نهادسازی، عامل پایداری طرح‌های توسعه در روستاها

رفع ریشه‌های فقر و محرومیت ازجمله سیاست‌های جامعه نیکوکاری ابرار از بدو فعالیتش بوده است. ریشه‌یابی این معضل اجتماعی، ابرار را به روستا به‌عنوان یکی از محوری‌ترین کانون‌های فقر و محرومیت برد. بدین منظور، همسو با تأکیدات ریاست اتاق ایران طرح توسعه پایدار روستایی در دستور کار ابرار قرار گرفت.

اولین تجربه موفق در روستای محمدآباد پسکوه شهرستان قائن، ابرار را بر آن داشت این طرح را در روستاهای دیگر مناطق محروم کشور نیز طراحی و اجرا کند. امروز این طرح در 11 روستای سه استان کردستان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی در حال اجراست.

تضمین پایداری؛ ضرورت نهادسازی

پایداری تغییرات در دانش، نگرش و رفتار از اهداف طرح توسعه ابرار است و نقش مهمی در پایداری دستاوردها دارد. همچنین دغدغه اصلی ابرار چگونگی حفظ دستاوردها پس از پایان زمان اجرای طرح است. بر همین اساس از ابتدای شکل‌گیری طرح توسعه پایدار روستایی، همواره این سؤال در جلسات هیات مدیره ابرار طرح می‌شد که چگونه می‌توان نتایج حاصل از طرح‌های توسعه‌ای را پایدار کرد، به‌نحوی‌که پس از خروج ابرار از روستا، وضعیت روستا به دوران قبل از طرح بازنگردد. در پاسخ به این نگرانی، متخصصان توسعه اجتماعی، به نهادسازی و گروه سازی در جامعه هدف تأکید می‌کنند. نهادها درصورتی‌که کارکرد داشته باشند پایدار خواهند ماند.

نهادها؛ فضایی برای مشارکت و هم‌افزایی

همچنین گروه سازی و نهادسازی مبتنی بر مشارکت و روشی بر پایه مشارکت اعضا برای تحقق اهداف است. نظر به اهمیت و ضرورت این موضوع، در طرح توسعه پایدار روستایی ابرار، گردآوری، ترغیب و تشکیل گروه‌های همگون شغلی و صنفی برای نهادسازی، سازمان‌دهی، مشارکت جمعی و هم‌افزایی مدنظر قرار می‌گیرد. این گروه‌های همگون فرصتی را فراهم می‌کنند که در قالب آن بسیاری از مشکلات اعضاء با تعامل و همفکری و هم‌افزایی حل شوند.  درواقع گروه‌های همگون تبدیل به گروه‌های «خودیار» می‌شوند که در نیازها و مشکلات مشابه، مشترک هستند و با توان جمعی شرایطی برای برنامه‌ریزی و حل مسائل فراهم می‌شود که در حالت انفرادی به دست نمی‌آید. هر گروه همگون معمولاً نماینده یا نمایندگانی دارد که توسط خود افراد انتخاب می‌شوند و وظیفه نمایندگی در نهادها، سازمان‌ها و جلسات مربوطه، همچنین پیگیری مصوبات گروه و اطلاع‌رسانی به اعضا را بر عهده دارد.

ستاد برنامه‌ریزی روستای محمدآباد پسکوه؛ نهادی موفق

نهادسازی در طرح توسعه روستای محمدآباد پسکوه تجربه موفقی بود که در این طرح گروه‌های همگون متعددی مانند زنان قالیباف، زنان خیاط، زنان عضو صندوق اعتبارات خرد، دامداران، صاحبان بندسارها و مردان عضو صندوق اعتبارات خرد توسعه اشتغال کویر ایجاد شد. همچنین ستاد برنامه‌ریزی و نظارت بر طرح با عضویت هفت نفر از نمایندگان روستا، گروه‌های هدف طرح و افراد بانفوذ محلی با جهت‌گیری تفویض اختیارات و مسئولیت‌ها به ستاد ایجاد شد. پس از اتمام طرح و خروج ابرار از روستا، این ستاد جایگزین ابرار شده است. بحث و بررسی درباره مشکلات روستا و تصمیم‌گیری در خصوص نحوه اجرا و تقسیم‌کار جهت حل‌وفصل این مشکلات بخشی از وظایف این ستاد است. توانمندسازی این ستاد، از دو طریق افزایش اختیارات نظارتی و اجرایی ستاد ایجاد مشروعیت بیشتر برای ستاد توسط اعضا در حال پیگیری است.

نهادسازی در طرح‌های جدید توسعه روستایی ابرار

همچنین نهادسازی در روستاهای جدید طرح توسعه پایدار روستایی در استان‌های خراسان جنوبی، کردستان و سیستان و بلوچستان انجام‌شده و پس از اتمام فاز مطالعاتی پروژه‌ها به‌ویژه در چهار روستای استان خراسان جنوبی، اقدامات لازم برای ایجاد ستاد برنامه‌ریزی و نظارت در روستاهای خونیک، تجن، فلک و اندریک انجام‌گرفته است و اولین جلسه این ستادها نیز برگزارشده است. نکته مهم و قابل‌توجه، حضور بانوان در ترکیب اعضای ستاد است. امیدواریم بتوانیم با یاری پروردگار، در سایر روستاهای طرح توسعه نیز نهادهای مشابه را ایجاد کنیم.

ستادهای برنامه‌ریزی و نظارت روستایی جامعه ابرار