بانک جهانی در گزارشی اعلام کرد میزان حواله‌های رمیتنس یا غیرتجاری مهاجران جهان طی دو دهه گذشته رشد قابل‌توجهی داشته و از حدود ۱۲۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ به ۸۳۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ و بیش از ۶۵۰ میلیارد دلار در سال گذشته رسیده است.
در ماه ژوئن، بانک جهانی گزارش داد که حواله‌های ارسالی به کشورهای کم‌درآمد و متوسط در سال گذشته به ۶۵۶ میلیارد دلار رسیده و از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی که سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌ها در یک کشور خارجی و کمک‌های توسعه‌ای دیگر کشورها است، پیشی گرفته است. بانک جهانی افزود که انتظار می‌رود این حواله‌ها به کشورهای کم‌درآمد و متوسط در سال ۲۰۲۴ با نرخ ۲٫۳ درصد رشد کند.
پول از کجا و به کجا ارسال می‌شود؟
بسیاری از حواله‌های ارسالی از آمریکا، کشورهای اروپای غربی و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس مانند عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی به کشورهای کم‌درآمد و متوسط صورت می‌گیرد.
براساس گزارش بانک جهانی، در سال ۲۰۲۳، آمریکا بزرگ‌ترین منبع حواله بوده است. این بانک خاطرنشان کرد که بازارهای کار قوی در آمریکا آن را به مقصد اصلی مهاجران تبدیل کرده است که منجر به ارسال حواله‌های بیشتر از این کشور شده است. خلیج‌فارس همچنین یک مرکز اصلی برای مهاجران است، اما در سال ۲۰۲۳، بانک جهانی خاطرنشان کرد که کاهش قیمت نفت بر حواله‌های خارجی تأثیر گذاشته است.
خروج حواله به شرق آسیا و اقیانوسیه، به‌استثنای چین، در سال گذشته به ۸۵ میلیارد دلار افزایش یافت. چین به‌تنهایی ۵۰ میلیارد دلار دریافت کرد درحالی‌که وجوه ارسالی به جنوب آسیا با ۵٫۲ درصد رشد به ۱۸۶ میلیارد دلار رسید. هند با ۱۲۵ میلیارد دلار بزرگ‌ترین دریافت‌کننده حواله بوده است. بازارهای کار قوی در آمریکا یکی از دلایل اصلی افزایش جریان خروجی است.
وجوه ارسالی به خاورمیانه و شمال آفریقا به ۵۵ میلیارد دلار کاهش‌یافته است و کشورهای جنوب صحرای آفریقا و آمریکای لاتین نیز با افت به ترتیب ۵۴ و ۱۵۶ میلیارد دلار دریافت کردند. حواله‌های ارسالی به اروپا و آسیای مرکزی نیز با ۱۰٫۳ درصد کاهش به ۷۱ میلیارد دلار رسیده است. به گفته بانک جهانی، قیمت‌های ضعیف نفت در خلیج‌فارس و درگیری‌ها در این مناطق بر حواله‌های ارسالی تأثیر گذاشته است.
چرا حواله‌ها افزایش‌یافته است؟
کیلیان کلیفورد که بر توانمندسازی مالی و اقتصادی مهاجران در سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) تمرکز دارد گفت: درحالی‌که طی ۲۰ سال گذشته افزایش کلی در میزان حواله‌ها وجود داشته است، جهش ویژه‌ای که در پنج سال گذشته مشاهده‌شده، ناشی از آغاز همه‌گیری کرونا و توسعه پلتفرم‌های فین‌تک یا فناوری مالی که امکان انتقال سریع‌تر و ارزان‌تر پول را فراهم می‌کند، بوده است.
به گفته او آنچه در طول همه‌گیری کرونا مشاهده شد این بود که مرزها بسته بودند، مسیرهای غیررسمی ارسال پول کار نمی‌کردند، زیرا مردم نمی‌توانستند سفر کنند یا شخصاً پرداخت کنند. کلیفورد در گفت‌وگو با الجزیره گفت که درنتیجه این وضعیت حواله‌های رسمی افزایش یافت، نقل و انتقالاتی که از طریق بانک‌های رسمی یا سازمان‌های انتقال پول انجام می‌شود و به‌راحتی قابل‌محاسبه است.
