ترانزیت
باوجودآنکه در دولت قبل تعداد زیادی طرح زیرساختی در نقاط مختلف کشور کلنگ‌زنی شد که بسیاری از آن‌ها نه منابع مالی مشخصی داشتند و نه در چارچوب برنامه‌هایی بلندمدت تدوین‌شده بودند، اما در طول سال‌های گذشته با اتکا به برنامه‌هایی که هدفی مشخص دارند تلاش شده شانس ایران برای عرض‌اندام در بازارهای جهانی حمل‌ونقل ارتقا یابد.
برنامه‌ریزی کلان اقتصادی ایران در دهه 70 برای جایگزین کردن درآمدهای پایدار با اتکای به درآمدهای نفتی در حالی ادامه پیداکرده که با اجماع اقتصاددانان، اولویت بخش‌هایی که مزیت نسبی اقتصاد در آن نهفته است بهترین جایگزین خواهد بود و دراین‌بین ترانزیت یکی از اصلی‌ترین گزینه‌ها به شمار می‌رود.
جایگاه خاص جغرافیایی ایران که باعث شده این کشور به پلی رسمی برای اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب منطقه به شمار رود، اهمیت افزایش توان زیرساختی کشور در این حوزه را نشان می‌دهد و ازاین‌رو بهبود امکانات مساوی با افزایش بهره‌وری اقتصادی تعریف می‌شود.
در این چارچوب وزارت راه و شهرسازی در دو حوزه مجزا کار خود را پیگیری کرده و به نظر می‌رسد در سال‌های آینده این برنامه نتایجی قابل‌توجه به همراه خواهد داشت. نخستین محور در ارتقای زیرساخت‌ها تکمیل کریدورهای ده‌گانه‌ای است که در حوزه جاده‌ای تعریف‌شده و هدف اصلی آن‌ها تسهیل اتصال مرزهای زمینی و آبی کشور به همسایگان خواهد بود.
دو کریدوری که در حال حاضر اجرای آن‌ها در دستور کار قرارگرفته با محوریت خلیج‌فارس تعریف‌شده‌اند تا یکی از آن‌ها تمام طول سواحل ایران در خلیج‌فارس و دریای عمان را با ساختاری آزادراهی به یکدیگر متصل کند و دیگر طرح از بندر امام خمینی آغازشده و با عبور از نوار مرزی غرب کشور به مرز بازرگان برسد.
حوزه ریلی نیز با همین فلسفه به کار خود ادامه می‌دهد. پس‌ازآنکه اتصال ریلی به ترکمنستان با مرز ریلی جدید اینچه برون تقویت شد، ایران توافق‌های رسمی خود را برای اتصال به افغانستان و عراق در دستور کار قرار داد و مذاکرات با ارمنستان نیز با شکلی جدی‌تر پیگیری شد. اگر به این اقدامات اتصال حیاتی به آذربایجان و سپس آغاز به کار خط ریلی هند - روسیه با محوریت ایران اضافه شود، اهمیت برنامه‌های اقتصادی اتصال به همسایگان بیش‌ازپیش خود را نشان خواهد داد؛ اتصالی که می‌تواند جایگاه ایران را در عرصه اقتصادی منطقه به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد.
حمل‌ونقل تضمین‌کننده جایگاه اقتصاد ایران
یک کارشناس عرصه ریلی معتقد است با توجه به موقعیت مناسب ایران در منطقه و فضایی که پس از توافق هسته‌ای به وجود آمده، ارتباط گرفتن با کشورهای خارجی چه در سطح همکاری‌های اقتصادی و چه زیرساختی برای آینده اقتصادی ایران اهمیت بسیار بالایی خواهد داشت.
محمد سعیدی در گفت‌وگو با فرصت امروز تأکید کرد: باوجود تمام اقداماتی که به‌منظور حفظ جایگاه حمل‌ونقل ریلی ایران در طول دوران تحریم صورت گرفت، محدودیت در ارتباط‌گیری با کشورهای خارجی باعث شده ایران از برخی تحولات عقب بماند و فضای به وجود آمده پس از توافق هسته‌ای این فرصت را به وجود آورده که این خلأ جبران شود.
به گفته وی، ایران توانسته در بخش‌های مهمی از عرصه ریلی مانند ساخت واگن اثرگذاری خود را نشان دهد و حالا زمان آن رسیده تا با همکاری بین‌المللی این جایگاه را ارتقا بخشد. دراین‌بین اتصال به کشورهای همسایه و امکان برقراری برنامه‌های سفری و اقتصادی مشترک با کشورهای خارجی باعث افزایش نفوذ کشور و به دست آوردن شرکای تجاری مطمئن می‌شود و ازاین‌رو تأثیرگذاری حمل‌ونقل در اقتصاد ایران تضمین خواهد شد و آینده باثبات بیشتری به وجود خواهد آمد.
علی‌اکبر نیکواقبال، کارشناس و صاحب‌نظر مسائل اقتصادی نیز در گفت‌وگو با فرصت امروز به تصویر کلان حمل‌ونقل در اقتصاد ایران پرداخت و گفت: اگر ما قصد داریم از شعار طولانی عبور از اقتصاد نفتی عملکردی رسمی به وجود آوریم، قطعا به وجود آوردن زیرساخت‌های اقتصادی که وابستگی به نفت را کاهش می‌دهد بیشترین اهمیت را خواهد داشت و دراین‌بین حمل‌ونقل یکی از اصلی‌ترین بخش‌ها به شمار می‌رود.
به گفته وی، اهمیت حمل‌ونقل از چند منظر مشخص می‌شود. نخست با توجه به جایگاه جغرافیایی ایران، بهبود زیرساخت‌ها به افزایش همکاری تجاری با همسایگان و درآمدزایی ارزی منجر می‌شود. از سوی دیگر اقتصاد ایران برای رشد و توسعه نیاز به زیرساخت‌هایی دارد که نقل و انتقالات را در کوتاه‌ترین، ارزان‌ترین و ایمن‌ترین مسیر انجام دهد و ازاین‌رو ارتقای زیرساخت‌ها می‌تواند در این حوزه نیز کارایی قابل‌توجهی داشته باشد و درنهایت حمل‌ونقل توان بسیار بالایی برای جذب سرمایه‌های خارجی و اشتغال‌زایی دارد و می‌توان از این ویژگی برای بهبود شرایط اقتصاد کلان بهره گرفت.
باوجود برنامه‌ریزی‌های کلانی که در طول سال‌های گذشته برای بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اتصال به همسایگان خارجی صورت گرفته، هنوز محدودیت منابع مالی اصلی‌ترین معضل دولت در پیگیری این طرح‌هاست؛ معضلی که با اجرای برجام و افزایش امید سرمایه‌گذاران با جذب بخش خصوصی داخلی و خارجی کمرنگ‌تر شده، اما برای اجرایی کردن طرح‌هایی که چهارگوشه ایران را به همسایگان متصل می‌سازد هنوز نقشی حیاتی ایفا می‌کند.