کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران با محوریت بررسی راه‌های پیشگری از فساد اداری برگزار شد.
رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران در ابتدای نشست در رابطه با مأموریت کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران گفت: وظیفه کمیسیون‌ها در اتاق این است که حوزه‌های تخصصی مختلف را مطالعه کرده و گزارش‌های کارشناسی و پیش‌بینی‌هایی را در اختیار اتاق قرار دهند تا اتاق هم بر اساس آن‌ها بتواند به سه قوه مشورت دهد.
حسن فروزان‌فر افزود: کمیسیون رقابت هم با تمرکز بر موضوعاتی مانند رقابت‌پذیری، خصوصی‌سازی و سلامت اداری جلساتی کارشناسی برگزار می‌کند. به‌عنوان نمونه در حوزه خصوصی‌سازی آنچه تاکنون در مورد این سیاست‌ها انجام‌شده و موانعی که بر سر راه اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی را مطالعه می‌کنیم؛ یکی از حوزه‌های موردمطالعه کمیسیون، سلامت اداری و پیشگیری از فساد است و این نشست هم با این هدف برگزارشده است.
مدیریت علمی به کاهش فساد کمک می‌کند
نایب‌رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران نیز در این نشست گفت: وقتی جامعه‌ای از ابعاد مختلف دچار فساد شود کاهش مقبولیت و مشروعیت دولت را در پی خواهد داشت و اثربخشی دولت پایین می‌آید و چنانچه این فساد تشدید شود حتی ممکن است امنیت ملی را هم تضعیف کند.
محمود اولیایی افزود: وقتی راجع به فساد سیاسی و اداری صحبت می‌کنیم راجع به همه پیچیدگی‌هایی که اجزای این فساد در لایه‌های مختلف جامعه با آن روبه‌رو است صحبت می‌کنیم که یک فرمول ساده دارد و این فرمول ساده انحصار و سو استفاده از قدرت و نبود شفافیت در عملکرد است.
به گفته اولیایی اگر انحصار ایجاد و از آن سوء استفاده شود شفافیت و پاسخگویی هم نباشد بستر فساد فراهم می‌شود.
نایب‌رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران با اشاره به انواع فساد در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اداری گفت: فساد اقتصادی در تورم بالا و بی‌عدالتی در توزیع ثروت می‌تواند اتفاق بیفتد، انحصارطلبی به نفع ارکان دولت هم می‌تواند باعث فساد سیاسی شود و حجیم بودن بدنه نظام حاکمیت و دولت وجود قوانین و مقررات غیرضروری هم می‌تواند فساد اداری را به وجود آورد.
اولیایی با تأکید بر اهمیت مدیریت علمی و استفاده از مشاوران مدیریت گفت: اگر مدیریت علمی جانشین روش‌های نابخردانه اداره شود، به کنترل فساد کمک می‌کند؛ مدیریت علمی به دنبال شایسته‌سالاری و شفافیت فرایندها است و انیگونه فساد را کاهش می‌دهد.
فساد ریشه در محیط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی دارد
عضو شورای عالی اداری کشور و مشاور عالی رئیس اتاق نیز در این نشست مواردی را پیرامون موضوع فساد اداری مطرح کرد.
سید جعفر مرعشی گفت: بنا بر تعریف موسسه شفافیت بین‌المللی، فساد به معنی سوءاستفاده از قدرت عمومی برای کسب منافع شخصی است که در سه سطح خرد و کلان و فرا کلان اتفاق می‌افتد.
مرعشی در مورد دلایل فساد هم گفت: فساد ریشه در محیط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد. همچنین اندازه دولت هم در این زمینه مهم است. اندازه فعالیت‌های دولت بیشتر از اندازه بودجه دولت می‌تواند بر فساد اثر بگذارد.
به گفته مرعشی، کیفیت قوانین هم در ایجاد فساد مؤثر است و قوانین پیچیده و غیرشفاف و جهت‌دار باعث فساد می‌شوند؛ مثلاً در ماده شش قانون سیاست‌های کلی اصل 44 پیش‌بینی‌شده که مراکز عمومی غیردولتی می‌توانند تا 40 درصد سهم بازار یک محصول را داشته باشد که این موضوع خود به نهادینه کردن انحصار و شبه‌انحصار در جامعه کمک می‌کند.
عضو شورای عالی اداری کشور، ساختار غیر مشارکت پذیر یک حکومت، ضعف حاکمیت قانون، سیستم قضایی ناکارآمد، نبود پاسخگویی و عزم جدی برای مقابله با فساد را از دیگر دلایل رشد فساد در جامعه دانست.
