نقشه راه 139 کشور جهان برای جایگزینی انرژی تجدیدپذیر تا سال 2050

سال 2050 می‌تواند آخرین سال استفاده از انرژی‌های فسیلی در جهان باشد زیرا تا آن زمان کشورهایی که هم‌اکنون مجموعاً بیش از 99 درصد از انرژی تولیدشده در جهان را مصرف می‌کنند، قادر خواهند بود کل انرژی موردنیاز خود را از طریق منابع تجدیدپذیر تأمین کنند.

اخیراً محققان دانشگاه استنفورد آمریکا و چندین دانشگاه اروپایی با همکاری یکدیگر نقشه راهی را طراحی کرده‌اند که می‌تواند 139 کشور جهان را تا سال 2050 به هدف بلندپروازانه تأمین100 درصد انرژی موردنیازشان از طریق منابع تجدیدپذیر رهنمون سازد. این ایده که ابتدا در سال 2011 از سوی مارک یاکوبسن از دانشگاه استنفورد و مارک دلوچی از دانشگاه کالیفرنیا در دیویس مطرح شده بود، در سال‌های بعد از آن به‌تدریج پالایش شد و اکنون این دو استاد آمریکایی با همکاری 27 استاد دیگر از آمریکا و اروپا جدیدترین ویرایش از سبد انرژی مدنظر خود را در قالب یک مقاله پژوهشی ارائه داده‌اند.

بر اساس این پژوهش، در سال 2050 بخش قابل‌توجهی (94.7 درصد) از انرژی موردنیاز جهان به کمک باد و خورشید تأمین خواهد شد؛ هرچند هر کشوری طبیعتاً سبد انرژی خاص خود را خواهد داشت و سایر منابع تجدیدپذیر مانند آب، گرمای زمین، موج و جزر و مد نیز در تأمین انرژی جهان نقش کوچکی خواهند داشت.

این طرح پژوهشی با حمایت سازمان مردم‌نهاد «پروژه راهکارها» (The Solutions Project) -که در سال 2011 با همکاری تعدادی از دانشمندان حوزه محیط‌زیست، فعالان اقتصادی و هنرمندان معروف تأسیس شد- به انجام رسیده و هدف از انجام آن تلاش برای رفع وابستگی جهان به انرژی‌های فسیلی و جایگزین کردن آنها با انرژی‌های تجدیدپذیر تا قبل از سال 2050 است؛ هدفی که مجریان طرح تأکید می‌کنند در صورت تحقق آن، هدف اصلی توافقنامه پاریس (توقف روند گرم شدن کرده زمین حداکثر در دمای 1.5 درجه بالاتر از دمای فعلی) نیز به‌راحتی محقق خواهد شد.

تحقق این دو هدف وابسته به یکدیگر، یعنی جایگزینی انرژی‌های فسیلی با انرژی‌های تجدیدپذیر (پاک) و جلوگیری از گرم شدن کره زمین، درنهایت به کاهش چشمگیر آلودگی هوا نیز منجر خواهد شد؛ معضلی که سالانه به‌طور متوسط جان 4.6 میلیون نفر را در سراسر جهان می‌گیرد.

چیزی فراتر از تولید برق با استفاده از منابع تجدیدپذیر

یاکوبسن و همکاران در طرح پژوهشی خود صرفاً به تأمین برق موردنیاز خانه‌ها و صنایع از طریق منابع تجدیدپذیر اکتفا نکرده‌اند بلکه آنها تأکید دارند 100 درصد انرژی موردنیاز در سایر حوزه‌ها به‌ویژه حمل‌ونقل نیز باید با استفاده از منابع تجدیدپذیر تأمین شود. بدین منظور لازم است سهم وسایل نقلیه برقی در بخش حمل‌ونقل (شخصی یا عمومی) به 100 درصد برسد و هواپیماها نیز به موتورهای هیدروژنی مجهز گردند.

از طرفی دستیابی به هدف تأمین 100 درصد انرژی موردنیاز جهان از طریق منابع تجدیدپذیر تنها مستلزم حذف انرژی‌های فسیلی نیست، بلکه انرژی هسته‌ای نیز به دلیل اتکا به اورانیوم –که یک ماده معدنی و تجدیدناپذیر است- باید در افق 2050 از سبد انرژی جهان حذف شود.

