمندی‌های تخصص و فوق تخصصی پزشکی شهر مشهد در اکثر رشته‌های مورد نیاز بیماران، وجود هتل‌های دارای استاندارد برای اسکان بیمار و همراهان در فاصله مناسب با مراکز درمانی، پایین بودن هزینه‌های درمانی در ایران، پایین بودن هزینه‌های اقامتی و حمل و نقل به خصوص در مشهد و… از مهم‌ترین نقاط قوت استان برای جذب گردشگر در حوزه سلامت است.
وی ادامه داد: در مقابل، نبود هماهنگی بین سازمان‌های اجرایی و ضعف در مدیریت و عدم ثبات برنامه‌ریزی، ضعف در پاسخگویی به گردشگران سلامت ناراضی، ضعف در استفاده از تبلیغات نوین و شناخت بازارهای هدف، نبود پرستاران مسلط به زبان‌های بین المللی در اکثر بیمارستان‌ها و … از مهم‌ترین نقاط ضعف استان برای جذب گردشگر است. نکته قابل توجه آن است که نبود پزشکان متخصص در کشورهای بازار هدف مانند کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس و آسیای مرکزی، امید به حمایت از بخش دولتی جهت بازاریابی و سرمایه گذاری و توافق نامه‌های دو جانبه بین کشورها، استفاده از فناوری‌های جدید IT جهت جذب توریسم و اصلاح قوانین صدور روادید از دیگر نقاط مثبت برای جذب گردشگر است.
وی یادآور شد: در برنامه هفتم پیشرفت تنها در 2 ماده به مقوله گردشگری سلامت اشاره شده است: نخست هدف گذاری در سیاست (دیپلماسی) اقتصادی در برنامه هفتم ماده 101 بند خ و دوم، هدف گذاری در صنعت دارو و بخش پزشکی در برنامه هفتم در ماده 72.
غفران عنوان کرد: پیشنهاد می‌شود در جدول عملکردی شماره 18 ذیل ماده 82 قانون برنامه هفتم، یک سطر برای تعداد گردشگر ورودی سلامت به کشور درج گردد. همچنین در قسمتت ماده 83 این قانون (در خط سوم) بعد از مجوزهای کسب و کار مجوز «تسهیل گر سرمایه گذاری» به مجوز «تسهیل گر سرمایه گذاری و اقامت ایران» تغییر یابد.
نایب رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق مشهد، در ادامه سخنانش به برخی دیگر از پیشنهادات مربوط به حوزه گردشگری سلامت در قانون برنامه هفتم پیشرفت پرداخت.
چالش‌ها و راهکارهای ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت در استان
در بخش دیگری از نشست، امید خدادادی، دبیر این کمیسیون تصریح کرد: ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت به دلیل موقعیت استراتژیک استان به ویژه در نزدیکی کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و نیز با توجه به تمایل گردشگران عراقی به زیارت بارگاه رضوی، همچنین وجود زیرساخت‌های موجود درمانی و بیمارستانی و ظرفیت بالای شهر مشهد به‌عنوان قطب زیارتی و فرهنگی ضروری است.
وی افزود: مطابق برنامه هفتم پیشرفت، تعداد گردشگران سلامت 2 میلیون نفر پیش‌بینی شده و از این مسیر می‌توانیم 6 میلیارد دلار درآمد کسب کنیم، در حال حاضر در حدود 1 میلیارد و 200 میلیون دلار درآمد از گردشگری سلامت داریم.
خدادادی یادآور شد: کمبود زیرساخت‌های تخصصی، کمبود تجهیزات مدرن پزشکی و فضاهای درمانی استاندارد، مشکلات قانونی و مالیاتی، نقض در نیروی انسانی ماهر، کمبود تبلیغات و بازاریابی، عدم هم افزایی بین بخش‌های مختلف از جمله چالش‌های مرتبط با گردشگری سلامت است. در مقابل، تقویت زیرساخت‌های درمانی، ایجاد بستر قانونی مناسب، آموزش و توسعه نیروی انسانی و بازاریابی و تبلیغات، هم افزایی بین بخش‌ها از مهم‌ترین راهکارهای توسعه گردشگری سلامت است.
لزوم راه اندازی سامانه جامع گردشگری سلامت
در بخش دیگری از نشست، حسین نکونام، رئیس هیئت مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی اظهار کرد: ایجاد منطقه آزاد گردشگری از دولت قبل مورد پیگیری قرار گرفت به‌طوری که منطقه‌ای در دوغارون جانمایی شد که زمین آن به مساحت 7 هزار و 200 متر الی 7 هزار و 500 متر در نقطه صفر مرزی بود که آن را برای ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت به دولت پیشنهاد دادیم و استانداری نیز حمایت لازم را داشته و ما در حال پیگیری هستیم.
وی افزود: در حوزه گردشگری سلامت با چالش‌های سیاسی و امنیتی فراوانی مواجه هستیم چنان که در حال حاضر صرفاً کشورهای همسایه برای درمان به ایران سفر می‌کنند شاهد این مدعا آن است که بیش از 85 درصد گردشگران حوزه سلامت را مردم افغانستان و عراق و 15 درصد دیگر را ساکنین آسیای میانه، آسیای مرکزی و حوزه خلیج فارس تشکیل می‌دهند.
