عدم نظارت بر کیفیت تولید، مهمترین مشکل صنایع دستی است

نشست کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران با موضوع بررسی چالش‌های صنعت فرش دستباف و صنایع دستی در ایران برگزار شد. در این نشست، فعالان حوزه فرش و صنایع دستی و اعضای کمیسیون، مسائل و مشکلات صنعت فرش و صنایع دستی، ریشه این مشکلات و تبعات و اثرات آن در مسیر توسعه این صنعت را بررسی کردند. در ادامه نشست، اعضا در این باره به بحث پرداختند که با اصلاح یا تصویب چه قانون و سیاستی این مشکلات تغییر خواهد کرد و رفع این مشکلات چه منافعی برای بخش خصوصی، مردم و دولت ایجاد می‌کند؟

مرتضی حاجی‌آقا میری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران، گفت: قرار است در این نشست موانع و مشکلات حوزه فرش و صنایع‌دستی که توسط فعالان اقتصادی بیان شده را دسته‌بندی کرده و به مقامات مسئول ارائه کنیم. سعی ما در این نشست بر این است که به مشکلات و راه‌حل‌های آن هم‌زمان فکر کنیم و می‌توانیم این مشکلات و راه‌حل‌های قانونی را در برنامه هفتم توسعه و لایحه بودجه 1403پیگیری کنیم.

بعد از آن سعید عصاچی، رئیس کارگروه معماری و دکوراسیون داخلی کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران درباره نمایشگاه فرش و ارتباط آن با دکوراسیون داخلی و معماری گزارشی ارائه کردند.

در ادامه این نشست، احمد زاهدی، فعال صنعت فرش، گفت: برای بیان مشکلات صنعت فرش و گردشگری، باید سازوکاری تهیه شود که دولت نتواند بدون اخذ و توجه به نظر بخش خصوصی، قوانینی مثل تعهد ارزی وضع کنند که بدنه فرش را از کار بیندازد و مصیبت‌هایی برای فعالان اقتصادی پیش آورد و صنعت را زمین‌گیر کند. نباید بخش خصوصی را با قوانین و مقررات این‌چنینی تصعیف کنند.

در ادامه نشست، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران، گفت: دولت طبق ماده 2 و 3 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، باید نظر بخش خصوصی را برای سیاست‌گذاری‌هایی که به بخش خصوصی مربوط است، اخذ کند. این مسئله در دوره آقای جهانگیری مورد توجه بود و به صورت بخشنامه به دستگاه‌های مختلف اعلام شده بود؛ اما این روزها خیلی به این مسئله توجه نمی‌شود. برای همین لازم است بار دیگر توجه به نگاه بخش خصوصی و تشکل‌های بخش خصوصی در دستور کار قرار گیرد. مثلاً در تدوین بودجه بودجه 1403 نظر تشکل‌های بخش خصوصی، اتاق ایران، اتاق تعاون و اتاق اصناف را اخذ نکردند و این سیاست‌ها درنهایت به ضرر اقتصاد ملی و کل کشور و بخش خصوصی کشور است.

حاجی‌آقا میری، تصریح کرد: براساس بند ک تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، «اخذ هرگونه تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در خصوص صادرات صنایع‌دستی به‌جز میزان ارزش مواد اولیه مصرف‌شده ممنوع است. این حکم نافی تعهد صادرکنندگان موضوع تبصره (۶) ماده (۱۲) قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۴۰۰/۱۱/۱۰ نیست. همچنین صادرکنندگان ملزم به رعایت ضوابط و مقررات بانک مرکزی هستند.»

او ادامه داد: برای اینکه این بند در قانون بودجه اجرایی شود، مرکز ملی فرش باید جدول میزان قیمت و ارزش مواد اولیه فرش دستباف با توجه به تقسیم‌بندی انجام‌شده از انواع فرش‌های دستباف صادراتی را تعیین کرده و به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌کرد که اعلام شده ولی هنوز بانک مرکزی تصمیم خاصی در این مورد نگرفته است.

حاجی‌آقا میری گفت: تمام صادرات فرش در سال 1402 باید براساس این جدول محاسبه شود؛ محاسبات تعهد ارزی صادرات فرش در 7 ماه اول سال 1402 باید براساس این جدل اصلاح شود. ما هم سعی می‌کنیم که این موضوع در بودجه سال 1403 هم حوزه فرش و صنایع‌دستی مورد توجه قرار گیرد.

در ادامه، حامد چمن‌رخ، نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران درباره تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در خصوص صادرات فرش و صنایع‌دستی، گفت: ما این موضوع را در بودجه 1403 هم پیگیری می‌کنیم و امیدواریم با همکاری مجلس، وزارت صنعت، معدن و تجارت مشکل استنکاف بانک مرکزی برطرف شود. البته ما در حوزه قوانین مشکلی نداریم، مشکل برخوردهای سلیقه‌ای با قوانین و مقررات است.

