قیمت نفت در ماههای گذشته تا حدودی به ثبات رسیدهاست اما با این وجود، دلایل بسیار مستحکمی وجود دارد که نشان میدهد قیمتها هیچگاه به سطوح رویایی دو سال پیش نخواهد رسید. در آن زمان قیمت نفت به اوج خود در تاریخ رسیده بود. تولید نفت شیل یکی از چندین دلیل کاهش قیمت نفت بودهاست. کاهش تقاضای جهانی برای نفت و همچنین تلاش برای کاهش مصرف سوختهای کربنی از جمله دیگر دلایل مهم کاهش قیمت نفت در دو سال گذشته است. همه اینها روی هم جمع میشوند و «وضعیت عادی جدید» را برای بازار نفت ایجاد میکنند.
عرضه جدید نفت
شیل اصلیترین مورد در تغییر مسیر بازی بودهاست. بررسیهای پایگاه خبری اتاق ایران از گزارش صندوق بینالمللی پول نشان میدهد که تولید روزانه 5میلیون بشکه نفت به افزایش عرضه در بازار کمک کردهاست. در کنار آن تصمیمات غافلگیرکننده سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) در مورد ادامه و حتی افزایش تولید نفت باعث شده قیمت نفت از ژوئن 2014 تا کنون مسیر نزولی را طی کند.
هرچند کاهش قیمت نفت باعث کاهش سرمایهگذاریها شد اما مازاد عرضه همچنان در بازار حاکم است. تولید نفت شیل با قیمتهای پایین نیز از مواردی بود که همه را شگفتزده کرد چرا که هیچکس تصور نمیکرد این نفتِ پرهزینه با قیمتهای پایین نیز تولید شود. تولیدکنندگان شیل هر روز کارایی دستگاههای خود را بالا بردند و انعطاف خود را در برابر قیمتهای پایین بیشتر کردند و به این ترتیب به تولید ادامه دادند. به این ترتیب آنها باعث شدند بازیگران اصلی بازار نفت ورشکسته شوند. در حالیکه انتظار میرفت کاهش سرمایهگذاری در بازار نفت در سال 2016 باعث کاهش تولید نفت غیراوپکیها بشود، همچنان تولید بیشتر از مصرف است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تعادل در سال 2017 دوباره به بازار نفت باز گردد. اما تردیدهای بسیاری در مورد این مسئله وجود دارد.
افزایش تولید نفت از سوی کشورهای عضو اوپک از جمله ایران و همچنین افزایش تولید از سوی روسیه باعث شده بازار با مازاد عرضه شدیدی روبهرو شود. هرچند اعضای اوپک بر سر کاهش تولید نفت به توافق رسیدهاند اما این توافق هنوز نهایی نشدهاست. فاکتورهای دیگری نیز وجود دارند که در این ماجرا نقش ایفا میکنند.
تقاضای جدید نفت
کاهش قیمت نفت باعث شد موج جدیدی از تقاضا برای نفت ایجاد شود. در سال 2015 رشد تقاضا رکورد 1میلیون و 800هزار بشکه در روز را شکست. اما انتظار میرود این رشد برای سال 2016 کمتر شده باشد و به رقم 1میلیون و 200هزار بشکه در روز رسیده باشد. برای سال 2017 نیز همین رقم پیشبینی شدهاست.
چشمانداز تقاضا برای نفت چندان خوشحالکننده نیست. در سالهای اخیر، چین بار اصلی تقاضا را به دوش کشیدهاست و در کنار آن کشورهای اقتصادهای نوظهور نیز متقاضی عمده نفت بودهاند. اما اکنون چین و همین اقتصادهای نوظهور با کاهش رشد اقتصادی روبهرو شدهاند و انتظار میرود به این زودی نتوانند تقاضای نفت خود را بهبود ببخشند. به این ترتیب چشمانداز تقاضا در آینده چندان روشن نیست. به نظر میرسد تغییرات ساختاری در این اقتصادها رخ داده که روی بازار نفت نیز بسیار اثرگذار بودهاست.
هوای بازار نفت در میانمدت و درازمدت ابری است؛ تغییرات اساسی و پایهای رخ دادهاست. سیاستها در حوزه انرژی به کلی تغییر کردهاست.