نقشه استارتاپی تهران برای مدیریت هوشمند زباله
بازار یک‌تریلیون دلاری پسماند جهان که در ایران مغفول مانده است، حالا در دنیای فناوری دنبال یک ناجی جوان می‌گردد؛ استارتاپ‌ها. شهردار تهران روز گذشته بر استفاده از استارتاپ‌ها در مدیریت پسماند پایتخت گفت و تأکید کرد: روزانه 9هزار تن را از خانه‌های تهران به جنوبی‌ترین مناطق شهر منتقل می‌کنیم که هزینه‌های زیست‌محیطی و انسانی فراوانی را به‌دنبال دارد. نگاهی به تجربه جهان، از کشورهای در حال توسعه گرفته تا کشورهای پیشرفته، نشان می‌دهد استارتاپ‌ها در فرایند کنترل تولید و بازیافت زباله نقشی جدی دارند. این استارتاپ‌ها در این بازار بزرگ طلای سیاه، هم به شهروندانی که با آنها همکاری می‌کنند نفع می‌رسانند، هم خودشان سود می‌کنند و هم درآمد قابل توجهی برای شهرداری‌ها و سازمان‌های وابسته‌شان دارند.
استارتاپ‌های تهرانی در مرحله پایلوت
مدیریت پسماند در جهان به‌طور استاندارد شامل 4بخش است که در ایران فعلا به یکی از بخش‌های آن توجه نشان داده شده است. در تهران فعلا به‌صورت پایلوت چند استارتاپ در حال فعالیت جمع‌آوری پسماند به‌صورت تفکیک‌شده هستند. در واقع شیوه کار که در منطقه۲ تهران فعلا اجرایی شده، اینگونه است که با فرهنگسازی، مردم زباله‌ها را به‌صورت تفکیک‌شده به‌جای گذاشتن در سطل زباله به این استارتاپ‌ها تحویل می‌دهند. این تفکیک مثلا به‌صورت جداگانه شامل پلاستیک، کاغذ، شیشه، آلومینیوم و دیگر موارد است. با مشخص کردن لوکیشن روی نقشه، ماشین ویژه تحویل پسماند به در خانه‌تان می‌آید و این زباله‌ها را تحویل می‌گیرد و در حساب شما تحویل آنها منظور می‌شود. این استارتاپ‌ها در مقابل این فعالیت محیط‌زیستی، شما را با شیوه‌های مختلف مثل دادن هدیه یا بن تشویق می‌کنند تا به فعالیت‌تان ادامه دهید. این تفکیک می‌تواند به‌صورت جدی راه را برای بازیافت بسیار بهتر هموار کند.
چالش استارتاپ‌ها در تهران
استارتاپ‌های تهرانی هنوز در آغاز راه هستند. هرچند راه پیشرفت برایشان باز شده اما یکی از بزرگ‌ترین مشکلات‌شان که تقابل با سنتی‌‌هاست، در مورد بقیه کسب و کارهای نوپا نیز دیده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد استارتاپ‌های تهرانی توسط رقبای سنتی‌شان دچار مشکلات فراوانی هستند. گروهی که قبلا گنج سیاه را کشف کرده و از آن سود به‌دست آورده‌اند، براساس آنچه بنیانگذاران استارتاپ‌های پسماند می‌گویند حالا آنها و رانندگان‌شان را به مرگ و ضرب و جرح تهدید می‌کنند. از دیگر مشکلاتی که این استارتاپ‌های تهرانی با آن دست‌به‌گریبان هستند، نامشخص بودن روند بازیافت برای برخی زباله‌ها، به‌خصوص زباله‌های الکترونیکی و باتری است که فعلا تنها راه‌حل‌شان گرفتن و انبار کردن آنهاست.
مدل‌های درآمدی از مدیریت پسماند
استارتاپ‌های حوزه پسماند که در تهران فعال شده‌اند، کارشان عموما جمع‌آوری و تفکیک پسماند است و به‌طور غیرمستقیم، با ارائه بن مجازی یا شارژ کردن اعتبار، شهروندان را به شرکت در این فرایند تشویق می‌کنند. در برخی موارد این بن‌ها برای خرید اقلامی که در نهایت در مناطق روستایی و محروم تهیه می‌شود، قابل استفاده هستند. خود استارتاپ‌ها نیز از روش‌های مختلفی کسب درآمد می‌کنند که ازجمله می‌توان به فروش محصول و خدمت‌شان یا دریافت تبلیغات اشاره کرد. برخی از این استارتاپ‌ها در کشورهای پیشرفته از شهروندان حق اشتراک نیز دریافت می‌کنند.
استارتاپ‌های موفق حوزه پسماند در جهان
طبق آنچه در دنیا انجام شده، استارتاپ‌های حوزه پسماند می‌توانند در حوزه‌هایی مثل «مدیریت تولید پسماند و فرایند جمع‌آوری آن»، «بازیافت و فروش پسماند»، «غربالگری پسماند» و «آموزش و فرهنگسازی» فعالیت کنند. اینها نمونه چند استارتاپ موفق خارجی هستند که توانسته‌اند موفقیت‌هایی نیز در سطح جهان به‌دست بیاورند.
