عربستان سعودی که از سال‌ها پیش همواره بزرگترین صادرکننده نفت در جهان بوده است، قصد دارد از ماه آینده میلادی در واکنش به فروپاشی ائتلاف نفتی موسوم به «اوپک پلاس» تولید نفت خود را بار دیگر به بیش از 10 میلیون بشکه در روز برساند.
این کشور از روز شنبه یعنی کمتر از 24 ساعت پس از نشست ناموفق نمایندگان ائتلاف اوپک پلاس در وین، ارائه تخفیف‌های چشمگیر به مشتریان نفت خود را آغاز کرده است؛ تخفیف‌هایی که در بیش از 30 سال اخیر بی‌سابقه بوده‌اند. شرکت «سعودی آرامکو» غول نفتی عربستان تخفیف‌های وسوسه‌انگیزی را برای پالایشگاه‌های آسیایی، اروپایی و آمریکایی در نظر گرفته است تا آنها را به خرید نفت عربستان ترغیب کند.
علاوه بر این، برخی منابع آگاه که نخواسته‌اند نامشان فاش شود به خبرنگار بلومبرگ گفته‌اند که مقامات سعودی به‌صورت خصوصی به برخی فعالان بازار نفت اطلاع داده‌اند که تولید نفت عربستان در صورت لزوم تا 12 میلیون بشکه در روز نیز افزایش خواهد یافت. با توجه به کاهش تقاضای جهانی کالاهای خام در پی شیوع ویروس کرونا، باز کردن شیرهای نفت در عربستان می‌تواند بازار نفت را در وضعیت بغرنجی گرفتار کند.
ایمان ناصری، مدیرکل بخش خاورمیانه در شرکت مشاوره نفت و انرژی FGE، می‌گوید عربستان واقعاً در حال ورود به یک جنگ قیمتی تمام‌عیار در بازار نفت است. با این حال، مقامات عربستان همچنان از اظهارنظر رسمی در این خصوص خودداری کرده و به سؤالات رسانه‌ها پاسخی نمی‌دهند.
فروپاشی ائتلاف نفتی اوپک پلاس عملاً همکاری‌های نفتی بین عربستان و مسکو که از سال 2016 آغاز شده بود را پایان خواهد داد. توافقات اوپک و متحدانش برای کاهش تولید نفت، در پایان ماه جاری میلادی (سه هفته آینده) منقضی خواهد شد و بعد از آن دیگر راه برای افزایش تولید نفت در کشورهای عضو این ائتلاف باز خواهد بود.
به دنبال تحولات اخیر، قیمت هر سهم شرکت سعودی آرامکو در معاملات روز شنبه بورس اوراق بهادار ریاض حدود 9 درصد سقوط کرد و سهام این شرکت برای اولین بار در قیمتی کمتر از قیمت عرضه اولیه آن معامله شد. قیمت نفت خام برنت نیز در بازار لندن با سقوط 9.4 درصدی به کمتر از 45.3 دلار در هر بشکه رسید و بیشترین سقوط خود در یک روز معاملاتی طی 12 سال اخیر را تجربه کرد.
کارشناسان مطلع از سیاست‌های نفتی عربستان می‌گویند تولید نفت این کشور که در حال حاضر 9.7 میلیون بشکه در روز است، احتمالاً از ماه آینده میلادی به رقمی بین 10 تا 11 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. به گفته این کارشناسان، میزان افزایش تولید نفت عربستان به واکنش پالایشگاه‌های خارجی به تخفیف‌های نفتی این کشور بستگی خواهد داشت.
درد حداکثری
راهبرد «شوک و ترس» که عربستان در پیش گرفته است، می‌تواند تلاشی برای تحمیل درد حداکثری به روسیه و دیگر تولیدکنندگان نفت در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشد؛ دردی که بتواند آنها را به پای میز مذاکره بکشاند، به‌سرعت روند افزایش تولید را متوقف کند و راه را برای حصول یک توافق جدید به‌منظور کاهش سطح تولید نفت فراهم سازد. اعضای کمیته کارشناسی مشترک ائتلاف اوپک پلاس –که شامل تعدادی از مشاوران بلندپایه وزرای نفت کشورهای عضو این ائتلاف است- قرار است در روز 18 مارس (27 اسفند) با یکدیگر نشستی داشته باشند. نمایندگان عربستان و روسیه نیز در این نشست کارشناسی حضور خواهند داشت و این نشان می‌دهد که طرفین همچنان مایل به گفتگو هستند.
تیم فاکس، اقتصاددان ارشد شرکت خدمات مالی و بانکداری NBD امارات، در خصوص رویکرد جدید مقامات نفتی عربستان می‌گوید: «قطعاً این یک رویکرد پرریسک است. عربستان و دیگر اعضای ائتلاف نفتی در مذاکرات روز جمعه به توافق نرسیدند و من فکر می‌کنم در هفته‌های آینده شاخص‌های اطمینان در بازار نفت به‌شدت کاهش خواهد یافت.»
