چهارشنبه گذشته چهره‌های سرشناس سیاسی و اقتصادی عربستان در مراسمی بزرگ عرضه اولیه بزرگترین و معروف‌ترین شرکت این کشور را جشن گرفته و حمایت کامل خود را از جواهر سلطنتی کشورشان جشن گرفتند.
شرکت نفتی سعودی آرامکو که بخشی از سهامشش هفته گذشته در بازار بورس اوراق بهادار عربستان سعودی (بورس تداول) عرضه شد، اکنون با دارا بودن ارزش بازاری معادل 2 تریلیون دلار به‌عنوان ارزشمندترین شرکت جهان شناخته می‌شود. این غول نفتی در حال حاضر به‌تنهایی حدود 10 درصد از نفت مورد نیاز جهان را عرضه می‌کند و سرمایه‌گذارانی که سهام این شرکت را خریداری کرده‌اند، می‌توانند همواره مطمئن باشند که سود خوبی به دست خواهند آورد. اما آیا ارزش سهام شرکت سعودی آرامکو نمایانگر ارزش واقعی این شرکت است یا اینکه پای یک شعبده‌بازی و فریب در میان است؟ تا زمانی که عرضه اولیه سهام آرامکو در بازارهای سهام اروپا و آمریکا انجام نشود، هرگز نمی‌توان با قاطعیت در این مورد اظهارنظر کرد.
در شرایطی که قیمت پایین‌تر از حد انتظار نفت در بازارهای جهانی باعث شده است که اجرای طرح‌های دولتی پرهزینه عربستان با مشکل مواجه شود و صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی خود از نرخ رشد اقتصادی این کشور را کاهش دهد، دولت عربستان به‌شدت نیازمند پول نقد است. اما نیاز دولت سعودی به پول نقد تنها دلیل عرضه سهام شرکت آرامکو نبوده است، بلکه یکی از اهداف مهم سعودی‌ها از فروش آرامکو این بوده است که توجه جهانیان را به روند متنوع‌سازی اقتصاد عربستان و فرصت‌های کسب‌وکار در این کشور جلب کنند.
آرامکو یک شرکت بسیار سودآور با مدیریت نسبتاً خوب و سبد سرمایه‌گذاری متنوع است و هزینه‌های تولید آن پایین‌تر از اغلب شرکت‌های نفتی معروف جهان است. با توجه به جایگاه ممتاز شرکت سعودی آرامکو، هیچ عجیب نبود که «محمد بن سلمان» ولیعهد بلندپرواز عربستان سعودی این شرکت را بالاتر از سیار شرکت‌های سعودی برای فروش سهام انتخاب کند. محمد بن سلمان در تلاش برای جلب توجه سرمایه‌گذاران به فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در عربستان، تصمیم گرفت که بهترین چیزی که کشورش برای ارائه به فعالان اقتصادی بین‌المللی دارد را عرضه کند.
دولت عربستان پیش از عرضه اولیه سهام آرامکو یک گزارش 650 صفحه‌ای از چشم‌انداز این شرکت منتشر کرد؛ گزارشی که در آن جزئیاتی از صورت‌های مالی شرکت آرامکو –که قبلاً بسیار مبهم بود- مطرح شده بود. در این گزارش همچنین اعلام شده است که ذخایر نفتی تثبیت‌شده عربستان با نرخ برداشت کنونی تا 70 سال آینده قابل بهره‌برداری خواهد بود. اما شرکت آرامکو تمایلی به افشای جزئیات بیشتر در حد الزامات سختگیرانه بازارهای سهام غربی از خود نشان نداده است؛ جزئیاتی که به مناسبات این شرکت با دولت سعودی در زمینه پرداخت امتیاز برداشت نفت، پرداخت مالیات و سود سهام مربوط می‌شود.
مقامات سعودی که تمایلی به باز کردن دفاتر مالی شرکت آرامکو برای انجام بررسی‌های موشکافانه ندارند، چندین سال تلاش کردند تا بورس‌های غربی را برای پذیرش این شرکت با سطح پایین‌تری از افشای اطلاعات راضی کنند. دولت عربستان در نهایت تصمیم گرفت که با چشم‌پوشی از هدف اول خود یعنی عرضه 5 درصدی سهام آرامکو در بورس‌های غربی، تنها 1.5 درصد از سهام این شرکت را در بورس اوراق بهادار داخلی این کشور یعنی بورس تداول عرضه کند.
عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس تداول نه‌تنها الزامات سختگیرانه بورس‌های غربی در زمینه افشای اطلاعات را نداشت، بلکه یک پیروزی نمادین برای محمد بن سلمان که تصورات ملی‌گرایانه‌ای برای آینده عربستان دارد نیز محسوب می‌شد. عرضه اولیه سهام آرامکو باعث شد تا بورس اوراق بهادار عربستان روی نقشه جهان قرار گیرد. با ورود شرکت آرامکو به بورس تداول عربستان، ارزش بازار شرکت‌هایی که در این بازار معامله می‌شوند با ارزش بازار شرکت‌های بورس فرانکفورت برابری می‌کند و این یک افتخار بزرگ برای عربستان است.
اما آیا سرمایه‌گذاران بخش خصوصی عربستان برای خرید سهام شرکت سعودی آرامکو تحت فشار قرار گرفته‌اند؟ به‌سختی می‌توان اتفاقات نوامبر 2017 در عربستان یعنی زمانی که صدها نفر از ثروتمندان این کشور در هتل «ریتز کارلتون» بازداشت و زندانی شدند و برای آزادی خود مجموعاً بین 400 تا 800 میلیارد دلار از دارایی‌هایی خود را به دولت بخشیدند، را فراموش کرد. با این اوصاف چندان غیرقابل باور نیست که برخی از نخبگان مالی سعودی اغوا شده یا حتی تحت فشار قرار گرفته باشند تا حس وطن‌پرستی خود را با خرید سهام شرکت آرامکو به اثبات برسانند.
آنچه باعث تردید بیشتر در مورد واقعی بودن واکنش سرمایه‌گذاران سعودی به عرضه اولیه آرامکو می‌شود این است که در سال‌های اخیر بارها اعلام شده بود که محمد بن سلمان انتظار دارد و حتی خواستار این است که ارزش بازار آرامکو در حد 2 تریلیون دلار باشد. به رغم چندین ماه بررسی گزارش چشم‌انداز شرکت آرامکو از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی، کمتر کسی معتقد بود که ارزش بازار این شرکت می‌تواند بیش از 1.8 تریلیون دلار باشد و حتی بسیاری از سرمایه‌گذاران ارزش بازار بسیار کمتری را برای آرامکو برآورد می‌کردند.
ارزش واقعی شرکت آرامکو تنها زمانی مشخص خواهد شد که سرمایه‌گذاران بین‌المللی بتوانند سهام این شرکت را در بورس‌های اروپایی و آمریکایی خریداری کنند. احتمال اعمال فشار سیاسی بر سرمایه‌گذاران سعودی برای اثبات میهن‌پرستی خود به فرد مستبد و قدرت‌طلبی مانند محمد بن سلمان باعث شده است که تردیدهای جدی درباره ارزش سهام آرامکو در بورس عربستان وجود داشته باشد.