مرعشی در مورد راهکار مبارزه با فساد هم با تأکید بر نقش جامعه مدنی گفت: مطالبات جامعه مدنی از حاکمیت نقش ویژه‌ای در این زمینه دارد. خوشبختانه ما در جامعه ایران این ظرفیت را قانوناً در اختیارداریم یعنی ما می‌توانیم مطالباتی را از ارکان مختلف حاکمیت به‌طور شفاف داشته باشیم.
همه ارکان جامعه در شکل‌گیری فساد نقش دارند
در ادامه این نشست اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز مواردی را در مورد فساد اداری عنوان کرد.
سعید زرندی گفت: فساد را سوءاستفاده از اختیارات دولتی (قدرت عمومی) برای کسب منافع شخصی (خصوصی) می‌دانند هرچند از سه چهار سال قبل این تعریف دستخوش تغییر و مطرح شد که همه‌چیز در اختیار دولت نیست و همه ارکان جامعه در این زمینه نقش دارند.
به گفته زرندی در رویکردهای جدید، فساد اعم از بخش دولتی و خصوصی است و اگر قدرت در هرجایی برخلاف منافع عمومی استفاده شود، فساد آور است و خود بخش خصوصی هم باید مکانیزم‌هایی برای مقابله با فساد داشته باشد.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در مورد رتبه ایران در فساد هم گفت: بین 175 کشور ما رتبه 128 را داریم و نمره ما از 10، 3.7 است. در سال‌های گذشته این شاخص در ایران تغییر نکرده است.
زرندی افزود: اگر می‌خواهیم در این زمینه تغییری جدی داشته باشیم و به عدد ایده‌آل برسیم باید نقش دولت و بخش خصوصی و اجزای مختلف جامعه را تعریف کنیم.
او ادامه داد: کشورهای مختلف دنیا استراتژی‌هایی را برای مبارزه با فساد در پیش گرفته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها استراتژی‌های پیشگیرانه است. با نهادسازی و آموزش و آگاه‌سازی سعی می‌کنند از فساد جلوگیری کنند.
زرندی گفت: ما در ایران برنامه مدون و مشخصی برای مبارزه با فساد اداری نداریم برنامه‌ای که به ما بگوید دستگاه‌های مختلف در هرسال چه جایگاهی داشته‌اند و باید به چه جایگاهی برسند. باید مشخص شود که نقش شاخص‌ها و شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مختلف در رسیدن به شرایط ایده‌آل چیست.
وی همچنین به رویکردهای علمی در کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: همه دنیا برای مبارزه با فساد یک رویکرد علمی و دانشگاهی راه انداخته‌اند و ما هم نیاز داریم که در این زمینه رشته‌ای علمی داشته باشیم و مانند همه کشورها بتوانیم متخصصانی برای این حوزه تربیت کنیم.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، در کشورهای دیگر متخصصانی فقط برای فساد و به‌طور ویژه یک زمینه فساد تربیت می‌شود، به‌عنوان‌مثال در حوزه فساد ورزشی.
قدم اول در مبارزه با فساد عارضه‌یابی و شناخت دلایل آن است
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی هم طی سخنانی گفت: جایگاه ما از لحاظ فساد اداری جایگاه خوبی نیست و روند خوبی هم در مبارزه با فساد و هم در سالم کردن محیط طی نکرده‌ایم.
محمدعلی محمدی گفت: قدم اول در مبارزه با فساد عارضه‌یابی و شناخت دلایل عدم شفافیت و سپس پیدا کردن راهکارهای علمی برای برطرف کردن آن است.
محمدی با تأکید بر نقش مهم عوامل محیطی گفت: از بین بردن فساد با محیط ناسالم ممکن نیست و در بسیاری از موارد، عوامل محیطی همه تلاش‌های یک سیستم را نابود می‌کند؛ وقتی شاخص کلی فضای کسب‌وکار کشور را نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که وضعیت خوبی نداریم، می‌فهمیم که هنوز راه زیادی تا ایجاد فضای سالم برای ایجاد کار سالم داریم.
به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی شفافیت کم و فساد از واقعیات تلخ دنیای امروز است و در همه کشورها وجود دارد اما در کشورهای توسعه‌نیافته یا درحال‌توسعه بیشتر است. از دلایل مهم این موضوع هم در کشور ما این است که دولت وارد فضای کسب و کار کشور شده است.