قیمت جهانی نفت تحت تأثیر عوامل مختلف از بالای 86 دلار در اوایل اکتبر 2018 بهیکباره وارد روند نزولی شد و با افت شدید در کمتر از دو ماه به محدوده 53 دلار رسیده است. در این میان توافق اخیر اوپک پلاس برای کاهش تولید، توانست موقتاً جلوی ریزش بیشتر قیمت نفت را بگیرد اما این ثبات نیز فقط چند روز به طول انجامید و دوباره نزول قیمت نفت آغاز شد.
تحلیلگران هراس سرمایهگذاران از کاهش تقاضای نفت تحت تأثیر مشکلات اقتصادی را یکی از دلایل اصلی ریزش قیمت نفت در بازارهای جهانی میدانند درحالیکه تا دو ماه پیش، تحلیل بازار از آثار تحریم نفتی ایران بر بازار جهانی باعث شده بود کاهش تقاضا برای نفت خنثی شود و قیمتها در روند صعودی قرار بگیرد.
در این میان، آمریکا برای حذف ریسک تحریم نفتی ایران از سر بازار نفت و جلوگیری از رشد قیمت نفت که عملاً به جهش قیمت فرآوردههای نفتی در ایالاتمتحده شده بود، به همپیمانان نفتی خود بهویژه عربستان صعودی دستور داد افزایش تولید نفت را در دستور کار قرار دهند.
از سوی دیگر، در شرایطی که افزایش تولید نفت عربستان، روسیه و برخی دیگر از کشورها نتوانسته بود جو بازار نفت را آرام کند، اعطای معافیت آمریکا به هشت خریدار نفت ایران باعث شد ورق در بازار برگردد و روند نزولی قیمتها آغاز شود.
حالا اما، ریزش شدید قیمت نفت حتی طرفداران افزایش تولید نفت را به تکاپو انداخته است و از جمله باعث شده است توافق اوپک پلاس برای کاهش 1.2 میلیون بشکه نفت از ابتدای سال آینده میلادی شکل بگیرد. از سوی دیگر مهلت معافیت خریداران نفت ایران نیز در ماه می 2019 (اردیبهشت 1398) به پایان میرسد و بازار را عملاً با یک اتفاق بنیادی در طرف عرضه مواجه میکند.
علاوه بر همه اینها، ایران نیز همچنان مصمم است بخش عمده صادرات نفت خود را صادر کند و با بیاثر کردن تحریمها آمریکا بهواسطه استفاده از ارزهای محلی، سیاست آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت را شکست بدهد.
تحلیلگران معتقدند با توجه به اینکه تحریم نفتی ایران قیمت نفت را تا بالای 86 دلار رسانده بود، اگر در سررسید معافیت خریداران نفت ایران، دولت آمریکا نسبت به تمدید معافیتها یا تغییر جبهه در مورد تحریم نفتی ایران اقدام نکند، احتمالاً دوباره قیمت نفت در روند صعودی قدرتمندی قرار خواهد گرفت بهویژه که مقامات جمهوری اسلامی ایران اعلام کردهاند اگر نفت ایران صادر نشود، هیچ نفتی دیگری نیز از خلیجفارس صادر نخواهد شد و این یک اهرم قوی برای افزایش قیمت در بازار نفت خواهد بود.
همچنین کارشناسان معتقدند بیثباتی لیبی نیز میتواند یکی از عواملی باشد که کاهش عرضه نفت در بازار جهانی را محتملتر میکند. ضمن اینکه تولید و صادرات نفت ونزوئلا نیز کاهش داشته است.
در کنار این مسائل اثرگذاری قیمت نفت بر پیشرفت تولید نفت شیل امریکا نیز فاکتور بااهمیتی در بازار نفت است که مدنظر سرمایهگذاران قرار میگیرد. این مسئله شاید در کوتاهمدت قادر نباشد به افزایش قیمت نفت کمک کند اما میتواند در صورت تداوم نزول قیمت، به کفسازی قیمت در بازار کمک کند.
نکته قابلتأمل در بازار نفت که البته در شرایط فعلی تأثیر چندان زیادی روی بازار ندارد این است که با افت قیمت نفت، سرمایهگذاری در حوزه اکتشاف، استخراج و تولید نفت صرفه اقتصادی خود را از دست میدهد که این مسئله عملاً قادر است بازار نفت را در یکی دو سال پس از ریزش قیمتها با چالش جدی مواجه کند. تحلیلگران خارجی معتقدند این مسئله بیشتر پس از سال ۲۰۲۰ مشکلساز خواهد بود و با کاهش پروژههای جدید از سال ۲۰۲۰ محدودیت عرضه ملموستر خواهد شد.
همچنین تحلیلگران رکود اقتصاد جهانی را یکی از بزرگترین ریسکهای بازار نفت میدانند. اقتصاد جهانی در حال حاضر سیگنالهای هشداردهندهای را بروز داده که شامل کندی رشد اقتصادی در چین، رشد منفی تولید ناخالص داخلی در بخشهایی از اروپا، بحرانهای ارزی در بازارهای نوظهور و نوسان مالی در سراسر جهان بوده است.
در این میان، خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرده است که انتظار دارد ذخایر نفت تا پایان سهماهه اول سال آینده میلادی کاهش پیدا کند و بازار در سال ۲۰۱۹ به توازن میان عرضه و تقاضا برسد.
او همچنین برای پایبندی اوپک و غیراوپک به توافق کاهش تولید نفت اطمینان خاطر داده است؛ مسئلهای که میتواند سایه یکی از عوامل کاهنده قیمت در بازار یعنی اضافهتولید را رفع کند.
او اعضای اوپک و غیراوپک شامل روسیه متعهد هستند تحت توافقی که هفتم دسامبر در وین حاصل شد، سطح ذخایر را کاهش دهند و روند کاهش عرضه آغاز شده است.