عکس: ایسنا؛ امیر خلوصی
هشتم خرداد 95، صبح روز شنبه، ساعت 8:45؛ زنگ آغاز به کار مجلس دهم به صدا در آمد. دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، در سومین سال ریاست‌جمهوری حسن روحانی آغاز به کار کرد.
فرش قرمز زیر پای منتخبان
زیر پای مهمان‌های بهارستان و منتخبان مجلس دهم فرش قرمز پهن شده، مجلس دهم با حضور آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی رییس‌مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیدحسن خمینی، حسن روحانی رییس‌جمهوری، صادق آملی‌لاریجانی رییس قوه قضاییه، وزیران دولت یازدهم، آیت‌الله موحدی‌کرمانی، احمد جنتی رییس‌مجلس پنجم خبرگان رهبری، سرلشکر فیروزآبادی رییس ستاد کل نیروهای مسلح، محمدجعفر منتظری دادستان‌کل کشور، محمدباقر قالیباف شهردار تهران، امیر موسوی جانشین فرماندهی کل ارتش، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای سخنگوی قوه‌قضائیه، سرلشکر صفوی مشاور‌عالی رهبری در امور نیروهای مسلح، جمعی از خانواده‌های شهدای هسته‌ای، شهدای مجلس و شهدای مدافع حرم و دیگران افتتاح می‌شود. با قرائت پیام مقام معظم رهبری توسط محمدی‌گلپایگانی و گزارش وزیرکشور عبدالرضا رحمانی‌فضلی. این‌بار عبدالرضا هاشم‌زائی رییس سنی مجلس است و بعد از 30 سال دوباره وارد مجلس شورای اسلامی می‌شود. طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، اداره مراسم افتتاحیه تا پیش از انتخاب هیات‌رییسه موقت را هیات‌رییسه سنی پارلمان برعهده دارد. هیات رییسه سنی دو نفر از مسن‌ترین منتخبان به‌عنوان رییس و نایب‌رییس و دو نفر از جوان‌ترین منتخبان تعیین می‌شود. وظیفه این هیات چهار نفره، اداره جلسه افتتاحیه، انجام مراسم تحلیف، برگزاری انتخابات هیات‌رییسه موقت و تعیین شعب 15گانه بررسی‌کننده اعتبارنامه‌های منتخبین است و این‌بار هاشم‌زائی(1323) در کنار سیدمصطفی ذوالقدر(1325) مسن‌ترین، و سیده فاطمه حسینی(1364) و سمیه محمودی(1363) جوانترین‌ها بودند که اداره جلسه را برعهده داشتند.
زنگ شروع نواخته شد
حدود یک‌ساعت‌ونیم به شروع مراسم افتتاح مجلس مانده و همه خیابان‌های منتهی به میدان بهارستان در کنترل نیروهای نظامی-امنیتی است؛ دیوارهای بهارستان نمایشگر شروع به کار مجلس جدید است. سالن ورودی مجلس، تابلوی عکس نمایندگان سه دوره آخر مجلس را به نمایش گذاشته و نشان از شش دوره گذشته نیست؛ صحن علنی پر شده از صدای تمرین موسیقی سمفونیک ارکستر صدا و سیما قبل از اجرای سرود ملی توسط 55 نفر از اعضای این گروه. صندلی‌های سبزرنگ بهارستان در انتظار مهمانان جدید هستند. دیوارهای بلند مقابل جایگاه خبرنگاران اجازه دید کامل به 300 خبرنگار و عکاس صحن علنی را نمی‌دهد. مهدی چمران، شاید اولین فردی است که وارد صحن بهارستان می‌شود و بعد از او محمدجواد ظریف به‌همراه وزیر کشور در جایگاه ویژه قرار می‌گیرد. طبق اصل ۶۵ قانون اساسی، نخستین جلسه مجلس با حضور حداقل دوسوم نمایندگان رسمیت پیدا می‌کند. با ورود همزمان رییس‌جمهوری و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و سیدحسن خمینی، امیدوار رضایی، معاون تقنینی مجلس از هیات‌رییسه سنی دعوت به اداره جلسه می‌کند با حضور 264 نماینده که 70 درصد آنها در مجلس نهم حضور نداشتند.رییس سنی مجلس زنگ افتتاح را نواخت.
نمایی از چهره سیاسی مجلس
اگرچه ترکیب هیات‌رییسه موقت مجلس مشخص نیست، اما مجلس دهم فعالیت سیاسی خود را شروع کرده است. این مجلس با دو فراکسیون امید و فراکسیون فراگیر آغازبه کار می‌کند و شاید این ترکیب نشان از این است که هنوز اصولگرایان مجلس و اعضای جبهه پایداری فرصتی برای بازسازی خود پیدا نکرده‌اند و شاید اولین گام آنها پنهان کردن قلت خود در کثرت فراکسیون فراگیر باشد و برای همین برای ریاست علی لاریجانی در تکاپو هستند، تکاپویی در خلاف مسیر مجلس نهم برای آنها.
در مجلس نهم چه گذشت؟
دوسال بعد از رخدادهای سال 88 و دو سال مانده به پایان دولت محمود احمدی‌نژاد، انتخابات مجلس نهم در غیاب اکثر احزاب اصلاح‌طلب درحالی برگزار شد که دوران ماه عسل اصولگرایان و احمدی‌نژاد هم به سر آمده بود. طبیعی بود که اکثریت کرسی‌های پارلمان در این دوره به قبضه اصولگرایان درآید. اما از همان نخستین ساعات آغاز به کار این مجلس، بحث بر سر ریاست، نمایندگان را به دو گروه تبدیل کرد تا در مجلس به‌ظاهر یکدست نهم نیز شاهد یک دوقطبی سیاسی باشیم؛ دو قطبی که هرچه به زمان پایان کار مجلس نزدیک‌تر شد، قطب‌های یاد شده بیشتر از همدیگر فاصله گرفتند. درحالی که گروهی از اعضای فراکسیون «اصولگرایان رهروان ولایت» به ریاست کاظم جلالی و رهبری علی لاریجانی خود را اصولگرایان حقیقی می‌دانستند، برخی دیگر از اعضای همین فراکسیون که در مقابل فراکسیون «اصولگرایان» به‌زعامت غلامعلی حدادعادل، فراکسیون اکثریت مجلس نهم را تشکیل داده‌بود، در مواردی متعدد نسبت به استفاده از نام کامل این فراکسیون انتقاد داشتند و فراکسیون خود را صرفا«رهروان ولایت» معرفی کردند و خود را نمایندگانی مستقل. اختلاف بر سر ماجرای مشائی و حلقه موسوم به احمدی‌نژاد هم عیان شده بود.
اینکه مجلس نهم در آینده بیش از هرچیز با ماجراهای پر فراز و نشیب تصویب برجام در سال چهارم به یادها می‌آید، اما پایان این مجلس، حاشیه و متن آن را در چهار سال از یادها نمی‌برد؛ مسائلی از ماجرای استیضاح وزیر تعاون دولت دهم که به «یکشنبه سیاه» معروف شد تا حواشی حدود یک‌صد روزه تشکیل کابینه دولت یازدهم و رای اعتمادی که داده نشد و البته نطق جنجالی علی مطهری، نماینده تهران، انتشار نامه‌ای درخصوص دریافت پول از محمدرضا رحیمی توسط ۱۷۰ نامزد مجلس هشتم، سیل سوال‌ها و استیضاح‌ها از وزیران دولت «تدبیر و امید» و همچنین تهدید صالحی به تدفین زیر سیمان در صحن علنی! هرچه بود مجلس نهم به پایان رسید؛ مجلسی سیاسی نه سیاستی که یکی از دستاوردهای آن تورم قوانین و مقررات بود.
