مرزهای آبی جنوب آن گلوگاه انرژی جهان است و مرزهای شمالی‌اش پلی به سوی کشورهایی نظیر روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان؛ ارتباط ایران با ۱۵کشور از طریق مرزهای آبی و خاکی، این کشور را به شاهراه ترانزیتی جهان تبدیل کرده‌است. ایران از گذشته‌های دور با جاده ابریشم موقعیت استراتژیک و بااهمیت خود را به رخ جهان کشیده‌است و این روز‌ها تنها نیازمند تلنگری است تا دوباره به دوران اوج خود بازگردد. هرچند برخی از فعالان اقتصادی معتقدند ایران بهتر است تمرکز خود را روی صادرات قرار دهد و چشمی به درآمد‌ها و حق ترانزیت‌ها نداشته باشد اما «سیده فاطمه مقیمی» عضو هیات رئیسه اتاق تهران و دکترای مارکتینگ و مهندسی راه و ساختمان به عنوان یکی از فعال‌ترین افراد در این حوزه نظری کاملاً متفاوت دارد و دلایلی نیز برای این نظر خود ارائه می‌کند.
روز تعطیل است اما با خوشرویی درخواست برای گفت‌وگو را می‌پذیرد و با حوصله به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد. با دقت و قاطعیت نظراتش را می‌گوید و برای هر کدام از آن‌ها دلیلی می‌آورد. مقیمی که به عنوان عضو کمیسیون حمل‌ونقل، لجیستیک و گمرک اتاق ایران نیز فعالیت می‌کند معتقد است ایران در موقعیت خاصی قرار دارد که می‌تواند هم درآمدهای ترانزیتی خوبی داشته باشد و هم از این طریق به اشتغال‌زایی کمک کند؛ از نظر او در این بین تنها نیاز است که فرایندهای ترانزیت کالا تسهیل و روان شود. هرچند در گذشته در حق حمل‌ونقل کم‌لطفی شده‌است اما صحبت‌های امیدوارکننده و درعین‌حال واقع‌بینانه مقیمی نشان می‌دهد اگر مسئولان کمی از شعار فاصله بگیرند و بیشتر عمل کنند، آینده درخشانی برای حوزه حمل‌ونقل کشور رقم خواهد خورد.
هرچند برخی از فعالان اقتصادی بر این باورند که درآمد ترانزینی از هزینه‌های آن کمتر است اما بانوی بنیانگذار صنعت حمل‌ونقل و کشتیرانی خصوصی ایران معتقد است شاهراه ترانزیتی کشور می‌تواند منبع درآمد خیلی خوبی باشد. او می‌گوید: «درآمد ارزی و ریالی تنها یک بُعد از فعالیت ترانزیتی است. بُعد دیگری که از اهمیت بیشتری برخوردار است «اشتغال» است.» او با تأکید بر اینکه فقط ارز و ریال نیست که در این جریان اهمیت دارد، توضیح می‌دهد: «شما یک کانتینر را در نظر بگیرید. تنها برای همان یک کانتینر چندین نفر و چندین سازمان غیردولتی در ماجرا درگیر می‌شوند، از راننده گرفته تا انباردار و شرکت حمل‌ونقلِ متولی؛ در حقیقت چندین مجموعه در این ماجرا به کار گرفته می‌شوند.» به این ترتیب از نظر او نقش اشتغال‌زایی در این فرایند آنقدر اهمیت دارد که نمی‌توان چشم را به روی آن بست.
اما دلایل این عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران به اشتغال‌زایی ختم نمی‌شود. او می‌گوید: «نباید ترانزیت و درآمدهای ترانزیتی را ناقض صادرات بدانیم. به هر حال ما در شرایط فعلی این پتانسیل و موقعیت خاص را داریم. نمی‌توانیم تمامی تمرکزمان را روی صادرات بگذاریم و از این مسئله غافل باشیم. افراد مخالف بعداً هم می‌توانند بگویند «چون صادرات زیاد است، جاده‌های ما در حال خراب شدن هستند».» به این ترتیب او تصریح می‌کند که توجه به درآمدهای ترانزیتی نافی ارتقا و تمرکز بر صادرات نیست و این دو می‌توانند در کنار هم رشد و توسعه پیدا کنند.
