علی خرم، استاد حقوق بین الملل
عبور از سد تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام دستاوردهایی برای کشور به همراه خواهد داشت. نخستین دستاورد گذار از تحریم سیاسی این است که ایران اکنون می‌تواند ارتباطات بین‌المللی خود را آنچنان قوی کند که بتواند جایگاه‌اش را به عنوان یک کشور مختار و دارای انتخاب در روابط بین‌الملل چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ اقتصادی پیدا کند. تا پیش از اجرایی شدن برجام، ایران از یک سو در تحریم اقتصادی قرار داشت، اما از آن مهم‌تر در تحریم سیاسی به سر می‌برد. در این دوران ایران به دلیل نداشتن روابط با بسیاری از کشورهای جهان مجبور بود با معدود کشورهایی ارتباط سیاسی فعال برقرار کند و در نتیجه آن مبادلات تجاری و اقتصادی داشته باشد.
همین ریسک بالای مراودات با ایران و کاهش حق انتخاب و تنوع روابط برای ایرانی‌ها باعث شده بود، کشورهایی که طرف ایران واقع می‌شدند، بتوانند شرایط خود را به ایران دیکته کنند، چون این تصور وجود داشت که به علت تحریم‌ها و کاهش سطح روابط، ایران انتخاب دیگری ندارد. در سایه این تجربه، رییس‌جمهور، پس از آزاد شدن پتانسیل سیاسی و دیپلماتیکی که بر اثر اجرایی شدن از سد تحریم سیاسی رها شده بود، سفری پربار و موفق به اروپا داشت. سفری که دروازه‌های اروپا را پس از سال‌ها روی ما و دروازه‌های ایران را روی اروپاییان گشود. این فرصت و امکان ایجاد شد که بار دیگر بتوانیم، با انتخاب‌های متنوع و آزادانه به جست‌وجوی جبران نقایص و کمبودهای درون کشور برویم و دوباره این فرصت ایجاد شد که به عنوان یک کشور طبیعی و نرمال در جامعه بین‌الملل نقش‌آفرینی کنیم.
تا پیش از اجرای برجام، حتی اگر این تمایل در کشورهای اروپایی وجود داشت که روابط خود را با ایران بهبود و گسترش دهند و اگر می‌خواستند به صورت مشترک با ایران وارد پیمان‌ها، روابط و قراردادهای دوجانبه و چندجانبه شوند، به دلیل تحریم‌های گسترده سیاسی مالی و تجاری با درهای بسته مواجه می‌شدند. بسیاری از فعالیت‌های سیاست خارجی ایران زیر سایه تحریم‌ها دچار مشکل شده بود. اکنون با اجرایی شدن برجام، بار سنگین تحریم‌ها و قطعنامه‌های ضد ایرانی از دوش سیاست خارجی برداشته شده و سیاست خارجی ایران می‌تواند با فراغ‌بال بدون نگرانی به صورت فعال و قدرتمند در همه زمینه‌ها در منطقه و جهان، ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود را بــه تحرک درآورد و تلاش کند تا از ظرفیت‌های موجود در رابطه با بسیاری از کشورهای منطقه و جهان بر اساس منافع و امنیت ملی کشــور و به نفع ملت ایران بهره‌برداری کند. واکنش مثبت و استقبال گرم غرب از ایران بلافاصله بعد از اجرایی شدن برجام، قابل توجه و شاید استثنایی باشد به ترتیبی که دشمنان و رقبای ایران را به وحشت و نگرانی انداخته است.
کشورمان باید سریعا از این واکنش مثبت و استقبال گرم بهره‌برداری کند که گذشت زمان می‌تواند موجب سرگردانی و ناامیدی کشورهای اروپایی شود و شتاب اولیه و آتش علاقه آنان را سرد و خاموش کند. لغو تحریم‌هایی که در طول سال‌ها به کشور تحمیل شده بود تا سال‌ها تاثیرات قابل توجهی بر اقتصاد ایران خواهد داشت ولی در گام اول با گشایش هزار السی و لغو تحریم سوییفت، آثار مثبت خود را نشان داد که اتفاق بزرگی است. ازسرگیری ارتباط بانک‌های ایران با بانک‌های دنیا به برقراری تعاملات ســازنده و دوسویه اقتصادی منجر می‌شود، زیرا ایران کشوری است که بسیاری از کشورهای جهان اشتیاق به سرمایه‌گذاری و انجام فعالیت اقتصادی در آن دارند. بعد از معجزه بیرون آمدن ایران از گرداب شورای امنیت سازمان ملل متحد، هزاران مساله پیش روی ایران جلوه می‌کند که باید با تعیین اولویت به حل آنها بپردازد. زمانی که بهای نفت به یک‌چهارم تا یک‌پنجم رسیده است، ایران به پول و سرمایه نیاز دارد. ایران دارای جامعه‌یی است که بیش از ۹۰ درصد آن باسـواد است و میلیون‌ها دانشجو در دانشگاها درس می‌خوانند. اینها از یک سو شغل، خانه و زندگی می‌خواهند و از سوی دیگر این جوانان، سرمایه اصلی پیشرفت و توسعه کشور هستند. این به نوبه خود نیاز کشور به تولید و اشتغال، نیاز به صلح و آرامش اجتماعی سیاسی را مطرح می‌کند.
صنایع و کارخانه‌ها که در سال‌های تحریم تعطیل بوده یا با ۱۰ درصد و ۲۰ درصد ظرفیت کار کرده‌اند باید به کار گرفته شوند؛ این به معنی سه برابرشدن ناگهانی ظرفیت تولید بدون نیاز به سرمایه‌گذاری جدید است و این یکی از ظرفیت‌های نهفته‌یی است که با تشویق نقدینگی می‌تواند، حرکت کند و راه صادرات را در پیش بگیرد. در هر حال غیر قابل انکار است که ایران نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است که آن هم در گرو روابط گرم و حسنه ایران با صاحبان ســرمایه و تکنولوژی در جهان به ویژه امریکایی‌ها، اروپایی‌ها و سپس ژاپنی‌ها و چینی‌هاست. بایدها و یافتن راه‌حل‌ها نیـاز به تعقل و برنامه‌ریزی دارد. بدین‌ترتیب آغاز برجام نه فقط به توسعه سیاست خارجی و توسعه اقتصادی بلکه به توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کمک خواهد کرد.