کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران در گزارشی با عنوان «الزامات و زیرساخت‌های لازم برای شفافیت، مشارکت و پاسخگویی بودجه» با تاکید بر اهمیت شفافیت بودجه، به تعریف اصول شفافیت بودجه، اقدامات و بسترهای لازم برای شفافیت و درنهایت مطالعه شفافیت در ایران و دیگر کشورها پرداخته است.
بر اساس آنچه در مقدمه این گزارش آمده است: «گستردگی فعالیت دولت در امور اقتصادی، شفافیت اندک یا نبود شفافیت، پاسخگو نبودن مدیریت دولتی، تضعیف ثبات قانون‌مندی و رقابت‌پذیری محیط فعالیت‌های اقتصادی سه عامل مهمی هستند که از سوی صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان عوامل ضد رشد اعلام‌شده‌اند.»
این گزارش در بخش اهمیت و ضرورت بودجه تاکید می‌کند که بودجه علاوه بر اینکه وسیله‌ای برای تدوین، اجرا و تنظیم برنامه‌های دولت و سازمان‌هاست، قوی‌ترین وسیله کنترل قوه مجریه توسط قوه مقننه و وسیله آگاهی و اطمینان مردم از مصرف صحیح و قانونی منابع و وجوه عمومی است.
در بخش بعدی این گزارش اصول بودجه تشریح شده است که خلاصه آن را در نمودار زیر می‌توان مشاهده کرد.
اهمیت شفافیت بودجه
ضرورت و اهمیت شفافیت بودجه مهم‌ترین بخشی است که کمیسیون رقابت اتاق ایران در گزارش الزامات و زیرساخت‌های لازم برای شفافیت، مشارکت و پاسخگویی بودجه به آن پرداخته است. بر همین اساس، ترویج تعامل و پاسخگویی، مشروعیت و اعتبار حاکمیت، بهبود کار آیی و پیاده‌سازی بودجه، کاهش فساد، کنترل هزینه‌های ناپایدار، افزایش نظارت بر دستگاه‌های اجرایی، افزایش جذب سرمایه‌گذاری و کاهش هزینه‌های تأمین مالی دولت از مهم‌ترین مزایای ارتقای شفافیت، مشارکت و پاسخگویی بودجه کشور برای حاکمیت عنوان‌شده است.
اصول شفافیت بودجه
بر اساس این گزارش و با استناد به اصول صندوق بین‌المللی پول، شفافیت نقش‌ها و مسئولیت‌ها، دسترسی عام به اطلاعات، علنی بودن تهیه، اجرا و ارائه گزارش بودجه، اطمینان یابی مستقل از وحدت و یکپارچگی مهم‌ترین اصول شفافیت بودجه است. علاوه بر این یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در شفافیت بودجه، بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد است که عبارت است: «روش‌ها و سازوکارهایی که ارتباط بین اعتبارات تخصیص‌یافته به دستگاه‌های اجرایی را با خروجی‌ها و پیامدهای آن‌ها از طریق به‌کارگیری اطلاعات عملکردی در تخصیص منابع تقویت می‌سازد؛ به‌طورکلی بودجه‌ریزی برم بنای عملکرد، به‌عنوان زیرسیستم نظام «مدیریت مبتنی بر نتایج» و باهدف ارتقای کار آیی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی موردتوجه دولت‌هاست.»
جدول زیر به توضیح اقدامات و زیرساخت‌های لازم جهت شفافیت بودجه پرداخته است و پس‌ازآن مهم‌ترین نکات کلیدی در شفافیت در بودجه ایران و جهان تشریح شده است.
وضعیت شفافیت بودجه در کشورهای منتخب جهان
کمیسیون رقابت اتاق ایران با اشاره به گزارش ممیزی بودجه که توسط موسسه «مشارکت بودجه بین‌الملل» هرساله منتشر می‌شود؛ به ارزیابی بودجه در کشورهای منتخب جهان پرداخته است.
بر اساس نتایج حاصل از این گزارش در 2017، بیشتر کشورها فرصت‌ها و بسترهای لازم برای مشارکت مردم درروند اجرای بودجه فراهم نمی‌کنند و اطلاع‌رسانی لازم از تصمیمات، تخصیص بودجه و پاسخگویی بسیار ضعیف است.
چالش‌های اصلی شفافیت بودجه در ایران
بر مبنای گزارش الزامات و زیرساخت‌های لازم برای شفافیت، مشارکت و پاسخگویی بودجه، چالش‌های اصلی شفافیت بودجه در ایران عبارتند از:
- ساختار بودجه
- عدم شفافیت ساختار و مراحل تصویب بودجه
- عدم امکان مشارکت در مراحل مختلف و دریافت بازخور
- سیاسی بودن بودجه
- نظام آماری
- نبود سواد تحلیلی بودجه
- عدم امکان قابلیت ردیابی فعالیت ها و راهبردهای مشخص شده
متن کامل این گزارش را از اینجا دانلود کنید.