لایحه بودجه که هفته گذشته از سوی رئیس جمهوری تقدیم مجلس شد، از همان ساعات اولیه تحلیل‌گران به بررسی بخش‌های مختلف آن پرداختند. در ماده واحد لایحه بودجه سال 98 منابع و مصارف بودجه مبلغ یک هزار و 703 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده که نسبت لایحه سال گذشته که مبلغ یک هزار و 195 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده بود حدود 42.5 درصد رشد داشته و نسبت به قانون بودجه 97 که مبلغ 1 هزار و 223 میلیارد ریال مصوب شد، حدود 39.2 درصد رشد را نشان می‌دهد. باید توجه داشت که صرف نگاه کردن به یک عدد نمی‌توان درباره آن اظهارنظر نمود و بایستی به‌صورت کلی و با توجه به دیگر آمار و ارقام آنها را تحلیل نمود.
بر اساس آمار رسمی بانک مرکزی، تورم 12 ماهه منتهی به آبان 97، 18.4 درصد اعلام‌شده است. همچنین بر اساس جدیدترین گزارش بانک جهانی، نرخ تورم برای سال 98 را 31.2 درصد، نرخ رشد اقتصادی را 3.7- درصد پیش‌بینی‌شده و این در حالی است که نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی برای سال 97 به ترتیب 23.8 و 1.6- درصد پیش‌بینی‌شده است.
در خصوص صادرات نفت نیز این نهاد بین‌المللی پیش‌بینی کرده است که سال 98 صادرات نفت ایران به 1 میلیون بشکه در روز خواهد رسید؛ این در حالی است که در سال جاری این رقم 1.5 میلیون پیش‌بینی‌شده است. همچنین متوسط قیمت جهانی نفت در سال آینده 65 دلار در هر بشکه برآورد شده است.
با بررسی ارقام بالا مشاهده می‌شود که اگرچه بودجه سال آینده 39 درصد رشد را نشان می‌دهد اما با لحاظ نمودن نرخ تورم پیش‌بینی‌شده حدود 31 درصد، بودجه سال 98 تنها 8 درصد انبساطی است. این رشد در درآمدهای مالیاتی و نرخ تسعیر ارز دیده شده است.
در قانون بودجه سال 97 میزان صادرات روزانه نفت 4.2 میلیون بشکه در روز، نرخ فروش هر بشکه نفت خام 55 دلار و قیمت هر دلار 3500 تومان تصویب شد. این مقادیر برای سال جاری و در لایحه بودجه 98، 1.5 میلیون بشکه صادرات روزانه نفت خام، قیمت هر بشکه 54 دلار و نرخ تسعیر ارز 5700 تومان پیش‌بینی‌شده است. در قانون بودجه 98 ارزش صادرات نفت، (نفت خام، میعانات گازی و خالص صادرات گاز) بالغ‌بر 101 هزار میلیارد تومان مصوب و در لایحه بودجه 98 بالغ‌بر 143 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده است و این یعنی رشدی تقریباً برابر با 42 درصد؛ همان‌طور که مشاهده می‌شود درآمدهای ریالی حاصل از صادرات نفت با رشد مواجه بوده که عمده دلیل آن افزایش نرخ تسعیر ارز 2200 تومانی نرخ تسعیر ارز است.
ازآنجاکه در این یادداشت هدف اصلی تحلیل درآمدهای مالیاتی است به تحلیل میزان تحقق درآمدهای نفتی و ایجاد کسری بودجه نخواهیم پرداخت و در این قسمت درآمدهای مالیاتی را موردبررسی قرار می‌دهیم. درآمدهای مالیاتی درمجموع تقریباً 1 هزار و 57 میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به سال گذشته و در قانون بودجه 97 (145 هزار میلیارد تومان) حدود 8.3 درصد رشد نشان می‌دهد. در ابتدای امر شاید این رشد ناعادلانه به نظر برسد اما با در نظر گرفتن نرخ 31 درصدی و به‌طور خوش‌بینانه 25 درصدی تورم این نرخ نه‌تنها غیرعادلانه نبوده بلکه نشان می‌دهد دولت درصدد افزایش فشار مالیاتی نیست. افزایش 8.3 درصدی درآمدهای مالیاتی حتی در حالت خوش‌بینانه افزایش، کمتر از یک‌سوم نرخ تورم افزایش‌یافته است.
مالیات بر اشخاص حقوقی برای سال 98 بالغ‌بر 37 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده که نسبت به سال گذشته (41 هزار میلیارد تومان) یک درصد کاهش‌یافته است.
مالیات بر درآمد در لایحه 98 بالغ‌بر 25 هزار میلیارد تومان برآورد و در قانون 97 بالغ‌بر 20 هزار میلیارد تومان مصوب شده که رشد 25 درصدی را نشان می‌دهد. ازآنجاکه برای نرخ دستمزدهای سال 98 با افزایش 20 درصدی لحاظ شده و نرخ تورم نیز (به‌طور متوسط) 28 درصد برآورد شده، افزایش 28 درصدی مالیات بر درآمد به بخش حقوق‌بگیر جامعه فشار وارد خواهد کرد.
مالیات بر واردات برای سال 98، 28 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی و برای سال 97، 30 هزار میلیارد تومان مصوب شده و حکایت از کاهش 7 درصدی دارد که با توجه وضعیت بازرگانی خارجی در چند ماه گذشته معقول و منطقی به نظر می‌رسد.
مالیات بر کالاها و خدمات که شامل مالیات بر ارزش‌افزوده نیز هست در سال 98 بالغ‌بر 63 هزار میلیارد تومان برآورد شده که در مقایسه با مصوب سال 97 (50 هزار میلیارد تومان) 26 درصد رشد داشته است. البته با توجه به تورم پیش‌بینی‌شده این میزان رشد طبیعی است اما ازآنجاکه کشور دچار رکود نیز است و رشد حدود 3.7- درصد برای سال آتی پیش‌بینی‌شده باعث می‌شود برخی واحدهای تولیدی تحت‌فشار قرار گیرند.
با توجه به موارد گفته‌شده مشاهده می‌شود که رشد 8.3 درصدی درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه 98 با در نظر گرفتن نرخ تورم و رشد اقتصادی و شرایط رکود تورمی معقول به نظر می‌رسد؛ اما دولت باید برای کاهش فشار مالیاتی به اقشار مختلف جامعه از فرار مالیاتی جلوگیری کرده و معافیت‌های مالیاتی گسترده را حذف کند.