آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد و محور مرکز تجاری در اروپا، در سال‌های اخیر برای مقابله با چالش‌های ناشی از کاهش فعالیت تجاری تلاش می‌کند. اما تأثیر افزایش هزینه‌های انرژی، موانع ساختاری و کُند شدن رشد اقتصادی چین بر عملکرد اقتصادی آلمان در سال ۲۰۲۳ باعث شده است تا اصطلاح «مرد بیمار اروپا» که در اواخر دهه ۱۹۹۰ به این کشور اطلاق می‌شد دوباره در محافل اقتصادی اروپا و جهان رواج پیدا کند.
حجم اقتصاد آلمان در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۳ در مقایسه با سه‌ماهه قبل از آن، به میزان یک درصد و در مقایسه با دوره مشابه سال ۲۰۲۲ نیز در حدود چهار درصد کوچک‌تر شده است. آلمان که تا چندی پیش چهارمین کشور بزرگ جهان از منظر تولید ناخالص داخلی و موتور صنعتی اروپا محسوب می‌شد، از چالش‌های دو سال گذشته اقتصاد جهانی به‌شدت متأثر شده است.
جنگ اوکراین، آلمان را در موقعیت دشواری قرار داد. زیرا این کشور به‌شدت به واردات انرژی از روسیه برای تأمین نیازهای خانگی و صنعتی وابسته بود. افزایش قیمت انرژی نیز باعث شد قیمت‌ها در طول سال ۲۰۲۲ و اوایل سال ۲۰۲۳ افزایش یابد و نرخ‌های بهره بانکی بالا نیز همچنان ادامه داشته باشد. این عوامل منجر به کسری تجاری آلمان در جولای 2022 برای اولین بار در سه دهه گذشته شد.
اقتصاد آلمان به‌شدت به بخش تولید متکی است. اما این بخش، در بحبوحه کاهش تقاضای جهانی به‌ویژه کاهش تقاضا از سوی چین، رو به ضعف بوده است. در این رابطه اختلالات زنجیره تأمین و رقابت فزاینده نیز تهدیدات جدیدی را برای بخش‌های تولیدی آلمان و خصوصاً صنعت خودروسازی این کشور ایجاد کرده‌اند. در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ تولید صنعتی آلمان بیش از حد انتظار و به میزان ۱.۴ درصد کاهش یافت که نشانه‌های نامطلوبی برای ماه‌های آینده محسوب می‌شود.
آلمان از اوایل سال ۲۰۲۳ وارد یک رکود شده است و کارشناسان میگویند این روند تا پایان سال ادامه دارد. با ثبت رشد صفر در سه‌ماهه دوم سال جاری اقتصاد آلمان دوره‌ای طولانی از عملکرد ضعیف را پشت سر می‌گذارد، به طوری که یکی از معدود کشورهایی است که تولید ناخالص داخلی آن کمتر از سطح قبل از جنگ اوکراین است.
استفان کولیاک، اقتصاددان فرانسوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در مقاله‌ای گوشزد کرده است: آلمان با چالش‌های ساختاری از جمله اخذ مالیات‌های زیاد از شرکت‌ها، عدم سرمایه‌گذاری برای دیجیتالی شدن زیرساخت‌ها و آموزش مواجه است.
کارستون برزسکی، از اعضای ارشد این موسسه اقتصادی، نیز در رابطه با وضعیت اقتصاد آلمان معتقد است: با توجه به مجموعه چالش‌هایی که آلمان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، بهبود و رشد قابل توجهی در سال ۲۰۲۴ در انتظار آلمان نخواهد بود. به نظر می‌رسد اقتصاد آلمان بین انقباض جزئی و رکود باقی بماند. کریستین سوینگ، مدیرعامل دویچه بانک، نیز با تأیید این چالش‌ها معتقد است: اگر در حال حاضر به این مسائل ساختاری پرداخته نشود، آلمان به مرد بیمار اروپا تبدیل خواهد شد.
این بحث وجود دارد که آیا اقتصاد بیمار آلمان باعث سقوط بقیه کشورهای اروپا خواهد شد یا خیر. مدیرعامل دویچه بانک معتقد است: آلمان هنوز به آن نقطه نرسیده است؛گرچه خطر این مسئله وجود دارد.
*تهیه شده در معاونت بین الملل اتاق ایران