رییس و نطق سیاسی او
رییس سنی مجلس نطقی سیاسی ایراد کرد؛ عبدالرضا هاشم‌زایی به حاضران در مجلس خوش‌آمد می‌گوید؛ اما نام احمد جنتی، علی لاریجانی و سرلشکر فیروآبادی از قلم می‌افتد. او با دریافت برگه‌ای برای یادآوری، به این افراد خوش‌آمد می‌گوید. هاشم‌زایی در بخشی از سخنرانی خود می‌گوید: «هیچ مقام و موقعیتی ابدی نیست و روزگار همواره در چرخش است و هیچ جناحی برای همیشه نمی‌تواند اکثریت را در دست داشته باشد که در نظام ما در چهار دهه همه جناح‌ها قدرت را در دست داشته‌اند و در این میان مهم این است که همه جناح‌ها حقوق یکدیگر را رعایت کنند.»او با بیان اینکه مجلس دهم نقطه عطف نظام پارلمانی است، گفت: «رای دهندگان در بیشتر حوزه‌های انتخابیه به جای افراد به برنامه‌های کاندیداها رای دادند و رای مردم در انتخابات مجلس دهم بهترین بستر برای نظام حزبی است و رای دهندگان نشان دادند که فقط به یک برنامه سیاسی رای نداده‌اند.» او تاکید کرد: «باید به اراده و اقتدار ایران در اجرای برجام اندیشید. ملت ایران در تداوم حق مسلم خود در انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای به این نتیجه رسید که برجام را اجرایی کند.» رییس‌سنی مجلس رای مردم به نمایندگان مجلس دهم را تغییرخواهی از طرف مردم تعبیر کرد که باید نماد آن در هیات رییسه هم دیده شود.
اولین تذکر در مجلس دهم
«تذکرهایتان را برای رییس دایمی نگه دارید.» وقتی رییس سنی جلسه قصد داشت بنابر دستور جلسه از وزیرکشور برای ارایه گزارش برگزاری انتخابات دعوت کند، تعدادی از نمایندگان تذکر دادند که بنابر آیین‌نامه مجلس، ابتدا باید مراسم تحلیف انجام شود. اما هاشم‌زایی اجازه بیان این تذکر را نداد.
قانون انتخابات بازنگری شود
وزیر کشور در صحن علنی مجلس درباره انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی گزارش داد. او درباره منتخبِ سوم مردم اصفهان گفت: «مطابق آنچه که شورای محترم نگهبان اعلام کرده است، ابطال انتخابات نسبت به یک فرد اعمال شده و با توجه به تفاوتِ برداشتِ وزارت کشور از قانون، در این خصوص اقدامات قانونی لازم، از جمله ارجاع موضوع به مراجع ذی‌صلاح و مجلس شورای اسلامی جهت ارائه استفساریه دنبال شده است که کماکان منتظر حل و فصل قانونی موضوع هستیم.» رحمانی‌فضلی با انتقاد از مجموعه قوانین و مقررات فعلیِ برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: «این قوانین پاسخگوی نیازهای مجریان، ناظران و مردم شریف ایران نبوده و نیازمند اصلاح و بازنگری است.»
سوگندنامه مجلس دهم
منتخبان مجلس دهم در اولین روز جلسه رسمی مجلس شورای اسلامی سوگند یاد کردند. متن سوگندنامه طبق اصل ۶۷ قانون اساسی توسط رئیس هیات رئیسه سنی مجلس قرائت شد و نمایندگان در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلیف سوگندنامه را امضا کردند. «من در برابر قرآن مجید به خداوند قادر و متعال سوگند یاد می‌کنم...از ودیعه‌ای که ملت به ما سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم و در انجام وظایف وکالت، امانت و تقوا را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای کشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پایبند باشم. از قانون اساسی اطاعت کنم و در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهارنظرها، استقلال کشور و آزادی مردم و تامین مصالح آنان را مدنظر داشته باشم.» رییس سنی جلسه پیش از انجام مراسم تحلیف و قرائت متن سوگندنامه، یادآور شد که نمایندگان اقلیت‌های مذهبی به کتاب‌های آسمانی خودشان سوگند بخورند.