1ـ مدیریت فرایند تولید و جمع‌آوری پسماند
AMCS انگلیس
محصول تولیدی: نرم‌افزار هوشمند و سیستم‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء
مخاطب: شهرداری/شرکت‌های جمع‌آوری پسماند
مدل درآمد: فروش سرویس/ دریافت حق اشتراک
بررسی وضعیت حرکت خودروهای جمع‌آوری زباله و بهینه کردن حرکت آنها با توجه به میزان بار، مسیرهای حرکت و مقصد نهایی ازجمله خدماتی است که این استارتاپ ارائه می‌کند. بنا به درخواست مشتری می‌توان سیستم پایش وضعیت سطل‌های زباله شهری و نصب GPS را نیز انجام داد.
Enevo آمریکا
- محصول تولیدی: نرم‌افزار و سیستم مبتنی بر اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی
- مخاطب: شهرداری/ شرکت‌های جمع‌آوری پسماند
- مدل درآمد: فروش سرویس
این سیستم مکان سطل‌های زباله شهری و میزان زباله درون آنها را گزارش می‌کند و با استفاده از هوش مصنوعی، بهترین مسیر برای جمع‌آوری سطل‌ها در زمانی که بیشترین زباله درون‌شان جمع شده باشد را ارائه می‌کند. این سیستم در عین حال، مسیری را انتخاب می‌کند که منجر به مصرف کمتر سوخت شود.
2ـ بازیافت و فروش دوباره پسماند
Attero Recycling هند
- مخاطب: تولیدکنندگان ضایعات الکترونیکی
- مدل درآمد: فروش پسماند و اقلام حاصل از تجزیه پسماند
این شرکت سامانه‌ای برای استخراج فلزات و قطعات گرانبها از قطعات و وسایل الکترونیکی ایجاد کرده است. این سیستم‌ها که سازگار با محیط‌زیست طراحی شده‌اند، فلزات گرانبها را از دستگاه‌ها استخراج کرده و می‌فروشند.
Recycling Technologies انگلیس
- مخاطب: مراکز دریافت پسماند
- مدل درآمد: فروش محصول ثانویه
این استارتاپ سامانه‌ای ماژولار طراحی کرده که می‌تواند پلاستیک‌ها را در شرایط خاصی به محصولاتی مثل موم، روغن و... تبدیل کند. این شرکت سامانه‌اش را به استارتاپ‌های دیگری که در زمینه جمع‌آوری پلاستیک فعال هستند می‌فروشد.
Food Maven آمریکا
- مخاطب: تولیدکنندگان پسماند خوراکی
- مدل درآمد: دریافت حق اشتراک و واسطه‌گری
در پلتفرم این شرکت مواد خوراکی که خودشان یا بسته‌بندی‌شان ایرادهای جزئی دارد با قیمت پایین‌تر به فروش می‌رسند. با این حساب، مشتری‌هایی با وضعیت مالی ضعیف‌تر می‌توانند به مواد مورد نیازشان دسترسی داشته باشند و ضرر شرکت‌های تولیدکننده نیز کمتر می‌شود.
Emterra کانادا
- مخاطب: کشاورزان و مرغداران
- مدل درآمد: فروش محصولات
این استارتاپ پسماندهای ارگانیک را به بستر زندگی حشره‌ای به نام «مگس سرباز سیاه» تبدیل می‌کند که لاروهای این حشره منبع غنی پروتئین هستند. این لاروها برای تهیه خوراک حیوانات و کودهای کشاورزی استفاده می‌شوند.
3ـ غربالگری پسماند
Zen Robotics فنلاند
- مخاطب: شرکت‌های تفکیک پسماند
- مدل درآمد: فروش محصول
این شرکت با یک سیستم روباتیک و هوشمند تفکیک زباله را انجام می‌دهد. این سیستم می‌تواند همزمان با استفاده از بازوهای مکانیکی فلزات، چوب‌ها، پلاستیک و... را جداسازی کند. در مدل‌های سنتی انسان‌ها چنین وظیفه‌ای را برعهده دارند که باعث هزینه‌های انسانی و مالی فراوان برای کارگر و کارفرماست.
Clean Robotics آمریکا
- مخاطب: اماکن عمومی شهری
- مدل درآمد: فروش محصول و تبلیغات
این استارتاپ یکسری سطل‌های هوشمندی را طراحی کرده که با استفاده از حسگر، دوربین و فلزیاب‌هایی که داخلش تعبیه شده می‌تواند زباله‌ها را به‌طور هوشمند تفکیک کرده و در بخش مربوط به‌خودش بیندازد.
4ـ آموزش و فرهنگسازی
Quench کانادا
- مخاطب: شهروندان
- مدل درآمدی: غیرانتفاعی
این اپ رایگان موبایلی مکان‌هایی که می‌توان در آنها بطری‌های آب آشامیدنی را به رایگان پر کرد، در اختیار مخاطبانش می‌گذارد. کافه‌ها و رستوران‌ها، آبسردکن‌های شهری و فروشگاه‌ها در این نقشه گنجانده و بنا به منطقه شهری قابل تفکیک است.
Zero Waste app آمریکا
- مخاطب: شهروندان
- مدل درآمدی: جذب سرمایه و فروش اشتراک
در این اپ فروشگاه‌هایی معرفی می‌شوند که محصولات‌شان آسیب کمتری به محیط‌زیست می‌زند. محصولاتی که به‌صورت فله‌ای یا بدون بسته‌بندی هستند یا رستوران‌هایی که از شیوه‌های دوستدار محیط‌زیست بهره می‌گیرند، در این اپ معرفی شده‌اند.