علاوه بر این، تبدیل شدن کلیه موتورهای درون‌سوز به موتورهای الکتریکی می‌تواند با توجه به بهبود قابل‌توجه کارآیی انرژی، کل مصرف انرژی در جهان را حدود 25 درصد کاهش دهد. در یک خودروی برقی 80 درصد از انرژی دریافتی صرف به حرکت درآوردن خودرو شده و مابقی (حدود 20 درصد) به‌صورت گرما تلف می‌گردد؛ این در حالی است که در خودروهای کنونی (بنزینی و دیزلی) تنها 17 تا 20 درصد انرژی دریافتی صرف حرکت خودرو می‌شود و اتلاف انرژی معمولاً بیش از 80 درصد است.

انقلاب اقتصادی

علاوه بر چالش‌های مرتبط با فناوری (ازجمله طراحی سلول‌های سوخت هیدروژنی ایمن و قابل‌اطمینان برای هواپیماها)، موانع دیگری نیز وجود دارند که جهان باید در راستای تحقق هدف تأمین 100 درصد انرژی موردنیاز خود با استفاده از منابع تجدیدپذیر، آنها را با موفقیت پشت سر بگذارد.

اولین مشکل این است که حتی کشورهایی مانند آلبانی، کاستاریکا، ایسلند و پاراگوئه که تولید برق آنها 100 درصد با استفاده از منابع تجدیدپذیر انجام می‌شود، هنوز فاصله قابل‌توجهی با اتکای 100 درصدی به انرژی‌های تجدیدپذیر دارند و مثلاً در بخش حمل‌ونقل خود کاملاً به سوخت‌های فسیلی وابسته‌اند.

بر اساس نتایج طرح پژوهشی یاکوبسن و همکاران، کشور تاجیکستان که در حال حاضر 76 درصد از کل انرژی موردنیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کند، ازلحاظ سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی خود در رتبه اول جهان قرار دارد و کشورهای پاراگوئه و نروژ به ترتیب با 58.9 و 35.8 درصد در رتبه‌های بعدی جای گرفته‌اند.

جالب اینجاست که دو کشور چین و آمریکا که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی تجدیدپذیر در جهان هستند، در بین کشورهای برتر جهان ازلحاظ سهم (درصد) انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی قرار ندارند، زیرا این دو کشور که بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان امروز نیز محسوب می‌شوند هنوز هم بیش از 80 درصد از کل انرژی موردنیاز خود در بخش‌های مختلف (مسکونی، صنعتی، حمل‌ونقل و ...) را از سوخت‌های فسیلی و هسته‌ای تأمین می‌کنند.

در حال حاضر ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان تنها 4.26 درصد ظرفیت ایده‌آل برای رسیدن به هدف تأمین 100 درصد انرژی موردنیاز جهان با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است و این نشان می‌دهد که تا سال 2050 باید راه درازی با سرعت مناسب در این حوزه طی شود.

دومین مانع بزرگی که توسعه پرشتاب انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان را با چالش مواجه کرده، ترس کشورها از حذف میلیون‌ها شغل در حوزه نفت، گاز و انرژی هسته‌ای است. برآوردهای یاکوبسن و همکاران حاکی از این است که در صورت تحقق هدف تأمین 100 درصد انرژی موردنیاز جهان از طریق منابع تجدیدپذیر، حدود 27.7 میلیون شغل در حوزه‌های نفت، گاز و انرژی هسته‌ای از بین خواهد رفت.

بااین‌وجود، یاکوبسن و همکاران خاطرنشان می‌سازند که با توسعه کامل انرژی‌های تجدیدپذیر و رسیدن به هدف موردنظر، 52 میلیون شغل جدید در این حوزه ایجاد خواهد شد که این رقم حدود 24.3 میلیون بیش از تعداد مشاغل حذف‌شده در حوزه‌های نفت، گاز و انرژی هسته‌ای است.