در این میان فین‌تک و سایر پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال با موفقیت وارد بازار حواله‌ها شده‌اند و میانگین هزینه ارسال حواله‌ها را طی ۱۰ سال گذشته ۳۰ درصد کاهش داده‌اند، که این امر تعداد نقل و انتقالات پولی را نیز افزایش داده است.
کلیفورد گفت که دولت‌ها و نهادهای نظارتی مالی در سرتاسر جهان محیطی را ایجاد کرده‌اند که جریان‌های حواله را امکان‌پذیر می‌سازد، مانند اجازه دادن به افرادی که ممکن است از سیستم مالی و داشتن حساب‌های پرداخت در بانک‌ها کنار گذاشته‌شده باشند تا به این شکل ارسال پول برای آن‌ها آسان‌تر شود.
حواله‌ها چگونه ارسال می‌شود؟
مهاجران حواله‌های خود را از طریق پول نقد، چک، حواله، کارت‌های اعتباری و نقدی یا پلتفرم‌های انتقال پول که از طریق تلفن یا اینترنت به آن‌ها دسترسی دارند ارسال می‌کنند. پلتفرم‌های رایجی که برای ارسال پول استفاده می‌شوند، بانک‌های سنتی، خدمات مالی مانند Western Union یا MoneyGram یا برنامه‌های فین‌تک مانند PayPal و Remitly هستند.
اهداف توسعه پایدار تدوین‌شده توسط سازمان ملل متحد از کشورها می‌خواهد هزینه‌های مبادله حواله را به کمتر از ۳ درصد از مبلغ انتقالی کاهش دهند. براساس گزارش بانک جهانی، تا سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۳، هزینه‌های حواله همچنان بالا بوده و به‌طور متوسط ۶٫۴ درصد برای ارسال ۲۰۰ دلار هزینه داشته است.
در همین حال، بانک جهانی اعلام کرد: به دلیل پیشرفت‌های فناوری، نقل و انتقالات پولی که به‌صورت دیجیتالی انجام می‌شود، ۵ درصد هزینه کمتری در مقایسه با ۷ درصد برای روش‌های غیر دیجیتال دارد.
حواله‌ها چگونه کشورها را تغییر می‌دهند؟
سعید حسین، انسان‌شناسی که درزمینهٔ مهاجرت فعالیت دارد در گفتگو با الجزیره گفت که شرایطی مانند بیمار بودن طولانی‌مدت اقتصاد و شرایط بد امنیتی، خانواده‌ها را مجبور می‌کند افرادی را به خارج از کشور بفرستند که بتوانند با ارزهایی باارزش‌تر از ارزهای داخلی خود درآمد کسب کنند. به گفته این انسان‌شناس علیرغم اینکه این روند خانواده‌ها را مجبور می‌کند برای آینده مالی بهتر از هم جدا شوند، حواله‌ها راه‌حلی به‌مراتب بهتر از وام‌های با بهره بالا از بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و کمک‌های اقتصادهای جهانی است.
کلیفورد با تائید این نظر باور دارد اگر این منابع مالی به‌خوبی سرمایه‌گذاری شوند، حواله‌های غیرتجاری نیز می‌توانند به مقابله با علل اصلی مهاجرت غیرقانونی کمک کنند. رمیتنس یا حواله‌های غیرتجاری در کشورهای درحال‌توسعه هم از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و هم از دستگاه‌های توسعه خارج از کشور بهتر است، بنابراین می‌تواند به دستیابی به اهداف توسعه مانند ریشه‌کن کردن فقر کمک کند و نیاز مردم به مهاجرت برای فرصت‌های اقتصادی بهتر به دیگر کشورها را کاهش دهد.
منبع: الجزایر