کسب درآمدهای ترانزیتی نیز نیازمند توجه به برخی مسائل ریز و درشت است. این کارآفرین ایرانی تأکید می‌کند: «ما اکنون باید به دنبال روان‌سازی مسیرهای ترانزیتی کشور باشیم و تا جای ممکن مشکلات «قانونی و سلیقه‌ای» را در جابه‌جایی کالا‌ها برطرف کنیم تا حمل‌ونقل کالا‌ها با سهولت و راحتی بیشتری صورت بگیرد.» او ادامه می‌دهد: «اگر ما سه عاملِ «سرعت»، «دقت» و «قیمت» را در مسیرهای ترانزیتی خود در نظر بگیریم و هر کدام را به درستی ایجاد کنیم، در حقیقت زمینه را برای جلب اعتماد مهیا کرده‌ایم و از این طریق هزینه‌های بازاریابی را نیز کاهش می‌دهیم.»
ایرانِ پساتحریم «شاهراهی امن» برای ترانزیت
رفع تحریم‌ها آغازگر فصل جدیدی برای حوزه حمل‌ونقل و گمرک در کشور بوده‌است. عضو هیات رئیسه اتاق تهران در این رابطه می‌گوید: «اصل قصه همان تحریم‌هاست که برطرف شده، اکنون باید تسهیل قوانین و مقررات را از مرحله شعار به مرحله عمل برسانیم. از طرف دیگر در زمینه صادرات و واردات نیز به شکل جدی‌تری عمل کنیم.» او در ادامه تشریح می‌کند: «ما در زمان رفع تحریم‌ها می‌توانیم مسیری امن برای ترانزیت کالا در همه جاده‌ها داشته باشیم چرا که اکنون از نگاه قهرآلود گذشته رها شده‌ایم و با نگاه واقعی که در حال حاضر شکل گرفته می‌توانیم درآمدزایی خیلی خوبی در این زمینه داشته باشیم؛ برای دستیابی به این موفقیت هم باید به قوانین سهل برسیم.» البته او در ادامه صحبت‌هایش تأکید می‌کند که نه تنها به قوانین سهل بلکه باید به «اجرایی شدنِ» این قوانین سهل دست پیدا کنیم که امید می‌رود در مجلس دهم انجام شود.
صحبت‌های پایانی عضو کمیسیون حمل‌ونقل، لجیستیک و گمرک اتاق ایران نیز به تغییراتی وضعیت عرصه حمل‌ونقل در دوران پساتحریم اختصاص می‌یابد. او با تأکید بر اینکه نمی‌توان به برنامه‌ای منسجم و مشخص در این زمینه اشاره کرد، می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین اتفاقات خوبی که در این زمینه افتاد، برداشته شدن تحریم نفتکش‌ها بود و علاوه بر آن کشتیرانی ایران در رتبه‌بندی جهانی صعود کرد.» او در ادامه به صندوق حمایت از توسعه حمل‌ونقل اشاره می‌کند و می‌گوید: «اخیراً صندوق توسعه حمل‌ونقل با سرمایه ۲۰۰هزار میلیارد ریالی بر اساس مصوبه مجلس تشکیل شده‌است که می‌تواند قدم مفیدی در این راستا باشد.» مقیمی با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسه توجه کمتری به حمل‌ونقل صورت گرفته بود می‌گوید: «با شکل‌گیری این صندوق امید می‌رود که اوضاع برای این بخش بهتر پیش برود.» او همچنین به نیاز کشور به نوسازی ناوگان اشاره می‌کند و تصریح می‌کند: «در برنامه ششم توسعه توجه به بخش ریلی بیشتر و بهتر بود. در زمینه ناوگان هوایی نیز با توجه به قراردادهایی که برای نوسازی ناوگان هوایی صورت گرفته‌است، وضعیت بهتری را برای آینده در این عرصه می‌توان پیش‌بینی کرد.»