حمیدرضا صالحی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران، در گفت‌وگویی با پایگاه خبری اتاق ایران از سپهر اقتصادی کشور می‌گوید: «تولید و صادرات پایه اصلی اقتصاد است؛ اما از 50 سال گذشته، اقتصاد ایران مبتنی بر واردات بوده است. اقتصاد واردات‌محور و اقتصاد نفتی امروز مانع و بازدارنده اصلی صادرات است.»
صالحی معتقد است: «در این پنج دهه گذشته، نیاز به اقتصاد صادرات‌محور در کشور احساس نشده و تا به امروز هم این مشکل ادامه دارد. اما این به‌معنای این نیست که به تولید و صنعت توجه نمی‌شود. بعد از انقلاب، به تولید داخلی توجه زیادی شد اما باز هم مشکلات حوزه صادرات همچنان پابرجاست و زمینه ورود کالا به کشور فراهم است.»
کاهش ارزش ریال، خوب یا بد؟
عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران تصریح می‌کند: «ما همیشه سعی داشتیم ارزش ریال را نسبت به ارزش ارز بالا نگه داریم؛ هنگامی که ارزش ریال نسبت به سایر ارزها و در تجارت خارجی با سایر کشورها کاهش می‌یابد باعث گران‌تر شدن واردات و رقابتی‌تر شدن صادرات ایران می‌شود. ایرانی‌ها هنگام خرید کالاهای خارجی که باید ارزهایی مثل دلار، یورو، ین و لیره بپردازند متوجه گران‌تر شدن آنها خواهند شد.»
صالحی تاکید می‌کند: «اگر خواهان حمایت از تولید ملی هستیم و از خروج فزاینده ارز به واسطه افزایش سفرهای خارجی ناراحت هستیم با کاهش ارزش ریال این اتفاق کمتر می‌افتد. بر همین منوال ورود سایر کالاها مثل کالاهای چینی به ایران نیز کاهش می‌یابد. صادرات ایران نسبتا رقابتی‌تر می‌شود و برای خارجی‌ها به صرفه‌تر است اجناس ایرانی خریداری کنند یا به ایران سفر کنند که حجم صادرات بالا می‌رود.»
به‌گفته صالحی، پس یکی از راه‌های موثر برای تشویق مردم به خرید کالاهای ایرانی، کاهش ارزش پول ملی در برابر سایر ارزها است. همه اینها که گفته شد در صورتی است که نرخ تورم ایران به اندازه افزایش نرخ ارز بالا نرود و گرنه اثرات فوق را خنثی خواهد کرد. ناگفته پیدا است که طی سال‌های گذشته با بالا نگه داشتن مصنوعی ارزش ریال از محل درآمد سرشار ارزی توانستیم نرخ تورم را کنترل کنیم. اما یادمان نرود که در این اثنا نرخ تورم بالا خواهد رفت چون که کالاهای خارجی گران‌تر می‌شوند (تورم فشار هزینه) و با توجه به اینکه کالاهای ایرانی جذاب‌تر می‌گردند تقاضا برای این کالاها بالا می‌رود (تورم کشش تقاضا). این مانع همیشه در کشور وجود داشته است و مانع از رقابتی‌شدن کالای ایرانی شده است و کشور در مسیر واردات قرار گیرد.
تولید توان رقابت ندارد
صالحی، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، درباره مانع دیگر صادرات کالاهای ایران می‌گوید: «تولید داخلی باید توان رقابت داشته باشد؛ فضای کسب و کار ما در دهه گذشته توان رقابت را از تولیدکننده‌ها سلب کرده است. از طرف دیگر به کنترل کیفیت کالاها هم توجه کافی نمی‌شود و این سیستم تقویت نمی‌شود.» او به بهره بانکی اشاره می‌کند که باعث کاهش توان رقابتی می‌شود؛ این باعث می‌شود قیمت تمام شده کالا بالاتر برود و در نهایت قانون کار نه از کارفرما، نه کارگر و نه از کار حمایت نمی‌کند.
صالحی معتقد است ما باید از داخل بنیه بنگاه‌های اقتصادی را قوی‌تر کنیم؛ و مشکلات ساختاری را برطرف کنیم تا بتوانیم حجم صادرات را بالا ببریم.
به‌گفته صالحی، علاوه بر موانع ساختاری، مشکلات مالی و بانکی، ما به دلیل تحریم‌ها از تکنولوژی روز دنیا عقب هستیم. در این دوره باید از فرصت‌های پیش آمده از بعد برجام استفاده کنیم و برخی از مشکلات رفع کنیم.
دیپلماسی اقتصادی ابزار رسیدن به هدف است
صالحی تصریح می‌کند: «در این دوره باید به ابزارهای دیپلماسی اقتصادی توجه کنیم تا بتوانیم هم از دانش و تکنولوژی روز دنیا استفاده کنیم؛ هم بازارهای دنیا را بشناسیم و هم اینکه بتوانیم زمینه را برای سرمایه‌گذاری واقعی خارجی فراهم کنیم.»
ما باید به بازارهای هدف و بازار منطقه توجه کنیم. صالحی می‌گوید: «باید به‌طور مداوم بازارهای هدف را مورد بررسی کنیم، باید این بازارها را با ابزار اقتصادی و سیاسی رصد کرد.»
صالحی معتقد است حالا که برجام به سرانجام رسیده، باید از این فرصت برای برقراری ارتباط با دنیا استفاده کرد. با برجام رابطه سیاسی و بین‌المللی ما با دنیا ترمیم شده است. اما باید به موانع داخلی توجه کرد و قبل از هر چیز این موانع را رفع کرد.
نگاهی به گذشته
سند چشم‌انداز 20ساله افق روشنی را برای اقتصاد ایران تبیین کرده بود؛ سندی جهت تبیین افقی برای توسعه ایران در زمینه‌های مختلف فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین شده است. اجرای این چشم‌انداز از سال ۱۳۸۴ و باید در قالب چهار برنامه توسعه ۵ ساله تا سال۱۴۰۴ خورشیدی (انجام می‌شد. صالحی امروز از روند اجرا و توجه به این برنامه گله می‌کند. «در این سند، اقتصاد صادرات‌محور از سیاست‌های اصلی بود که مورد توجه قرار نگفت و هنوز این موانع پابرجاست. باید برنامه‌محوری را در اولویت قرار دهیم.»
معاونت توسعه صادرات تشکیل شود
صالحی می‌گوید: «باید امروز مسئولان کشور عزم خود را جزم کنند و به صادرات توجه کافی کنند.» به گفته عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، باید یک نهاد و سازمانی برای رفع موانع صادرات کالاهای ایرانی و توسعه صادرات تشکیل شود. ما در ایران یک نفر مسئول نداریم که به دنبال بررسی وضعیت صادرات باشد یا اینکه اوضاع دنیا را به نفع صادرات کالاهای ایرانی رصد کند. ما در این حوزه نهاد پاسخگویی نداریم.»
صالحی پیشنهاد می‌کند: «ما باید در سیستم سیاسی-ادرای خود، نهادی مثل معاونت توسعه صادرات داشته باشیم، تا موانع حوزه صادرات را برطرف کند و جایگاه صادرات ایران را ارتقا بخشد.»
به‌گفته صالحی، برای تقویت صادرات باید دو استراتژی را در پیش گرفت: برنامه‌محوری و توجه به دیپلماسی اقتصادی.