سیاست‌های کشت محصولات آب‌بر به استان‌ها ابلاغ می‌شود
تجویز جیره‌بندی کشت محصولات در بحران آب
برداشت پنبه در خراسان جنوبی. عکس: مهر، محسن نوفرستی.
کشاورزی متهم ردیف اول مصرف آب در ایران است. البته این بخش در اغلب کشورهای توسعه‌نیافته و درحال‌توسعه، بیش از 50درصد آب را به کار می‌برد و خرده گرفتن به سهم بالای این بخش از آب مصرفی، بدون توجه به رسالت آن در تأمین امنیت غذایی جوامع بی‌انصافی است؛ اما ایران خشک‌ترین سال در نیم‌قرن اخیر را تجربه می‌کند و کشاورزان نیز بدترین ایام را.
در این میان خبرها حاکی از این است که وزارت جهاد کشاورزی به‌زودی سیاست‌های کلی کشت محصولات آب‌بر را به استان‌ها ابلاغ می‌کند تا شاید از این مسیر، از کشت بدون برنامه‌ریزی و افزایش هزینه کشاورزان جلوگیری شود.
افت 40درصدی بارش‌ها
تازه‌ترین آمارها از وضعیت بارندگی در کشور حاکی از این است که در واپسین روزهای زمستان، هنوز میزان بارش‌های جوی کاهش قابل‌توجهی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد.
بر اساس آخرین گزارش دفتر مطالعات منابع آب ایران، ارتفاع کل ریزش‌های جوی در 161روز سپری شده از سال آبی جاری (از اول مهر تا ۱۱ اسفند) ۸۷.۹ میلی‌متر است که این مقدار بارندگی نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۴۰.۵ درصد کاهش نشان می‌دهد؛ این میزان بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه در 49سال اخیر نیز ۴۲.۸ درصد کاهش را تجربه کرده است.
طبیعتاً در این تنگنای آبی، بخش کشاورزی که بیشترین سهم را از آب مصرفی کشور برمی‌دارد، بیشترین سختی را نیز از کم‌آبی متحمل خواهد شد و کشاورزان در پیشانی تحمل این سختی‌ها قرار خواهند داشت و باید هزینه‌های مالی هنگفتی بپردازند.
تمرکز بر بهره‌وری آب، آخرین راه نجات
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، بر ضرورت تمرکز دولت و بخش خصوصی بر بهره‌وری منابع آب تأکید می‌کند.
غلامحسین شافعی در سومین همایش بزرگداشت روز ملی آب، اظهار می‌کند: متأسفانه ما همیشه پس از بروز بحران به فکر راه‌حل می‌افتیم و در موضوع بحران آب نیز به همین صورت رفتار شده است.
به عقیده او، در ایران یکی از مشکلات اساسی در حوزه آب، چگونگی مصرف آب است و اکنون نیز مقابله با تبعات کم‌آبی و بحران آب، بازآرایی شیوه مصرف آب در بخش‌های مختلف است.
شافعی می‌گوید: ما در ایران 9 میلیون و 600 هزار هکتار زمین تجهیز شده آبی داریم و حدود 6 میلیارد و 400 میلیون دلار صادرات کشاورزی از آن عاید کشور می‌شود درحالی‌که ترکیه به نسبت سطح 5 میلیون هکتار زمین، 16.6 میلیارد دلار صادرات کشاورزی دارد و کره جنوبی نیز حجم صادرات کشاورزی 11.2 میلیارد دلار را با سطح 5 میلیون هکتار زمین زیر کشت محقق کرده است.
او معتقد است در ایران بیش از هر چیزی باید روی طریقه استفاده از آب و بهره‌وری منابع متمرکز شد و این موضوع هم در بخش خصوصی و هم در میان سیاست‌گذاران کشور باید مورد توجه قرار بگیرد.
غفلت از اصلاح الگوی کشت و اشتغال
سهم بخش کشاورزی ایران از آب مصرفی در آمارهای مختلف متغیر است؛ برخی می‌گویند این بخش 96درصد آب کشور را مصرف می‌کند و افرادی معتقدند که این رقم به‌زحمت به 50درصد می‌رسد اما در خشک‌سالی طولانی‌مدت ایران‌زمین پیش از اینکه دعوا بر سر سهم هر بخش از آب مصرفی باشد، توجه به این امر اهمیت دارد که مسئله کم‌آبی، وارد وضعیت بحرانی شده و می‌تواند تبعات اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی به‌دنبال بیاورد.
همچنان که با تخصیص نیافتن آب برای کشت پاییزه کشاورزان اصفهانی، اخیراً خبرهایی از اعتراضات این افراد در دشت شرق اصفهان به گوش می‌رسد؛ اعتراضاتی که عملاً به‌دلیل استیصال کشاورزان از گذران معیشت بروز کرده و اقدام نکردن برای تغییر الگوی کشت در این مناطق کم‌آب یا تغییر ترکیب اشتغال در این مناطق از کشاورزی به صنعت یا کشاورزی مدرن، زمینه‌ساز تشدید آن بوده است.
در این میان، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا می‌گوید: مقرر شده وزارت جهاد کشاورزی به‌زودی سیاست‌های کلی در مورد محصولات آب‌بر را به استان‌ها ابلاغ کند تا استان‌ها با اتخاذ تصمیمات تفصیلی، تصمیم بگیرند که در هر منطقه چه محصولاتی کشت شود.
رحیم میدانی در گفت‌وگو با فارس تصریح می‌کند: این اقدام به‌نوعی سازگاری با طبیعت کشور خواهد بود و اطلاع‌رسانی به کشاورزان درخصوص نبود آب نیز برای کاهش هزینه‌های آنهاست؛ چراکه وقتی بارندگی کم است و منابع آبی محدود، معقول نیست که به کشاورزان اطلاع‌رسانی نشود و آنها برای کشت محصول هزینه کنند؛ درحالی‌که نمی‌دانند آب نیست تا در اختیارشان گذاشته شود.
کشاورزان نکارند تا ضرر نکنند
وزارت جهاد کشاورزی در حالی ابلاغ سیاست‌های کلی برای کشت محصولات در استان‌های مختلف را در دستور کار گذاشته که چندی پیش رئیس سازمان محیط‌زیست نیز بر ضرورت صرفه‌جویی در مصرف آب در حوزه‌های صنعت و کشاورزی تأکید کرده و گفته بود: مقررشده 700هزار هکتار از کشت بهاره کم شود.
از سوی دیگر، حتی در استان‌های پرباران کشور نیز تمهیداتی برای کاهش کشت محصولات آب‌بر در دستور کار متولیان حوزه آب قرار گرفته است؛ به‌گونه‌ای که در استان مازندران به شالیکاران برخی از مناطق شرقی استان توصیه شده است به‌جای کاشت برنج، به کشت دانه‌های روغنی مانند کلزا و کنجد یا کشت علوفه‌ای بپردازند.
