استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا، در نشست "بحران آب در ایران و جهان: نگاه از زوایه اقتصاد و کسب و کار"، نقش مباحث اقتصادی در مسائل مرتبط با آب را کمرنگ‌تر از سایر حوزه‌ها دانست.
به گفته حامد قدوسی، استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا، بحران آب یک مسئله چند وجهی است که از زوایای مختلف می‌توان به آن نگاه کرد، اما شاید نگاه اقتصادی نیز بتواند به اندازه خود در پیش بردن مفاهیم مرتبط با آب مؤثر واقع شود.
وی با بررسی وضعیت بحران آب در ایران و جهان، گفت: بروز بحران در بخش آب شکاف بین عرضه و تقاضای این ماده حیاتی را افزایش می‌دهد. این شکاف تا حدودی با افزایش بهره‌وری قابل اصلاح است. از نظر اقتصاددان‌ها وقتی وضعیتی از یک شرایط عادی خارج شده و وارد بحران می‌شود، انگیزه‌هایی شروع به فعالیت می‌کند که در گذشته وجود نداشت. فعال شدن این انگیزه‌ها شرایطی جدیدی را ایجاد می‌کند که نتایج آن قابل حدس نیست.
استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا افزود: این انگیزه‌های فعال شده، به ما در حل بحران کمک می‌کند البته باور عمومی بر این است که در بخش کشاورزی و آبیاری این انگیزه‌ها به اندازه کافی وجود نداشته و در ایران به دلایل اقتصادی، مکانیزم‌های مناسب برای اصلاح انگیزه‌ها وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه سرانه آب شیرین در دسترس به ازای جمعیت جهان از ۱۲,۵ هزار مترمکعب به شش‌هزار و ۵۰۰ مترمکعب رسیده، بیان کرد: علاوه بر اینکه با کاهش آب شیرین در جهان روبه‌رو هستیم، شاهد توزیع نابرابر منابع آب در جهان نیز هستیم. یعنی میزان آب در دسترس کم شده و توزیع آب در کشورهایی که سرانه آنها کاهش یافته، بدتر و در پرآب‌ها افزایش یافته است.
قدوسی با اشاره به تفاوت‌های کمیابی آب و نفت گفت: برای اینکه آب منجر به تولید شود باید آب، زمین و نیروی کار در کنار هم قرار گیرند. بنابراین اگرچه به ظاهر سرانه آب مردم جهان ۶ هزار و ۵۰۰ متر مکعب است اما با تمام این آب نمی‌توان غذا تولید کنیم؛ زیرا مقدار قابل توجهی از این آب در مناطقی قرار دارد که تبدیل به آب مجازی نمی‌شود.
به گفته قدوسی وضعیت مصرف آب کشاورزی به جز اروپا در سایر قاره‌های جهان مشابه ایران بوده و توزیع مصرف در سه بخش شرب، صنعت و کشاورزی وضعیتی مشابه ایران دارد. یعنی بیشترین حجم آب مصرفی صرف بخش کشاورزی می‌شود.
ریسک‌های بلندمدت آب
استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا با اشاره به اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در کوتاه‌مدت بحران آب مسئله‌ای جدی نیست، به بررسی گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره ریسک‌های آب در بلند مدت پرداخت.
وی تشریح کرد: در بلند مدت تلفیقی از اثر کمبود آب، غذا و تغییر اقلیم، ریسک‌هایی را برای بشر بوجود می‌آورد. شش عامل بحران، شامل آب، تغییر اقلیم، تغییر در بارش و آب و هوا، بحران غذا و نابرابری و شورش‌های اجتماعی که به آب و غذا بستگی دارد، مشکلات آینده بشر هستند که با مسئله آب ارتباط دارند.
قدوسی رشد جمعیت و کاهش بارش‌ها در سطح جهان را عواملی معرفی کرد که زمینه کاهش سرانه آب در جهان را فراهم کرده است.
بر اساس اظهارات این کارشناس، رشد اقتصادی نیز سرانه آب جهان را کاهش می‌دهد و بزرگ‌ترین نگرانی در سطح جهان در این قسمت وجود دارد؛ زیرا اثر رشد اقتصادی در کشورهایی نظیر چین و هند که جمعیت ۱,۵ تا دو میلیارد نفر از جهان را در خود جای می‌دهند، سبب می‌شود رژیم غذای این کشورها از گیاه خواری به سمت گوشت خواری تغییر کند.
استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا گفت: هرچه رژیم غذایی جوامع از حالت ساده گیاه‌خواری به سمت مصرف قهوه، کاکائو و گوشت حرکت کند، میزان آب مورد نیاز برای تامین غذای جهان هم بیشتر شده و ما را با بحران بزرگتری از نظر کمبود منابع آب روبرو می‌کند.
قدوسی درباره اثر تغییر اقلیم بر منابع آب گفت: تغییر اقلیم علاوه بر اینکه توزیع بارش‌ها را در کشورها تغییر داده و بدتر کرده است، میزان تبخیر و تعرق را نیز در کشوری نظیر ایران بیشتر می‌کند. در نتیجه تغییر اقلیم بحران آب را تشدید می‌کند.
صنعت رقیب کشاورزی
استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا رشد اقتصادی کشورها را عاملی برای افزایش دستمزد کارگران و توقف فعالیت‌های کشاورزی در این نقاط معرفی کرد.
به گفته وی افزایش بهره‌وری سایر بخش‌های اقتصادی سبب می‌شود کشاورزی در عمل کوچک شود. ترکیب این عامل با نگرانی‌های محیط زیستی شرایط جدیدی را برای کشورها ایجاد می‌کند. در حال حاضر کشورهایی نظیر ژاپن و سوئیس که به لحاظ سنتی می‌توانستند تولیدکننده محصولات غذایی باشند، به واردکننده غذا تبدیل شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه برای حل بحران آب مجموعه‌ای از راه حل‌ها وجود دارد، به تشریح این راهکارها از نگاه اقتصادی پرداخت.
به گفته استادیار انستیتو فناوری استیونس آمریکا کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، هدر رفت آب، تغییر شکل انرژی و کاهش مصرف آن، بهبود بهره‌وری آب در بخش کشاورزی و افزایش عرضه آب راهکارهایی هستند که در حل بحران آب می‌توان به آن کمک کرد. بر اساس تخمین‌ها، در ایران حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب هدر رفت آب بر اثر ضایعات محصولات کشاورزی اتفاق می افتد. با تغییر رژیم غذایی و کاهش ضایعات می‌توان این روند را کاهش داد.
قدوسی ادامه داد: بخش زیادی از آب کشورها صرف تولید انرژی می‌شود. برخی کشورها نیز سوخت زیستی دارند. با جایگزینی سوخت‌های ناشی از انرژی فسیلی با انرژی‌های پاک یا سوخت زیستی با سوخت فسیلی مصرف آب کاهش می‌یابد. با این شیوه‌ها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از کمبود منابع را جبران می‌کنیم.
وی عنوان کرد: افزایش عرضه آب شیرین هم می‌تواند در حل مسئله بحران آب راهگشا باشد. برای این منظور از تکنولوژی مناسب می‌توان بهره کرد.