نکونام ادامه داد: با توجه به اینکه شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی متولی سامانه جامع گردشگری سلامت است مقرر شد جلسه‌ای با وزارت بهداشت به‌منظور تبادل نظر کارشناسی برگزار شود. حال اگر سامانه جامع گردشگری سلامت راه اندازی شود شاید 60 الی 70 درصد چالش‌های داخلی گردشگری سلامت حل و فصل گردد.
لزوم افزودن الحاقیه به برنامه هفتم پیشرفت به‌منظور ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت
در ادامه، محمود مادرشاهیان، رئیس جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی تصریح کرد: گردشگری سلامت و زیارت باید توامان با هم مدنظر قرار بگیرد، چراکه زائر علاوه بر زیارت می‌تواند سلامت خود را نیز در کلان‌شهر مشهد پیگیری کند. در حال حاضر تمام درآمد گردشگری زیارت نشأت گرفته از حوزه زیارت است. از این رو بایستی بحث زیارت در حوزه گردشگری مدنظر قرار بگیرد. از سوی دیگر برخی خراسان رضوی را استان گردشگری نمی‌دانند و صرفاً بر حوزه زیارت تأکید می‌کنند. در حالی که این دو جنبه باید توأمان با هم مدنظر قرار بگیرد.
او اظهار کرد: ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت در برنامه هفتم پیشرفت پیش بینی نشده است. لذا باید الحاقیه ای به برنامه افزوده شود و در این حوزه نیز باید تمام تلاش خود را به کار بگیریم. در غیر این صورت سالیان سال باید در انتظار ایجاد منطقه آزاد گردشگری بمانیم. از آن جا که منطقه آزاد دارای معافیت‌های ویژه‌ای است جذب سرمایه گذار با سهولت بیشتری صورت خواهد گرفت. پیشنهاد ما این است که دهکده گردشگری و زیارت در استان ایجاد کنیم، چراکه این مهم به ورود گردشگر و زائر به استان کمک می‌کند.
در ادامه، محمد ابراهیم امینی، مدیر ارتباطات معاونت امور بین الملل آستان قدس رضوی تصریح کرد: آستان قدس با ایجاد منطقه آزاد زیارت در مشهد و استان موافق است و حمایت‌ها و پیگیری‌های لازم را در این حوزه خواهد داشت.
تغییر سیاست‌های نظام پزشکی بر ایجاد مناطق آزاد گردشگری سلامت در استان اولویت دارد
مصطفی حسین‌آبادی، رئیس گروه اقتصاد سرمایه‌گذاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی نیز در بخشی از این جلسه اظهار کرد: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور از سازمان مدیریت استان در حوزه گردشگری سلامت درخواست داشت که مشکلات و چالش‌های ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت را در مشهد بررسی و منعکس کند. لذا در این خصوص جلسه‌ای برگزار شد و چالش‌ها و مزیت‌های ایجاد این طرح در خراسان رضوی طی نامه‌ای به سازمان مدیریت منعکس شد. در مکاتبه به این مسئله اشاره شد که پیش از ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت، باید حل چالش‌های مربوط به بخش غیررسمی گردشگری سلامت، نظام تعرفه گذاری، مهاجرت نیروی متخصص در اولویت قرار بگیرد و در گام بعدی به دنبال ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت باشیم.
وی خاطرنشان کرد: هر چند که برنامه هفتم پیشرفت به ایجاد منطقه آزاد گردشگری سلامت نپرداخته اما در سند آمایش سرزمینی مشهد به‌عنوان قطب گردشگری سلامت شناخته شده و در اسناد بالادستی نیز چالشی در خصوص ایجاد منطقه آزاد گردشگری وجود ندارد.
حسین آبادی افزود: بر اساس آمار دانشگاه علوم پزشکی، هر سال حدود 100 هزار گردشگر سلامت به مشهد سفر می‌کنند که گردش مالی ناشی از آن هزار میلیارد تومان است. بر اساس آمار در 6 ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه، حدود 30 درصد در حوزه گردشگری سلامت رشد داشتیم.
او اظهار کرد: برخی عنوان می‌کنند که ایجاد منطقه آزاد گردشگری منافع برخی رقبای بیمارستانی در این حوزه را تهدید می‌کند؛ چراکه منطقه آزاد از یکسری مزایا و فرصت‌هایی برخوردار است که مابقی رقبا به آن دسترسی ندارند؛ اما طی مکاتبه با مرکز به مشکلات و چالش‌های قانون و آیین نامه فعلی نیز پرداختیم و در نهایت پیشنهاد شد قانون فعلی اصلاح شود و در این فاصله مزیت‌ها و مشوق‌هایی که برای مناطق آزاد درنظر گرفته شده برای مراکز درمانی کلان‌شهر مشهد نیز لحاظ گردد.
پروین دلیری، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع‌دستی اتاق مشهد هم یادآور شد: در حال حاضر کرسی‌های تخصصی در حوزه پزشکی در حال خالی شدن است لذا صرف تجهیز مراکز درمانی به تجهیزات پزشکی مدرن کفایت نمی‌کند؛ چراکه کمبود نیروی انسانی تهدید بسیار جدی است. حال از آن جا که هزینه زندگی در منطقه آزاد بالاست تا زمانی که نظام تعرفه اصلاح نشود؛ پزشکان به حضور در منطقه آزاد تمایلی نشان نمی‌دهند.