مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در صد و بیستمین گزارش پایش تحولات جهانی، به موضوعات مختلف از جمله نظم نوین در اوراسیا، کاپ 30، انحصار دارویی چین، هوش مصنوعی، تقویت اقتصاد چین در خاورمیانه و ابتکارات بریکس برای ایجاد نظام مالی چندقطبی پرداخته است.
در این گزارش آمده است: جهان تجارت در آستانه یک جابه‌جایی تاریخی قرار گرفته است؛ جابه‌جایی‌ای که از قلب اوراسیا تا سالن‌های مذاکره کاپ۳۰، و از صنایع دارویی چین تا رقابت ژئوپلیتیکی هوش مصنوعی امتداد دارد. تازه‌ترین گزارش پایش تحولات تجارت جهانی نشان می‌دهد که ساختار قدرت اقتصادی، مسیرهای تجاری و الگوهای رشد، همگی در حال بازتعریف‌اند و این روند پیامدهای مستقیمی برای کشورهای منطقه از جمله ایران خواهد داشت.
اوراسیا؛ آزمایشگاه نظم چندقطبی جدید
در حالی‌که جنگ اوکراین و فشار تحریم‌ها روسیه را به سوی تعمیق روابط با چین، ایران و کره‌شمالی سوق داده است، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با اتخاذ استراتژی «چندبرداری» به بازیگران مستقل‌تری تبدیل شده‌اند. کریدورهای حمل‌ونقل، قلب رقابت ژئوپلیتیکی امروزند. تقویت «کریدور میانی» به ابتکار اروپا و ترکیه، چالشی مستقیم برای مسیرهای روسیه و ایران ایجاد کرده، اما در مقابل، پروژه کریدور بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) موقعیت ژئواکونومیک ایران را پررنگ‌تر کرده و آن را به یکی از مسیرهای پایدارتر اتصال شمال به جنوب تبدیل کرده است.
غرب به‌طور فعال در تلاش است تا مسیرهای وابسته به روسیه را تضعیف کند و این امر بر اهمیت مسیرهای جایگزین—از جمله مسیرهای عبوری از ایران—افزوده است.
کاپ۳۰ و قدرت سبز چین؛ تکنولوژی هست، پول نیست
کنفرانس اقلیمی بلم نشان داد که رهبری جهانی در حوزه انرژی پاک به‌سرعت در حال انتقال به چین است. پکن با اشباع بازارهای جهانی از پنل‌های خورشیدی و باتری ارزان‌قیمت، موتور توسعه انرژی پاک در کشورهای درحال‌توسعه شده است. با این حال، یک شکاف مالی عظیم روبه‌روست: کشورهای نوظهور تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۲.۴ تریلیون دلار برای گذار انرژی نیاز دارند؛ اما سهم واقعی که دریافت می‌کنند تنها ۱۰ درصد جریان مالی اقلیمی است. این شکاف اگر پر نشود، جهان در مسیر یک بحران اقتصادی اقلیمی قرار می‌گیرد که می‌تواند GDP جهانی را تا ۱۵ درصد کاهش دهد.
اقتصاد سیاسی نابرابری؛ درس ۲۲۵ سال داده تاریخی
گزارش جدید «آزمایشگاه نابرابری جهانی» تصویری قاطع ارائه می‌دهد: کشورهایی که در بلندمدت نابرابری را کاهش داده‌اند، رشد اقتصادی پایدارتر و بهره‌وری بالاتری تجربه کرده‌اند. بزرگ‌ترین کاهش نابرابری در فاصله ۱۹۱۰ تا ۱۹۸۰ رخ داد؛ دوره‌ای که آموزش همگانی، نظام رفاه اجتماعی و مالیات‌های تصاعدی تقویت شدند. یافته کلیدی این است که برابری، موتور بهره‌وری است—نه مانع آن.
چین و انحصار دارویی؛ اسلحه پنهان جنگ تجاری
درحالی‌که آتش‌بس عناصر خاکی نادر میان پکن و واشنگتن آرامش موقتی ایجاد کرده، چین اکنون سلاح جدی‌تری در اختیار دارد: زنجیره تأمین مواد اولیه دارویی. حدود ۴۰ درصد APIهای وارداتی آمریکا و بیش از ۴۱ درصد مواد اولیه کلیدی دارویی (KSMs) از چین تأمین می‌شود. برای بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها سهم چین به ۹۰ تا ۹۹ درصد می‌رسد. این سطح از انحصار، خطر اجبار ژئوپلیتیکی، اختلالات غیرعمدی و حتی تضعیف توان نوآوری غرب را ایجاد کرده است—چالشی که کشورهای وابسته به واردات دارویی، از جمله ایران، نباید آن را دست‌کم بگیرند.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.