موضوعاتی مانند نوسازی ناوگان حمل و نقل جادهای و درونشهری، توسعه حمل ونقل عمومی و رفع آلودگی هوا از مباحث مهم کشور است که اخیرا مورد تاکید رییسجمهور قرار گرفته که باید از آن استقبال کرد. در این رابطه اشاره به چند نکته ضروری است. اگر نگاهی به آمارهای اقتصادی یک دهه گذشته بیندازیم مشاهده میشود که طی ١٠ سال گذشته، تشکیل سرمایه دولتی در بخش حمل و نقل کاهش پیدا کرده است.
از سوی دیگر عامل تحریمها و همچنین انحصارات در واگذاری پروژههای حمل و نقل و عدم تمایل دولتهای قبل به جذب مشارکت خارجی، وضعیت زیرساختهای حمل و نقل را دچار رکود شدید کرد. دولت یازدهم در ابتدای کار در حوزه حمل ونقل با شرایط دشواری مواجه بود که میتوان به ضعف شدید زیرساختهای حمل و نقل و فرسودگی ناوگان ریلی، جادهای و هوایی کشور و از سوی دیگر تنگنای مالی برای نوسازی و گسترش همزمان زیرساختهای حمل و نقل کشور اشاره کرد.
هرچند در دولت یازدهم برخی گامها برای جبران ضعف زیرساختها برداشته شد ولی همچنان وضعیت زیرساختها و ناوگان حمل و نقل کشور نامساعد است. فرسودگی ناوگان ریلی و هوایی، پوشش ناکافی خطآهن و پوشش ناکافی شبکه بزرگراهی از جمله مشکلات است.
برای خروج از این وضعیت و برای توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل جادهای و درونشهری، توسعه حمل ونقل عمومی و رفع آلودگی هوا، اقداماتی باید در دستور کار قرار بگیرد:
اولا باید در نظر گرفت که توسعه زیرساختهای حمل و نقل ریلی و بزرگراهی با اتکا بر منابع بودجه عمومی دولت میسر نیست و قطعا باید از مشارکت بخش خصوصی و سرمایهگذاری خارجی بهره گرفت. البته پیشنیاز جذب مشارکت خارجی در قالب قراردادهای PPP، اصلاح قیمتهای بازار انرژی، اجتناب دولت از سرکوب قیمت خدمات حمل و نقل، بهبود ریسک اعتباری کشور، تحرک بیشتر وزارت راه و شهرسازی و رفع انحصارات موجود در واگذاری پروژههای حمل و نقل است. باید اشاره کرد که قیمت پایین بنزین، مزیتی برای حمل و نقل جادهای غیرمتشکل ایجاد کرده و انگیزه سرمایهگذاری غیردولتی در حمل و نقل ریلی را کاهش داده است و لذا لازم است ابتدا سیاستهای بازار انرژی اصلاح شود.
ثانیا برای کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت و افزایش ایمنی حمل و نقل باید سیاستهای ایجاد بازار انحصاری برای خودروسازان داخلی مورد تجدیدنظر قرار گیرد. با کاهش تعرفه واردات خودرو و رقابتی کردن بازار و همچنین با افزایش سطح استانداردهای اجباری تولید و واردات خودرو میتوان گامهای موثری در این زمینه برداشت.
در زمینه حمل و نقل کلانشهرها، مشکلات بسیار پیچیدهتر است. کلانشهرها با مشکلات بسیار پیچیدهای در زمینه شهرسازی و حمل و نقل شهری مواجهاند که محصول کم کاری شورای عالی شهرسازی در دولتهای قبل و سیاستهای نادرست شهرداریها در توسعه بیرویه کلانشهرها است. در این زمینه اقداماتی مانند استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایهگذاری خارجی در توسعه شبکه مترو، استفاده از مکانیزمهای مالیاتی متناسب با میزان تردد و میزان آلایندگی خودروهای ترددکننده در شهرها، حمایت از واردات و تولید خودروهای کممصرف، سختگیری در رعایت استانداردهای آلودگی برای ناوگان عمومی و موتوسیکلتها، میتواند موثر باشد.