بعد از آن‌که «الکساندر نوواک» وزیر انرژی روسیه ضرب‌الاجل مطرح‌شده برای توافق بر سر کاهش تولید نفت را نپذیرفت و در پایان مذاکرات نیز اعلام کرد که کشورهای عضو ائتلاف اوپک پلاس می‌توانند از پایان ماه مارس تولید نفت خود را بدون هیچ محدودیتی افزایش دهند، «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان تصمیم گرفت با افزایش تولید و ارائه تخفیف‌های قابل‌توجه، به این اقدام همتای روس خود واکنش نشان دهد.
تخفیف‌های بی‌سابقه
فروپاشی ائتلاف نفتی اوپک پلاس از یک سو و افت فاحش تقاضای جهانی سوخت جت، بنزین و گازوئیل به دلیل تأثیرات اقتصادی بحران کرونا از سوی دیگر، بازار نفت را با یک شوک هم‌زمان در عرضه و تقاضا مواجه کرده است.
پس از شکست مذاکرات نفتی وین، عربستان سعودی تنها ظرف چند ساعت اعلام کرد که قیمت‌های رسمی نفت خود –که بر اساس قیمت‌های جهانی تعیین می‌شود- را کاهش خواهد داد و نفت خود را با تخفیف‌های بی‌سابقه به مشتریان خواهد فروخت.
اگرچه شرکت سعودی آرامکو پیش از این نیز تخفیف‌هایی از چند سنت تا چند دلار در هر بشکه را برای مشتریان خود در نظر می‌گرفت، اما اکنون این شرکت اعلام کرده است که برای هر بشکه نفت بین 6 تا 8 دلار به مشتریان خود در اقصی نقاط جهان تخفیف خواهد داد؛ تخفیف بسیار قابل‌توجهی که البته دامنه آن به خارج از عربستان نیز کشیده خواهد شد. در واقع ارائه چنین تخفیف‌هایی از سوی شرکت سعودی آرامکو، مستقیماً قیمت 14 میلیون بشکه نفت صادراتی از منطقه خلیج‌فارس را تحت تأثیر قرار خواهد داد زیرا کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس در قیمت‌گذاری نفت خود از سیاست‌های عربستان پیروی می‌کنند.
رقابت قیمتی کثیف
شرکت سعودی آرامکو در یکی از شدیدترین اقدامات خود برای اعمال فشار بر رقبا، برای فروش هر بشکه نفت سبک عربی به پالایشگاه‌های شمال غرب اروپا، 8 دلار تخفیف در نظر گرفته است. با احتساب این تخفیف قابل‌توجه و پایین‌تر بودن قیمت نفت سبک عربی در بازارهای جهانی نسبت به نفت برنت، پالایشگاه‌هایی که از شرکت سعودی آرامکو نفت بخرند، 10.25 دلار در هر بشکه صرفه‌جویی خواهند کرد.
در مقابل، هر بشکه نفت اورال (مهم‌ترین گرید نفتی روسیه) با 2 دلار تخفیف به فروش می‌رسد و قیمت نهایی آن تنها 3 دلار پایین‌تر از نفت برنت است. فعالان بازار نفت می‌گویند اقدام جدید سعودی‌ها یک حمله مستقیم به شرکت‌های نفتی روسی برای محدود کردن فروش نفت آنها در اروپاست.
دوگ کینگ، مؤسس صندوق سرمایه‌گذاری مرچنت کامودیتی، در این رابطه می‌گوید: «شرایط دارد به سمت رقابتی کثیف پیش می‌رود. کشورهای عضو ائتلاف اوپک پلاس قصد دارند نفت بیشتری تولید کنند، در حالی که جهان با شوک تقاضا مواجه است. در این شرایط نفت 30 دلاری محتمل است.»
در این میان برخی تحلیلگران حتی قیمت‌های پایین‌ترین را برای نفت پیش‌بینی می‌کنند. راجر دیوان، تحلیلگر نفت در شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری HIS Markit، هشدار می‌دهد: «احتمالاً ما در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی شاهد پایین‌ترین قیمت نفت در 20 سال اخیر خواهیم بود. قیمت می‌تواند حتی به کمتر از 20 دلار در هر بشکه برسد.»
در اواخر سال 1998 قیمت هر بشکه نفت برنت در بازارهای جهانی به کمتر از 10 دلار در هر بشکه رسید. در آن زمان نیز عربستان سعودی یک جنگ قیمتی بزرگ –که در چهار دهه قبل از آن بی‌سابقه بود- را آغاز کرده بود. اکنون فعالان بازار از تکرار تاریخ نگرانند.