منوچهر ملکیانی‌فرد، رئیس هیأت مدیره سندیکای شرکت‌های ساختمانی ایران - عکس: بهاره تقی‌آبادی
تاکنون پنج برنامه پنج‌ساله توسعه از سال 1368 به بعد در کشور تصویب و اجراشده است. برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز از سال 1390 به اجرا در آمده و اجرای آن تا امسال ادامه دارد. برنامه ششم توسعه که از خرداد 1393 تهیه آن در معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری آغازشده، هم‌اکنون در مجلس دهم در دست بررسی است. اما هیچ‌کدام از این برنامه‌های توسعه به اهداف تعیین‌شده به‌طور کامل نرسیدند.
منوچهر ملکیانی فرد در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران درباره برنامه‌نویسی برای توسعه در ایران می‌گوید: «مهم‌ترین مشخصه برنامه‌نویسی ما این است: برنامه خوبی می‌نویسم ولی آن را بد اجرا می‌کنیم.» این صریح‌ترین انتقاد ملکیانی‌فرد به برنامه توسعه در ایران است.
22 بار انحراف از قانون در دو برنامه
ارزیابی شما از برنامه ششم توسعه چیست؟ رئیس هیأت مدیره سندیکای شرکت‌های ساختمانی ایران می‌گوید: «انحراف از پنج برنامه گذشته خیلی فاجعه‌بارتر از نقدهایی است که به برنامه ششم واردشده است.» او تصریح می‌کند: «من بامطالعه برنامه اول و دوم توسعه متوجه شدم که بیش از 22 بار خصوصی‌سازی در این برنامه‌ها تکرار شده است؛ خصوصی‌سازی اصل اول توسعه است. ولی متأسفانه در طول همان دو برنامه، به استناد آمار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تعداد شرکت‌های دولتی دو برابر شد.»
سیاست خصوصی‌سازی به معنای کوچک کردن دولت است؛ اما در همان زمان دولت دو برابر بزرگ‌تر شد؛ به گفته ملکیانی‌فرد، 22 بار در دو برنامه اول و دوم به اجرای سیاست‌های خصوصی‌سازی تأکید شده است، اما در همان دوره آمار شرکت‌های دولتی در طول برنامه اول و دوم توسعه دو برابر شده است.
اقتدار قانون‌گرایی است نه قانون‌گریزی
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران درباره قانون‌گرایی تصریح می‌کند: «در برنامه‌های بعدی هم به همه موارد قانون برنامه توسعه عمل نشد. در ایران اقتدار ورای قانون حرکت کردن تعبیر می‌شود؛ درحالی‌که اقتدار به معنای این است که دولت‌ها به قانون اساسی و قوانین دیگر التزام عملی داشته باشند.»
ملکیانی‌فرد تصریح می‌کند: «در ایران روسای قوه مقننه فکر می‌کنند اقتدار یعنی اینکه بالاتر از قانون حرکت کردن؛ اگرچه سهم قوه مقننه هم در خطاهای برنامه‌های توسعه، جدی است.»
نتیجه این رویه و گریز از قانون به گفته ملکیانی‌فرد آسیب به اقتصاد ملی است؛ بخش خصوصی و آحاد مردم باید بر اساس برنامه دقیق آینده خود را تعریف کنند و برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و طولانی‌مدت داشته باشند. او می‌گوید: «وقتی از برنامه‌های توسعه انحرافی صورت می‌گیرد، بخش خصوصی توان برنامه‌ریزی را از دست می‌دهد. مثل رویه‌ای که دولت نهم و دهم در پیش گرفت؛ در آن دوره عملاً برنامه، برنامه‌نویس، مجری برنامه، سازمان‌های مرتبط با برنامه‌وبودجه و هرگونه انضباط مالی و اداری کنار گذاشته شد. در این شرایط بخش خصوصی چگونه می‌تواند برنامه میان‌مدت، کوتاه‌مدت و بلندمدت داشته باشد.»
او می‌گوید: «من معتقدم انحراف از برنامه از خود برنامه مهم‌تر و آسیب‌زاتر است. مثلاً در برنامه ششم آمده است در آنجایی که بخش خصوصی توان کار دارند از ارجاع کار به بخش دولتی خودداری شود؛ ولی مشخص نیست که سرنوشت این بند در عمل به کجا خواهد انجامید. مطمئن هستم که این کار اتفاق نخواهد افتاد.» به اعتقاد ملکیانی فرد، ما خوب فکر می‌کنیم و درست برنامه‌ریزی می‌کنیم ولی بدعمل می‌کنیم یا اصلاً عمل نمی‌کنیم.
بخش خصوصی باید چه رویه ایی را در پیش بگیرد؟
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: «بخش خصوصی و NGO های بخش خصوصی باید جلوی انحراف‌های ممکن از برنامه توسعه را بگیرند؟»
با کدام ابزار؟
ملکیانی فرد چنین پاسخ می‌دهد: «وظیفه اتاق ایران، تشکل‌ها و NGO های بخش خصوصی این است که مدام مسیر درست را به مجریان گوشزد کنند، سکوت درمان و چاره کار نیست. حق را باید گفت، حتی اگر برای آن گوش‌های شنوایی کمتر باشد.» به گفته او، اولین گام این است که بخش خصوصی خودشان به قانون و به اصول قانون مسلط باشند تا مستند و دقیق انتقاد کند، راهکار بدهد و جلوی خروج از برنامه را بگیرد. تشکل‌های صنفی در ایران رشد خوبی دارند و این‌ها باید به این عقیده برسند که برنامه بد، بهتر از بی‌برنامه‌بودن است. باید به اجرای درست برنامه ملزم بود. اما نظام برنامه‌ریزی و عمل به برنامه در ایران دچار انحراف جدی شده است.