مشاور کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران، تصریح کرد: دولت الان به جلسات شورای گفت‌وگو نمی‌آید یا به برخی از قوانین بی‌توجهی می‌کند و ترک فعل صورت می‌گیرد و یا اصلاً اعتقادی به بخش خصوصی ندارند. تأکید ما بر این است که همه باید به قانون و رویه‌های قانونی احترام بگذارند و اتاق ایران این بسترها و ظرفیت‌ها را بررسی و به توجه به آن تأکید می‌کند.

بعد از آن مجتبی نیری، فعال حوزه صنایع دستی نیز گفت: عدم نظارت بر تولید صنایع‌دستی، بزرگ‌ترین مشکل این حوزه است. در نتیجه عدم نظارت، هر نوع صنایع‌دستی از کارگاه‌های مختلف بیرون می‌آید و بدون توجه به الزامات بازار هدف صادر می‌شود. صنایع‌دستی از طرف دولت حمایت نمی‌شود و در لیست خرید ارگان‌های دولتی، صنایع‌دستی قرار ندارد در حالی که قبلاً قانون الزام به این موضوع داشت. نظارت بر تولید مسئله اصلی صنایع‌دستی است.

علانور توکلی، نایب‌رئیس کمیسیون کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران درباره قاچاق فرش، اظهار کرد: مسئله قاچاق، صنعت فرش دستباف را تحت تأثیر قرار داده؛ الان فرش افغانی و پاکستانی به راحتی در بازارهای سنتی و آنلاین به فروش می‌رسد. اگر اراده‌ای بر جلوگیری از قاچاق باشد، دولت می‌تواند در این زمینه اقدام کند. فرش قاچاق در بازار، فرش ایرانی را نابود می‌کند. مثلاً فرش ترکمن را کسی تولید نمی‌کند و این علیه صنعت ملی و هنر ایرانی است.

بعد از آن حمیدرضا ذوالانواری، نایب‌رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران از ظرفیت رایزن‌های بازرگانی سفارت خانه برای صادرات فرش ایرانی گفت. باید رایزن‌های بازرگانی ایرانی در کشورهای مختلف زمینه را برای صادرات و بازاریابی فرش ایرانی هموار کنند. کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران می‌تواند با وزارت امور خارجه مذاکراتی داشته باشد تا از ظرفیت رایزن‌های بازرگانی ایران در سفارت‌خانه‌های سراسر کشور برای صادرات فرش ایرانی استفاده شود. باید برای صادرات فرش ایرانی برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم. مثلاً در شرایط حاضر، نمایشگاه اکسپو 2025 آینده خیلی مهم است. این رویداد در ژاپن برگزار خواهد شد و بعد از آن عربستان میزبان آن خواهد بود. بازار ژاپن و عربستان فرصت خوبی برای فرش ایرانی است و نباید آن را از دست بدهیم.

حاجی‌آقا میری در ادامه گفت: می‌توانیم با وزارت امور خارجه درباره همکاری با رایزن‌های تجاری گفت‌وگو و تعامل کنیم؛ از طرفی بازار ژاپن و عربستان ظرفیت خوبی دارد و اکسپوی آینده هم ظرفیت خوبی است و امیدواریم برخلاف رویدادهای گذشته، از این ظرفیت به‌خوبی بهره ببریم.

در ادامه فرزاد اوجانی، مدیرکل معاونت بازاریابی و تجاری‌سازی سازمان میراث فرهنگی، گفت: موانع و مشکلات صنایع‌دستی را بخش‌بندی کرده‌ایم که بخشی از آن به نتیجه نرسیده است. مثلاً برای صادرات تخته‌نرد علی‌رغم مکاتبات با سازمان توسعه تجارت، بعد از هشت ماه به نتیجه نرسیده‌ایم.

او گفت: در حوزه حضور در نمایشگاه خارج از کشور و ترخیص موقت اقلام به نتیجه نرسیده‌ایم. ما تلاش کرده‌ایم که با امضای مدیرکل مربوطه، افراد به نمایشگاه بروند ولی موقع بازگشت به کشور مسئله ترخیص و پیمان‌سپاری جدی است که هیات دولت همکاری نمی‌کند. دولت با ترخیص موقت و عدم پیمان‌سپاری موافقت نکرد هو باید این را پیگیری کرد. کسانی که به نمایشگاه می‌روند به دنبال بازار بزرگ‌تر می‌روند؛ دولت اجازه دهد فعال اقتصادی فرایند را انجام دهد و زمینه کار بزرگتر شود و بعد از آن دولت هم به درآمد خوبی خواهد رسید. دولت در ابتدا برای ترخیص موقت و رفع تعهد پیمان‌سپاری ارزی موافقت کنند.

او درباره استاندارد اجباری نقره گفت: استاندارد نقره بدون تست غیرمخرب ممکن نیست و این به کالا آسیب می‌زند. پرسش ما این است که تولیدکننده و خریدار، کالایی را مبادله می‌کنند اا، پرسش این است که دولت چه جایگاهی دارد که جنس را به استاندارد ببرد و عیارسنجی کند و به کالا آسیب بزند.

 مدیرکل معاونت بازاریابی و تجاری‌سازی سازمان میراث فرهنگی، گفت: در خصوص محموله پستی در تجارت الکترونیک دچار محدودیت تعداد دفعات ارسالی هستیم و اگر دنبال تجارت الکترونیک هستیم، این محدودیت غیرمنطقی است.

اوجانی ادامه داد: وزارت امور اقتصادی و دارایی تعرفه لیست 6 هزار کالای صنایع‌دستی را به وزارت صنعت و معدن و تجارت اعلام نمی‌کند برای معافیت بر مالیات ارزش‌افزوده. از طرفی نظارت بر کیفیت کالای صنایع‌دستی کاهش‌یافته است. اگر ساختار تغییر کند نظارت بر تولید هم در روند خوبی طی می‌شود.

در ادامه جواد کاظمی، نایب‌رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران گفت: در رابطه با فرش نظارت بر رنگرزی خیلی مهم است. حداقل در استان رنگرزهای باتجربه را مشخص کنیم؛ این‌ها سواد علمی خود را بالا ببرند و نباید صنعت فرش از این زمینه آسیب ببیند. برخی از دوستان درباره ربات‌بافی می‌گویند ولی این موضوع در حد یک در هزارم هم نیست. از طرفی تبلیغ ربات‌بافی در کشور برای فرش دستباف بسیار مضر است و باید جلوی این کار گرفته شود. باید از طریق قانون، ربات‌بافی فرش دستباف، ممنوع اعلام شود.

در ادامه سعید عصاچی، عضو کمیسیون، از لزوم رفع تعهد ارزی گفت: باید برای رفع تعهد ارزی حوزه فرش و صنایع دستی  اقدام شود؛ دولت برای واردات مواد اولیه به صنعت فرش، ارزی تخصیص نداده که بخواهد در این زمینه اقدام کند.

در ادامه حجت‌الله مرادخانی، فعال حوزه صنایع دستی، گفت: به سبب بی‌توجهی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، صنایع‌دستی از احکام برنامه هفتم توسعه به‌جز یک جدول که توضیحی بر چگونگی نیست، حذف‌شده است. در حوزه صنایع‌دستی این خلأ احساس می‌شود و این وضعیت بر لوایح سالانه بودجه هم حاکم است. باید به صنایع‌دستی توجه ویژه‌ای شود. باید مشکلات صادرات صنایع‌دستی برطرف شود. باید سامانه جامع صنایع‌دستی ایجاد شود و برای بهبود شرایط صنایع‌دستی در برنامه هفتم توسعه تلاش شود تا خلأ قانونی در این زمینه نداشته باشیم.

بعد از آن حاجی‌آقا میری گفت: خواسته جامعه فرش دستباف ایران ایجاد سازمان ملی فرش و صنایع‌دستی زیر نظر رئیس‌جمهوری است و باید این موضوع پیگیری شود.

در ادامه آرش حیدریان، رئیس کارگروه صنایع‌دستی کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران در این نشست درباره تهیه موارد اولیه رنگرزی شیمیایی فرش ابریشم گفت که باید از بهترین مواد اولیه باشد؛ و این مواد اولیه به قیمت مناسبی در اختیار فعالان این حوزه قرار گیرد.

او ادامه داد: در توسعه صنایع‌دستی و فرش به ایده‌های نو نیاز داریم. باید بتوانیم زمینه را برای استفاده از دانش جهانی، کارگروه‌های آموزشی و مکان‌های آکادمیک فراهم کنیم.

بعد از آن کوروش شاه‌حسینی تأکید کرد: دولت بیشتر در حوزه فرش، صنایع‌دستی و هنر مانع‌تراشی می‌کند نه مانع زدایی و به نظر می‌رسد که بیشتر باید بر این مسئله تأکید کنیم.

در ادامه، اعضای کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران از لزوم تشکیل تعاونی در حوزه رنگرزی فرش دست‌باف، توجه به استانداردها در حوزه واردات رنگ و داشتن تأییدیه استاندارد برای این حوزه گفتند.