همه فعالان اقتصادی کشور در سال 97 و 98 از شنیدن خبر عضویت موقت ایران در اتحادیه گمرکی اوراسیا و امضای موافقتنامه آن خوشحال شده بودند و پس از اینکه مراحل قانونی تصویب این موافقتنامه در مجلس و شورای اسلامی با پیگیری جناب آقای دکتر اردکانیان وزیر محترم نیرو و ریاست کمیسیون همکاری‌های دائمی اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی ایران – روسیه به سرانجام رسید و پس از برگزاری ساعت‌ها جلسات کاری و بررسی روش پیاده سازی این موافقتنامه در نهایت از تاریخ 5 آبان 98 موافقتنامه اوراسیا به مرحله اجرایی خود وارد شد.
همه شاهدیم در سال 98 با صرف هزینه‌های گزاف به برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های متعدد در سراسر کشور پرداخته شد و سازمان توسعه تجارت تلاش می‌کرد تا وانمود کند یک مذاکره و توافقی فراتر از برجام را به سرانجام رسانده و با اجرای نمایش‌هایی از فتحی بزرگ در کشور امیدی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است که به نتایج و روند اجرایی آن به شرح زیر می‌پردازم و قضاوت را به شما می‌سپارم:
بررسی نتیجه آماری و کسب موفقیت یا عدم موفقیت اقتصادی
براساس آمار گمرک کشورمان میزان ارزش مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو منطقه آزاد تجاری اوراسیا در بازده زمانی 5 آبان 1398 تا 29 فروردین 1899 می‌توان گفت از موافقتنامه منعقده بعلت بی تدبیری موفقیتی حاصل نشده و باید ریاست سازمان توسعه تجارت در مقابل عدم تحقق اهداف متصور از مزایای عضویت در اوراسیا پاسخگوی افکار عمومی و فعالان اقتصادی و دولت باشد.
عملکرد صادرات ایران به اوراسیا:
- کل ارزش کالاهای صادراتی جمهوری اسلامی ایران به کشورهای عضو اوراسیا 525 میلیون دلار
- ارزش کالاهای مشمول تعرفه ترجیحی موضوع موافقتنامه 146 میلیون دلار
- نسبت بهره‌مندی از تعرفه‌های ترجیحی از توسط تجار ج.ا ایران از کل صادرات برابر است با 27.79 درصد
عملکرد صادرات اوراسیا به ایران :
- کل ارزش کالاهای صادراتی کشورهای عضو اوراسیا به جمهوری اسلامی ایران 1138 میلیون دلار
- ارزش کالاهای مشمول تعرفه ترجیحی موضوع موافقتنامه 825 میلیون دلار
- نسبت بهره مندی از تعرفه‌های ترجیحی توسط تجار روسیه از صادرات به ایران برابر است با 72.48 درصد
برابر آمار فوق در طی این مدت 27.79 درصد از کل صادرات کشورمان به اوراسیا مشمول تعرفه‌های ترجیحی شده و تجار ایران نتوانسته‌اند از آن برخوردار شوند. اما در مقابل کشورهای عضو با واردات دو برابر به ایران 72.48 درصد از تعرفه‌های ترجیحی بهرمند شدند. لازم به ذکر است قاطعانه عنوان می‌کنم بعلت اینکه سازمان توسعه تجارت کشور نتوانست اجرای این موافقتنامه را بدرستی مدیریت کند تجار موفق به برخورداری از تعرفه‌های ترجیحی کالاهای صادراتی خود نشدند. و همه صادرکنندگان ناچارا بخاطر تسریع در ترخیص کالاهای صادراتی خود حتی مبالغ بیشتری را پرداخت و کالاهای خود را در روسیه ترخیص کنند.
همچنین با توجه به شواهد آمار گمرکات جمهوری اسلامی ایران و گمرک روسیه در سال 2019 نسبت به سال 2018 حجم ارزشی صادرات کالاهای ایران به روسیه با وجود فرصت عضویت در اوراسیا نه تنها افزایش نداشته بلکه کاهش نیز داشته است.
صادرات ایران به روسیه در سال 2019
طبق آمار منتشره مرکز آمار فدراسیون روسیه صادرات 9 ماهه میلادی 2019 ایران به روسیه 321 میلیون دلار بود.
میزان صادرات سه ماهه چهارم 2018 ایران به روسیه 143 میلیون دلار بود با توجه به محدودیت‌های زیرساختی حمل و نقلی که برای آن تحلیل آماری جداگانه دارم و اگر عامل عضویت در اوراسیا را اضافه کنیم می‌توان تصور کرد صادرات ایران در سال 2019 حدود 564 میلیون دلار و نهایتا 600 میلیون دلار رسیده باشد. در حالی اینکه برابر آمار 12 ماهه سال 98 منتشره گمرک ایران با قیمت FOB 458 میلیون دلار بوده که ارزش کالاهای صادراتی در مبادی ورودی گمرکات روسیه را به آن اضافه کنیم حداکثر در محدوده ارزش 600 میلیون دلار خواهد بود. در حالیکه میزان صادرات کشورمان به روسیه در سال 2018 بالغ بر 533 میلیون دلار بود و کاملا واضح است که افزایش قابل تصور اوراسیایی رخ نداده است.
سئوال: آیا این همه هزینه و هیاهوی اوراسیای حصول افزایش صادراتی با روسیه در طی یک سال به میزان 50 میلیون دلار رضایت بخش است و این نتیجه یک موفقیت اقتصادی است؟
ظرفیت‌های بازار روسیه در سال 99 ( واردات روسیه در 11 گروه کالایی در سال 2019 )
روسیه یکی از مهمترین و بزرگترین کشور عضو منطقه آزاد تجاری اوراسیا، در سال 2019 از کل کشورهای جهان243781 میلیون دلار بوده است از مجموع کدها و گروه‌های کالای واردات روسیه با درنظر گرفتن مزیت‌های صادراتی کشورمان به روسیه در جدول زیر سعی کردم فرصت‌های بازار واردات روسیه در 11 گروه کالایی به نمایش بگذارم:
