رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور در سالروز ملی صادرات که با تاخیر در 11 آذر برگزار شد، از وزارت صنعت، معدن و تجارت خواست برای بهبود وضعیت صادرات، جایگاه و سازوکار فعالیت سازمان توسعه تجارت که متولی حوزه صادرات است، بازتعریف شود.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران از برگزاری مراسم سالروز ملی صادرات با رویکردی متفاوت نسبت به دوره های قبل، اظهار امیدواری کرد و گفت: امیدورایم این تغییر رویکرد، تاخیر در برگزاری مراسم را بپوشاند.
وی با اشاره به شرایط سخت ناشی از تحریم‌ها، خاطرنشان کرد: صادرکنندگان، کیان کشور را حفظ کردند و با این کار خود باید امسال به طور ویژه‌تر از آنها قدردانی کرد. چراکه امسال به‌رغم چالش‌های متفاوت گاهی با نامهربانی‌ها مواجه شدند و حتی گاهی به نادرستی از سوی برخی مورد اتهام قرار گرفتند. آنها ثابت کردند به ایران علاقه‌مند هستند و به اخلاق حرفه‌ای مقیدند. من به نوبه خود در برابر آنها سر تعظیم فرود می‌آورم.
رئیس اتاق ایران توسعه صادرات را راهی برای تحقق رفاه و دستیابی به توسعه اقتصادی دانست و تاکید کرد: صادرات ایران با کشورهای توسعه یافته یک تفاوت دارد. محور اصلی صادرات در ایران از سال های قبل تکیه بر مواد خام و نفت بوده که به صادرات پایدار منجر نمی‌شود. در این راستا به صادرات مبتنی بر تولید قوی و فناورانه نیاز داریم.
شافعی خطاب به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، با اشاره به کاهش درآمدهای نفتی و ارزی کشور، تصریح کرد: در چنین وضعیتی اقتصاد را به گونه‌ای سازمان داده‌ایم که نه‌تنها به تولید کمک نکرده بلکه گاهی شرایط را برای این بخش سخت‌تر هم کرده است. اگر نتوانیم نیازهای ارزی را با روش‌های شتاب‌دهنده تامین کنیم دچار مشکل می‌شویم. البته شرایط نسبت به چندماه قبل که بخشنامه‌های خلق‌الساعه هر روز صادر می‌شد، بهتر شده است و امیدوارم بهتر از این هم بشود.
وی با بیان این مطلب که روند تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کشور نیز باید اصلاح شود، تصریح کرد: در خوشبینانه‌ترین حالت نحوه تفکر تصمیم‌گیران کوتاه‌مدت و سطحی است. باید برای اتخاذ هر نوع تصمیم اقتصادی این مهم را در نظر بگیریم که این تصمیم روی سایر مولفه‌های اقتصادی چه اثری دارد.
شافعی از عملکرد سازمان امور مالیاتی نیز در مورد مالیات بر ارزش افزوده انتقاد کرد و خواستار اصلاح این رویه شد. وی گفت: در حال حاضر بخش قابل توجهی از منابع مالی واحدهای اقتصادی در حساب‌های دولت بلوکه شده است با این توجیه که ارز صادراتی برگردانده نشده و تا آن موقع استرداد مالیات بر ارزش افزوده انجام نمی‌شود. یعنی سازمان امور مالیاتی ابزار مناسبب برای دریافت مالیات ندارد که به چنین راهکارهایی متوصل می‌شود؟
رئیس اتاق ایران در ادامه با سخت خواندن امر صادرات، ابلاغ بخشنامه‌های متعدد و ممنوعیت یکباره صادرات کالاهای مختلف را اقدامی نادرست و آسیب‌زا به ویژه در وضعیتی که نیاز مبرم به ارزهای صادراتی داریم، دانست و ادامه داد: اگر صادرات گل سرسبد است در عمل باید آن را حس کرد. امروز تامنین مالی برای صادرات وضع فلاکت‌باری دارد.
وی در ادامه نبود یک متولی در مورد صادرات را یک نقص اساسی در اقتصاد برشمرد و گفت: تصمیم‌گیر در مورد صادرات زیاد است ولی یک پاسخگو در برابر این تصمیمات نداریم چون متولی مشخصی وجود ندارد. بازتعریف جایگاه سازمان توسعه تجارت را جدی بگیرید.
شافعی در ادامه پیشنهاد داد تا صندوق ضمانت صادرات با بانک توسعه صادرات ادغام شوند و سازوکاری بر اساس استاندارهای جهانی برای این نهاد که حامی صادرات خواهد بود، تعریف شود.
توجه به صنعت گردشگری موضوع دیگری بود که مورد توجه رئیس اتاق ایران قرار گرفت. وی همچنین توجه ویژه به ظرفیت‌هایی بازار اوراسیا را مورد تاکید قرار داد و گفت: در اوراسیا برای وسعت میدان حرکت و پایداری در آن به زیرساخت های مناسب نیاز داریم. در حال حاضر حمل و نقل به این بازار با مشکلاتی روبه‌رو است که اگر حل نشوند بازیگر خوبی در این میدان نخواهیم بود.
در جنگ اقتصادی، روی پای خود ایستاده‌ایم
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در مراسم روز ملی صادرات ضمن قدردانی از تلاش صادرکنندگان کشور، گفت: هر صادرکننده‌ای که نیاز کشور را شناخته و در این حوزه فعال است فرد شریفی است.
وی با نگاهی به وضعیت ناشی از تحریم‌ها و فشارهای مضاعفی که بر اقتصاد ایران وارد می‌آید و تلاش‌هایی که دشمنان برای فروپاشی نظام و از بین رفتن تمامیت ارضی ایران انجام می‌دهند، گفت: یک سال و نیم است که از آغاز فشارهای جدید آمریکا علیه ایران می‌گذرد. بعد از توافق برجام به بهانه تغییر رئیس جمهور به برجام و توافقات پشت پا زدند و فشارهای بی‌سابقه‌ای وارد کردند و به صراحت گفتند جنگ بزرگ اقتصادی علیه ایران را شکل می‌دهند.
معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: فکر می‌کردند اعتراض‌ها منجر به فروپاشی نظام و تمامیت ارضی می‌شود. از دی ۹۶ تا الان هر روز فشار بر اقتصاد ایران بیشتر شده است؛ در طول تاریخ اولین بار است چنین فشاری علیه یک ملت و دولت بوده و آثار ناشی از آن یک موضوع مهم است که به تحلیل های دانشگاهی نیاز دارد. امروز همه دستگاه‌ها و نهادهای مربوط به اقتصاد چندباره تحریم شدند. آنها شرکت‌های حمل و نقلی، بنادر، بیمه‌ها و نظام بانکی را تحریم کردند و گلوگاه‌های اقتصادی را بستند اما روی پای خود ایستادیم.
او تصریح کرد: به‌رغم این فضای رسانه‌ای در دنیا روی پای خود ایستادیم و با وجود بسته شدن درهای تجارت به کار خود ادامه دادیم. محصول تحریمی را صادر کردیم و امروز باید دست این افراد را بوسید. این دوره در تاریخ ایران ثبت می‌شود.
جهانگیری با نگاهی به کاهش درآمدهای ارزی تاکید کرد: درآمدهای ارزی کم شده اما توانستیم ۸۸ میلیون تن کالا صادر کنیم. اقتصاد به حیات خود ادامه داده است. موفق شدیم صادرات نفت را ادامه دهیم هرچند به میزان اندک. تولید و اقتصاد را باید سرپانگه داریم که در این بخش وضعیت به نسبت خوب بوده ولی در مورد معیشت مردم به کار و تلاش بیشتری نیاز است.
به باور معاون اول رئیس جمهور مردم امروز با تحمل انواع فشارها کمر خم نکردند و با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشته‌اند بنابراین باید در برابر آنها سر فرود آورد.
وی ادامه داد: اعتماد، مشارکت و امید مردم مهم‌ترین سرمایه‌های ما هستند. در این راستا مشارکت معنادار در انتخابات پیش رو می‌تواند امنیت را دوچندان می کند.
این مقام مسئول در پاسخ به اظهارات شافعی، ادغام صندوق ضمانت صادرات و بانک توسعه صادرات را از محورهای یکی از جلسات اقتصاد مقاومتی دانست و تاکید کرد: قرار شده در این مورد طرحی طی مدت مشخص ارائه شود و سپس در مورد آن تصمیم‌گیری کرد. به مسئله گردشگری هم توجه جدی داریم. شرکت‌های دانش بنیان نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند و روی آنها متمرکز هستیم.
معاون اول رئیس جمهور همسایگان را مهم‌ترین هدف‌های صادراتی کشور برشمرد و ادامه داد: امروز درصد کمی از واردات این کشورها را به خود اختصاص داده‌ایم، اگر بتوانیم این میزان را تا حدی افزایش دهیم، حجم صادرات رشد چشمگیری خواهد داشت. در حال حاضر صادرات ایران به افغانستان بیش از صادرات به اروپاست، پس نباید این ظرفیت را نادیده گرفت. در بازار اوراسیا نیز برای صادرات ۵۰۰ قلم کالا تعرفه صفر یا پایین دریافت کردیم. برای تسخیر این بازار باید برنامه‌ریزی کنیم. شرکت‌های بزرگ صادراتی نیاز داریم چراکه با برندهای بزرگ به رشد صادرات می‌رسیم.
به دنبال صادرات با ارزش افزوده بالا هستیم
حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت به شرایط جنگ اقتصادی اشاره و تصریح کرد: این روز بستری است تا در قالب آن ضرورت توجه به توسعه صادرات در جامعه مورد تاکید قرار گیرد. خوشبختانه در چنین سالی که شرایط سختی بر تجارت خارجی حاکم است جهادگران اقتصادی برای تحقق اهداف کشور تلاش کردند و اجازه ندادند چرخ صادرات از حرکت بایستد.
وی در ادامه به فرآیند انتخاب صادرکنندگان نمونه اشاره و تصریح کرد: ضمن انجام فرآیندهای گذشته تلاش شد تا حد ممکن روند را به صورت الکترونیک انجام دهیم. با طی مراحل کارشناسی و بررسی های لازم، قرار شد از ۴۴ صادرکننده نمونه تقدیر شود. در واقع تلاش شد برای دسترسی به اطلاعات آماری صادرکنندگان از سیستم گمرک استفاده کنیم که با این کار ضریب خطا نیز کمتر شد.
زادبوم تصریح کرد: آنچه به جد دنبال می‌کنیم، توسعه صادرات کالا و خدمات با ارزش افزوده بالاست. در حال حاضر حدود دو سوم صادرات کشور به کالاهای با ارزش افزوده پایین اختصاص دارد که بر اساس نقشه راه صادرات کشور باید روی کاهش این میزان صادرات تمرکز کنیم و حجم صادرات کالا و خدمات با ارزش افزوده بالاتر را افزایش دهیم.
رئیس سازمان توسعه تجارت در ادامه به کشورهای هدف صادراتی اشاره و خاطرنشان کرد: کشورهای همسایه و منطقه به عنوان بازارهای هدف تعریف شده‌اند و طبق مطالعات انجام شده علاوه بر ۲۴ میلیارد دلار صادرات فعلی به همسایگان قادر هستیم تا ۱۰۰ میلیارد دلار دیگر به این رقم اضافه کنیم که در حال برنامه‌ریزی برای تحقق این هدف هستیم.
به نتیجه رسیدن موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد به کشورهای هدف و استفاده از ظرفیت عضویت در اتحادیه اوراسیا دیگر موضوعاتی بودند که از سوی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت مورد تاکید قرار گرفت. به باور او می‌توان با استفاده از این ظرفیت‌ها به توسعه صادرات غیرنفتی کمک کرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود از اتاق ایران به عنوان شریک اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در برگزاری این مراسم یاد و اظهار امیدواری کرد از سال آینده کل فرآیند برگزاری و انتخاب صادرکنندگان نمونه توسط بخش خصوصی انجام شود.
زادبوم همچنین به کارت‌هایی که طی این مراسم به صادرکنندگان نمونه اعطا می‌شود به عنوان معرف این افراد یاد کرد که لازم است بر اساس آن از خدمات ویژه دستگاه‌های مختلف برخوردار شوند. وی اظهار امیدواری کرد که کلیه دستگاه‌های اجرایی با عنایت به این کارت‌ها، روند فعالیت صادرکنندگان را تسهیل کنند.
هنوز صادرات را در اولویت قرار ندادیم
در ادامه این مراسم محمدرضا انصاری، رئیس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی کشور، رونق تولید و ارتقای سطح زندگی و معیشت مردم را وابسته به توسعه صادرات غیرنفتی دانست و تصریح کرد: متاسفانه همچنان این اصل، برای ما تا حد یک راز باقی مانده و نتوانسته‌ایم برای تحقق آن سازوکاری طراحی کنیم.
نایب رئیس اتاق ایران با نگاه به تجربه کشورهایی چون مالزی، سنگاپور، ترکیه و دیگر کشورهایی که طی چند دهه گذشته توانسته اند با اصلاحات اقتصادی به توسعه برسند، تاکید کرد: این کشورها یک اصل را رعایت کردند و برای رونق تولید به سراغ صادرات رفتند. سازوکارهایی جود دارد که به توسعه صادرات کمک می کند ولی از آنها غفل مانده‌ایم. مالزی در این سالها میزان صادرات خود را به شدت افزایش داده است. همین تجربه را در ترکیه نیز شاهد هستیم.
به باور این فعال اقتصادی با وجود تحریم می توانستیم از فرصت به وجود آمده بعد از جهش بهای ارز استفاده کنیم و صادرات غیرنفتی را افزایش دهیم اما نکردیم. هنوز از ظرفیت نیروی انسانی خود در امر صادرات غافلیم. با توجه به ظرفیت و استعدادهای موجود در جمعیت کشور می توانیم حجم صادرات را به 600 میلیارد دلار برسانیم. این استعداد در نیروی انسانی کشور وجود دارد. فقط لازم است مکانیزم های استفاده از این استعداد ملی را کشف کنیم.
انصاری مجدد با نگاه به تجربه جهانی گفت: کشورهایی که در این سالها به توسعه اقتصادی رسیدند، کشورهایی بودند که صادرات را در اولویت قرار دادند و برای آن در حد یک وزارتخانه درنظر گرفتند.
او سرمایه صندوق توسعه صادرات که باید حامی اصلی این بخش از اقتصاد باشد را ۱۰۰ میلیون دلار عنوان کرد و گفت: این صندوق با این میزان مکنابع اندک نمی تواند ضامن صادرات باشد. بیرون از کشور پول هایی داریم که بلوکه شده اند چرا از این منابع به عنوان سرمایه صندوق استفاده نمی کنیم؟ امروز برای رونق صادرات راهی جز استفاده از تمام ظرفیت های کشور نداریم.
رئیس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی کشور با ابراز تاسف برای بی توجهی نسبت به صادرات از بی نتیجه ماندن مصوبه دولت در مورد اعطای یک درصد از درامد کالاهای و‌ارداتی غیر اساسی برای مشوق های صادراتی، گفت: نتیجه اعطای مشوق های صادراتی بر اساس تجربه گذشته به طور کامل مشخص است از سال ۸۱ با اعطای مشوق ها، صادرات کشور ۴۵ درصد رشد کرد و این روند تا سال ۹۰ ادامه داشت. وقتی به دنبال رشد صادرات هستیم باید مشوق ها را بدهیم تا در رقابت پیروز شویم.
وی تصریح کرد: آنچه می‌گویم بلندپروازی نیست؛ همین جمع حاضر در مراسم گواه این ادعا هستند که با وجود فشارهای تحریم و در شرایط جنگی کار ادامه دارد.آنها نیازمند حمایت هستند. متاسفانه مدیران دچار احتیاط های جدی شدند و به دلیل سخت گیری دستگاه های نظارتی به منظور سالم سازی محیط اقتصادی می ترسند از صادرکننده‌ای حمایت به حق کنند.
نایب رئیس اتاق ایران پیشنهاد داد: منابع پولی بلوکه شده در خارج از کشور را در قالب تعریف پروژه به کشور برگردانند.
محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران، با نگاهی به تجربه جهانی در دوران تحریم نقش بخش کشاورزی را پررنگ‌تر توصیف کرد و گفت: امروز در تولید خشکبار، زعفران، غلات و غیره مزیت‌های نسبی و مطلق داریم برای همین صادرات موثر محصولات کشاورزی می‌تواند به اقتصاد روستایی کمک کرده و کشاورزان حمایت کند چون آنها تامین‌کننده محصولات کشاورزی مورد نیاز کشور هستند. پس باید از آنها حمایت‌های خاص شود.
به اعتقاد این فعال اقتصادی علاوه بر توسعه تولید و بازار، برندسازی، بازاریابی و استفاده از کسب وکارهای دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی به پایداری صادرات کمک می‌کند.
رئیس شورای ملی زعفران توسعه صادرات را منوط به وجود متولی متخصص دانست، تصریح کرد: سازمات توسعه تجارت باید حمایت شود و بودجه کافی در اختیار داشته باشد تا قادر باشد نقش خود را به خوبی ایفا کند.
احتشام از لزوم سیاست‌گذاری‌های کارشناسی در بخش کشاورزی سخن گفت و ادامه داد: رویه‌ها و خط‌مشی‌های موجود برای تسهیل صادرات کارساز نیستند. روش‌های قابل اجرا برای اصلاح رویه‌هایی که مانع صادرات هستند با محوریت تشکل‌ها در بازارهای خرد و در بازارهای بزرگ با حضور دولت صورت می‌گیرد.
وی پیشنهاد داد: بر اساس استراژی توسعه صادرات برای هر بخش رویه و بودجه کافی لحاظ شود. فرآیندهای تصمیم‌گیری کوتاه و هر نوع تصمیم‌گیری با محوریت سازمات توسعه تجارت و اتاق ایران اتخاذ شود.
این فعال اقتصادی افزود: از طرفی لازم است قوانین مختص به شرایط تحریم، تصویب و اجرایی شوند. همچنین ضرورت دارد در سیاست‌گذاری‌های ارزی و پولی کشور نگاه به تو‌لیدکنندگان بر اساس جایگاه آنها باشد و از نگاه های سوداگرانه به آنها پرهیز کرد.
تعریف پروژه‌های بزرگ به ر شد اقتصاد کمک می کند
مرتضی سلطانی، نماینده کارآفرینان در این مراسم به وعده رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت اشاره کرد و گفت: ایشان در جلسه‌ای قبل از انتخاب به عنوان وزیر در اتاق ایران وعده دادند که بخش خصوصی را جدی‌تر بگیرند، این مراسم دیرتر برگزار شد اما نقش بخش‌خصوصی در آن پررنگ‌تر شده است که امیدواریم این مسیر ادامه داشته باشد.
وی با بیان این نکته که کره‌جنوبی با استفاده از دو مگا پروژه بخش زیادی از واحدهای کوچک و متوسط را پوشش می‌دهد، گفت: در ایران تعریف مگا پروژه امکان ندارد چون نگاهی هست که تا بنگاهی از حدی بزرگ‌تر می‌شود، مانع ادامه فعالیت او می‌شویم.
این فعال اقتصادی از لزوم وجود نگاه ویژه در کشور برای تعریف و اجرای مگاپروژه‌ها سخن گفت و تاکید کرد: برای اجرای مگاپروژه‌ها باید نگاه ویژه‌ای داشته باشیم، باید به نخبگان خود به گونه دیگری بنگریم. باید اعتماد کرد و باور داشته باشیم که بخش خصوصی هم به فکر منافع نظام است. نگاه‌ها را عوض کنیم و با همدلی جلو برو‌یم. بخش خصوصی تریبون می‌خواهد و تریبون او اتاق ایران است. در ایران جایگاه اتاق ایران حفظ نمی‌شود و متاسفانه در تصمیم‌گیری‌ها نقشی ندارد.
وی از فعالیت‌های جزیره‌ای دستگاه‌ها و نهادهای مختلف انتقاد کرد و افزود: تجارت بدو‌ن پشتوانه تولید یعنی ساختمانی که فونداسیون نداشته باشد. با اعتماد به بخش خصوصی شرایط تولید و صادرات بهتر می‌شود. باید از اقدامات جزیره‌ای ممانعت کنیم. با نگاه‌های جزیره‌ای همان تجربیات بد گذشته را تکرار می‌کنیم. امروز به دلیل نبود انسجام لازم، صندوق توسعه ملی و بانک‌ها حرف خود را می‌زنند و در نهایت هیچ کدام به هدف خود نمی‌رسند.
راهبرد دولت در مقابله با تحریم، محور قرار دادن بخش خصوصی است
رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت با ابراز خرسندی از برگزاری این مراسم در مورد علت تاخیر آن گفت: تاخیر دو دلیل داشت اول اینکه دهه آخر صفر بود و برخی در سفر بودند و یا مراسمی داشتند و درخواست کردند که در صورت امکان مراسم را به تعویق بیاندازیم؛ دوم اینکه قرار بود اتاق ایران باید متولی برگزاری روز ملی صادرات باشد. احساس کردم این رویکرد جدی گرفته نشده هرچند همین امروز هم خواسته من ۱۰۰ درصد محقق نشده است. حتی گفته بودم برای من وقت سخنرانی در نظر نگیرند. این روال ما و سیاست دولت است؛ باید محور را تشکل‌ها و بخش خصوصی بدانیم. این راهبرد را در برخورد با تحریم‌ها نیز اجرا می‌کنیم.
وی خطاب به شافعی گفت: از همین امروز سزمان توسعه تجارت کار برگزاری این مراسم را به شما تحویل می‌دهد. البته در این مسیر کنار شما هستیم و حمایت می‌کنیم. از این پس شما متولی هستید و برای سال آینده برنامه‌ریزی کنید.
این مقام مسئول در مورد صادرات نیز به بیان چند نکته پرداخت. بر اساس اظهارات او جمع‌بندی هر آنچه در این مراسم گفته شد این است که امروز با وجود همه مشکلات در صحنه عمل تولید در کشور به غیر از دو حوزه خودرو و آلومینیوم رشد داشته است. در مجموع این واقعیت است که تولید اینگونه جلو می‌رود هرچند با وجود رشد تولید، همچنان در بسیاری از صنایع با ظرفیت‌های خالی مواجه هستیم.
وی ادامه داد: 25 شهریور طی جلسه‌ای با بانک‌ها به دنبال راهی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های خالی موجود بودیم. آنچه امروز تولید را به شدت در تنگنا قرار می‌دهد کمبود منابع مالی است. به منابع مالی دسترسی نداریم و تولید دچار اختلال شده است. البته پیگیر آن هستیم تا راهی برای تامین مالی پیدا شود.
رحمانی به نوسانات نرخ ارز نیز اشاره کرد و گفت: در دوره‌های قبل نرخ ارز دچار نوسان شده ولی نتوانستیم از آن به نفع کشور استفاده کنیم. به دلیل مشکلات ساختاری نمی‌توانیم موفق عمل کنیم. زنجیره‌های تولید به هم متصل نیستند. حلقه‌های مفقوده زیادی داریم که مانع حرکت می‌شوند. وقتی ارز گران شد به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم نتوانستیم صادرات را جهشی کنیم.
وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: صادرات با حرف زدن رشد نمی‌کند به اراده جمعی، اولویت‌بندی و تخصیص درست منابع نیاز دارد.
وی به رشد 17درصدی صادرات از لحظ وزنی طی 7 ماه گذشته اشاره و تاکید کرد: میزان صادرات به کشورهای همسایه باید به ۴۸ میلیارد دلار برسد که این ۲ درصد واردات آنهاست. اوراسیا و چین نیز از ظرفیت های مهم صادراتی ایران هستند.
در ادامه مراسم تقدیر از صادرکنندگان نمونه انجام شد.