طرح تحول نظام بانکی در واپسین روزهای کار مجلس نهم شورای اسلامی مطرح شد. این طرح بیش از هر چیز تحول قانون بانکداری بدون ربا که در سال 62 مصوب شده بود را در نظر داشت. طرحی که قرار بود 5 سال پس از اجرای آن، مورد بازبینی قرار بگیرد اما بازه زمانی که سیستم بانکی کشور در انتظار اصلاح و بازبینی این قانون گذراند، نزدیک به سی سال طول کشیده است.
امروز این سوال بزرگ از مسئولان اقتصادی کشور در سال های گذشته مطرح است که چرا قانون بانکداری بدون ربا طی این سال ها اصلاح نشده است و صاحب نظران اقتصادی هم، باید به این سوال پاسخ دهند که از این عدم اصلاح چه مصائب و مشکلاتی متوجه سیستم بانکی کشور شده است.
مشکلات اقتصادی ما بسیار زیاد است. بحران در اجزا و عناصر اقتصاد کشور عمیق تر شده است و یکی از این عناصر، سیستم بانکی است. سیستم بانکی که از شرکت هایی که اعتبار کلان گرفته اند طلب کار است اما قادر به وصول مطالباتش نیست در نتیجه فشار را بر اعتبارگیرندگان خُرد بیشتر کرده است و به نظر می رسد عصبانیت و نحوه کنشگری آن در سطح اقتصاد کشور، ناشی از مشکلات متعدد آن باشد.
نظام بانکی بخشی از اقتصاد کشور است و مستقل از آن نیست. تصمیم گیری های حوزه اقتصاد، هرچه شفاف تر باشد، اثر بهتری بر نظام بانکی خواهد گذاشت. تصمیمات باید شفاف باشد برای مثال، حقوق مالکیت کاملا شفاف و مشخص باشد و قراردادها به درستی تعریف و اجرا شود. قانون باید بر کنش های بانکی حاکمیت کند و مشخص شود که مالکان و سهام داران و مدیران بانک ها چه کسانی اند، منابع بانکی چقدر بوده و به چه کسانی داده شده، و این منابع را اشخاص در چه مسیری هزینه کردند.
تمام این موارد، متغیرهایی مهم در اثرگذاری روی سیستم پولی و بانکی کشورند و حتی بر روابط بین المللی این سیستم اثر می گذارند. مهم است که منابع بانک ها به چه بخشی و به چه میزان رفته است؟ بخش مسکن، کشاورزی و صنعت هرکدام چقدر از بانک ها منابع گرفتند و در کدام زیر بخش ها تقسیم شده است. سیستم بانکی ایران باید تلاش کند در این موارد اطلاعات شفاف ارائه کند تا روند ارتباط آن با بانک های دنیا و سرمایه گذاران خارجی تسهیل شود.
بطور مشخص سیستم بانکی ما نیاز به اصلاح دارد و نکته کلیدی در اصلاح سیستم بانکی، شفافیت است. در صورت شفاف سازی در کنش های بانکی است که سرمایه گذاران خارجی و داخلی، می توانند با آگاهی برای حضور یا عدم حضور در ایران تصمیم بگیرند. در صورت اصلاح سیستم بانکی است که می توانیم به سرمایه گذار خارجی علامت بدهیم که مصمم برای همکاری هستیم و می توانیم با دیگر بانک های جهان در ایران و خارج از ایران مشارکت کنیم.
یکی از مشکلات امروز ایران در ارتباطات بین المللی این است که سازمان های جهانی از چگونگی عمل سیستم پولی در ایران اطمینان خاطر ندارند و نمی دانندصاحبان سهام چه کسانی اند و مصارف و منابع بانک به چه صورت است. . بدون شفافیت است که بانک ها از رسالت اصلی شان خارج می شوند و به بنگاه داری روی می آورند. در چنین شرایطی باید در هر نوع اصلاح قانونی، شفاف سازی به عنوان یک اصل مهم در نظر گرفته شود.