نیازمند تعامل هستیم
پس از قرائت پیام رهبری به منتخبان جدید، مراسم سوگند انجام می‌شود و بعد از آن حسن روحانی، رییس‌جمهوری در جمع نماینده‌های مجلس دهم سخنرانی می‌کند. روحانی از التزام به قانون می‌گوید: «اجرای قانون گاهی کمی سخت و تلخ اما در عین حال ضروری است.» او به روزهای حضور مکررش در صحن علنی مجلس نهم اشاره می‌کند: «برای وزیر علوم ۵ بار به مجلس آمدم؛ برای وزیر ورزش و جوانان ۴ بار به مجلس آمدم؛ ممکن است این مسائل با انتظارها منطبق نباشد، اما در عین حال باید تسلیم قانون باشیم و آن را مجری باشیم. با اجرای قانون است که می‌توانیم از مشکلات عبور کنیم.» او به تعامل مجلس و دولت تاکید دارد. «ما در مجلس دهم و دولت یازدهم در کنار هم باید جغرافیای سرمایه و بازار و تکنولوژی را مشخص کنیم. اقتصاد مقاومتی باید مدنظر قرار بگیرد، دیپلماسی اقتصادی از وظایف دولت است. در این فضا باید از دیپلماسی اقتصادی بهره‌برداری کنیم. این کار برای ما یک ضرورت هست چرا که ما باید بتوانیم کشور را به رشد مناسب و جوانان عزیز را به اشتغال مناسب در شان آنها برسانیم» رییس جمهوری تصریح کرد: «من خود را فرزند مجلس می‌دانم و بیست سال در مجلس تجربه دارم. همه ما در مجلس دهم باید از تجربه نه دوره قبل استفاده کنیم. همکاری در تدوین قوانین بین مجلس و دولت یعنی طرح کمتر و لایحه بیشتر، اگر بتوانیم از مراکز تحقیقاتی و افرادی که تجربیات بیشتری دارند استفاده کنیم می‌توانیم جلوی فساد و قاچاق بایستیم. مسائل بانکی را حل‌وفصل کنیم. کاری کنیم که هدف رشد اقتصادی هشت درصد برای ما امکان‌پذیر خواهد بود. اطمینان دارم در مجلس دهم شاهد همکاری بیشتری خواهیم بود.»
شعب بررسی اعتبارنامه نمایندگان مشخص شد
بخش پایانی مراسم افتتاح مجلس دهم، اقتراع 15 شعبه بررسی اعتبارنامه نمایندگان مجلس دهم شورای اسلامی است. درحاشیه قرعه‌کشی شعب، نام هاشم‌زایی به‌عنوان نفر یکی مانده به آخر از گلدان خارج شد و در این هنگام رئیس سنی جلسه گفت: «مثل اینکه نام بنده همیشه باید آخر باشد.» او به نام خود در لیست امید اشاره می‌کند که آخرین نفر از این لیست بود.
زنگ پایان نخستین نشست
رئیس سنی جلسه دو بار زنگ جلسه را به صدا درآورد. هاشم‌زایی پس از اتمام مراسم اقتراع شعب و تعیین‌تکلیف شعب ۱۵ گانه دهمین دوره مجلس، زنگ پایان کار نشست علنی را به‌صدا درآورد و دستور جلسه روز یکشنبه را که ادامه دستور شنبه بود، اعلام کرد. او پس از پایان سخنانش، بار دیگر زنگ جلسه را به صدا درآورد و گفت: «همه نمایندگان برای تجدید میثاق با امام، به مرقد مطهر می‌روند.»
