خروج ایالات متحده شکستی نسبی برای شرکای برجام به نظر می آید اما دست کم اگر بخواهیم تنها یک برتری وضعیت فعلی در مقایسه با ماههای قبل را بیان کنیم، خارج شدن از وضعیت بلاتکلیفی برای ایران است.
اکنون ایران اعلام کرده در صورتی که کشورهای اروپایی باقیمانده در برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) بتوانند منافع کشور از توافقنامه را تامین و تضمین نمایند، ایران نیز آمادگی دارد به تعهدات خود در چهارچوب برجام ادامه دهد. اما آیا اعتماد به تواناییهای این سه کشور اروپایی جهت حل مشکل پیش آمده در برجام کافی است و یا بهتر است ایران نیز با ابتکار عمل خود، طرفهای دیگری را وارد میدان کند؟
حقیقت آن است که باید بپذیریم روند اجرای برجام همانند گذشته، به هیچ عنوان امکانپذیر نبوده و برای برون رفت از این بن بست، نیازمند راهکارهایی بدیع و خلاقانه می باشد. درست است که جمهوری اسلامی ایران تاکنون خویشتنداری از خود نشان داده و شکیبایی پیشه کرده است، اما به نظر می رسد این گونه موضعگیری به تنهایی مثمر ثمر نخواهد بود.
باید به این موضوع توجه داشت که ایران نیازمند آن است که ابتکارعمل را به دست بگیرد و فقط نظاره گر فعالیت‌های سه کشور اروپایی نباشد. بر این اساس، شاید بتوان گفت یکی از این راهکارها، می تواند استفاده از اهرم فشار دیگر کشورهای اروپایی و اجماع میان کل اروپا باشد. در این صورت و برای رسیدن به این اجماع، جمهوری اسلامی می بایست کشورهایی از اتحادیه اروپا را که رابطه خوبی با آنها داشته و نیز وزنه سیاسی مهمی به شمار می آیند، وارد کارزار برجام بدون آمریکا کند.
بی شک انتخاب کشورهای مهم اروپایی به غیر از آلمان، فرانسه و بریتانیا که رابطه ی مطمئنی نیز با دولت ایران داشته باشند چندان ساده نیست اما در برهه کنونی می توان هلند را پیشنهاد کرد؛ هلند کشوری مهم و تاثیرگذار در قاره سبز به حساب می آید که بسیاری نقش ویژه ای برای آن در «اروپای پس از خروج بریتانیا» تصور می کنند. از سوی دیگر، هلند از جمله شرکای مهم اقتصادی ایران در اروپا محسوب می شود که رابطه ای نسبتا مستحکم با ایران دارد. بر اساس آمار، در سال گذشته تجارت ایران با هلند حدود 2 میلیارد دلار بوده که در حدود 10 درصد از کل تجارت ایران با اتحادیه اروپا را شامل می شود. باید به این نکته نیز توجه داشت که هلند با وجود تهدیدهای دونالد ترامپ، در ماههای گذشته تلاش کرده تا در زمینه های همکاری با ایران را دنبال کند.
هلند یکی از مراکز مهم صادرات غیرنفتی ایران به شمار می آید. بنابر آمار ارائه شده، این کشور در سال گذشته خورشیدی اقلامی چون فولاد، کشکش و خرما از ایران وارد کرده است. بر این اساس، می توان با یک برنامه مشخص، میزان صادرات غیر نفتی به هلند را افزایش داد و سهم بزرگی از عقب ماندگی اقتصاد ایران در آینده را جبران کرد؛ فقط کافیست به این موضوع توجه داشته باشیم که میزان واردات هلند در سال 2017 میلادی 574 میلیارد دلار بوده که سهم ایران بسیار اندک و کمتر از یک میلیارد دلار بوده است.
باید به این نکته اساسی توجه داشت که دولت ترامپ تمامی برنامه های تحریمی خود را بر روی نفت ایران متمرکز ساخته است؛ در واقع کاخ سفید عنوان داشته است که تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا صادرات نفت ایران را به صفر برساند.
از این رو توجه به صادرات غیرنفتی می تواند یکی از راهکارهای ایران جهت مقابله با تحریم‌ها باشد که در این میان، بی شک هلند و بازار واردات آن، می تواند یکی از بازیگران اصلی این عرصه باشد. دستیابی به چنین چشم اندازی نیازمند تغییرات گسترده در قوانین تجاری و نیز رابطه میان دو کشور هلند و ایران است.
ایران با وارد کردن هلند به کارزار برجام بدون ایالات متحده، می تواند منافع بیشتری برای خود در درازمدت متصور شود؛ در صورتی که ساز و کاری مشخص برای آن تدارک بیند. حتی می توان افقی روشن تر برای مذاکره فراتر از برجام و موضوعات غیر هسته ای با اضافه کردن این دو کشور تاثیرگذار اتحادیه اروپا بر این فرآیند در نظر گرفت.