نگاهی به برخی آمارها
در مرحله اول انتخابات دهمین دوره مجلس، تعداد ۳۳ میلیون و۹۵۶ هزار و۶۵۱ نفر از واجدان شرایط که معادل ۶۲ درصد کل است، در انتخابات شرکت کردند.
علیرغم آنکه برای نخستین بار درتاریخ جمهوری اسلامی ایران، دو انتخابات بزرگ، بطور همزمان اجرا شدند و در جریان آن مجموعا بیش از۶۷ میلیون رای ماخوذه مورد شمارش قرارگرفت.
نتایج نهایی انتخابات در بسیاری از حوزه‌های انتخابیه به ویژه در شهر تهران، تا۳۰ساعت قبل ازمدت مشابهِ انتخاباتِ گذشته اعلام و منتشر شد.
از میان کلیه رای‌دهندگان؛ ۴۵ درصد در فاصله سنی بین ۱۸ تا ۳۵ سال، ۳۷ درصد در فاصله سنی بین ۳۶ تا ۵۵ سال و ۱۸ درصد نیز در بازه سنی ۵۵ سال به بالا بوده‌اند.
از نظر ترکیب جنسیتی رای‌دهندگان نیز، ۴۸ درصد زن و۵۲ درصد مرد بوده‌اند.
از کل آراء ماخوذه، تعداد رای دهندگان در روستاها ۳۱درصد و در نقاط شهری ۶۹درصد هستند.
بیشترین نرخ مراجعه مردم به شعب اخذ رای، مربوط به بازه زمانی ساعات ۱۷ تا ۱۹ بعد از ظهر روز اخذ رای بوده است.
در مرحله اول انتخابات،۱۵۲ حوزه انتخابیه تعیین تکلیف و ۲۲۱ نفر از نامزدها به مجلس راه یافتند و انتخاب ۶۸ نفر از ۵۵ حوزه انتخابیه نیز، به مرحله دوم موکول شد.
با هماهنگی شورای محترم نگهبان، مرحله دوم انتخابات درتاریخ ۱۰/۲/۹۵، در سطح ۲۱ استان و ۵۵ حوزه انتخابیه و ۱۵ هزار و ۱۵۸ شعبه اخذ رای ، برای انتخاب ۶۸ نفر از میان ۱۳۶ نامزد راه یافته به مرحله دوم برگزار شد.
در مرحله دوم انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، تعداد ۵ میلیون و۹۰۱ هزار و ۲۹۷ نفر از واجدان شرایط، در انتخابات شرکت و آراء خود را به داخل صندوق‌های رای انداختند که سبب ثبت مشارکت ۴۸/۳۳ درصدی در انتخابات شد.
از مجموع ۲۸۸ نفر منتخب دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، ۲۷۱ نفر مرد و۱۷ نفر نیز زن هستند.
در بین منتخبان دهمین دوره مجلس شورای اسلامی،۷۳ نفر در ترکیب سنی ۳۰ تا ۴۵ سال ، ۱۸۷ نفر در ترکیب سنی ۴۵ تا ۶۰ سال و ۲۸ نفر در ترکیب سنی ۶۵ سال به بالا هستند. متوسط سن منتخبان مجلس نهم ۴۸ سال بوده و در مجلس دهم این عدد به ۵۰ سال افزایش یافته است.
تعداد۱۱۱ نفر از منتخبان دارای مدرک تحصیلی دکتری،۱۴۵ نفر دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس و ۳۲ نفر نیز دارای مدارک معادل کارشناسی ارشد و تحصیلات حوزوی هستند.
تعداد۱۱۱ نفر از منتخبان این دوره از نمایندگان ادوار گذشته و۱۷۷ نفر نیز برای اولین بار به افتخار خدمتگزاری در مجلس شورای اسلامی نایل آمده‌اند.
آرای حوزه انتخابیه بندر لنگه، بستک و پارسیان باطل شده است. در ۹ دوره گذشته و در هر دوره، به طور میانگین، انتخابات در۱۲ حوزه انتخابیه ابطال شده است.