حکمرانی خوب راه‌حلی برای حل بحران آب و امنیت غذایی

آب، غذا و امنیت غذایی سه واژهای که باهم ارتباط تنگاتنگی دارند. آب برای تولید غذا لازم است و غذاست که امنیت غذایی مردم را تأمین می­کند. امنیت غذایی با تهدیدهای فراوانی در جهان امروزی روبروست از تهدید تغییر اقلیم گرفته تا کووید-19. آمارها نشان می­دهد که علیرغم همه کوشش­های جهانی برای رفع گرسنگی درجهان، هنوز جمعیتی از جهان در ناامنی غذایی و گرسنگی قرار دارند. بر اساس گزارش «وضعیت ناامنی غذا در جهان سال 2019»  بیش از 820 میلیون نفر در گروه «ناامنی غذایی» طبقه‏بندی شده‏‏اند. بر اساس طبقه‏بندی سیستم امنیت غذایی یکپارچه (IPC)  از این تعداد در حدود 135 میلیون نفر در شرایط بحرانی و اضطراری قرار دارند. «برنامه جهانی غذا» برآورد می‏کند که تا پایان سال 2020 حدود  130 میلیون نفر دیگر به این گروه اضافه خواهند شد. مدل‎های پیش‏بینی متکی برپایش داده‏های زمان واقعی امنیت غذایی خانوار نشان می‏دهد که به دلیل بدتر شدن شرایط اشتغال و عوامل دیگر ممکن است 45 میلیون نفر دیگر تا فوریه 2020 در ناامنی حاد غذایی قرار گیرند که اکثریت آن‌ها (33 میلیون نفر) در جنوب و جنوب شرقی آسیا  و جنوب صحرای آفریقا ساکن هستند. پیش‏بینی‏ها حاکی از آن است که با شیوع ویروس کووید-19 بخشی از جمعیت جهان در ناامنی غذایی قرار می‏گیرند. توجه به این نکته اهمیت دارد که در کنار ویروس کووید-19 عوامل گذشته که بر ناامنی غذایی جمعیت جهان مؤثر بوده هنوز پابرجا می‌باشند؛ سه عامل مناقشات منطقه‌ای، اقلیم و کاهش رشد اقتصادی بر امنیت غذایی و تغذیه تأثیرگذار  بوده و هستند. این آمار نشان می­دهد که وضعیت امنیت غذایی درخطر است.

از طرف دیگر سازمان ملل‌متحد پیش‌بینی می‌کند که جمعیت جهانی تا سال 2030 بین 8.4 تا 8.6 میلیارد نفر و در سال 2100 بین 9.5 تا 13.3 میلیارد نفر برسد و  رشد 1.7 برابر جمعیت ، نگرانی در مورد پایداری مصرف آب را تشدید می‌کند و تقاضا برای مصارف کشاورزی، صنعتی و خانگی همچنان افزایش می‎یابد. به‌طور متوسط ​​، 70 درصد برداشت آب شیرین در جهان توسط بخش کشاورزی است. در 30 سال گذشته، تولید مواد غذایی بیش از 100 درصد افزایش‌یافته است. فائو تخمین می‌زند تا سال 2050 حدود 60 درصد نسبت به دوره  2007-2005 غذای بیشتری برای تأمین نیازهای غذایی جمعیت در حال رشد جهانی موردنیاز باشد. بنابراین تقاضای آب افزایش می‌یابد. برای رشد یک کیلوگرم غلات بین 1 تا 3 تن آب لازم است. یک کیلوگرم گوشت گاو تا 15 تن آب نیاز دارد. فائو تخمین می‌زند که برای تولید غذای روزانه بین 2000 تا 5000 لیتر آب موردنیاز است. با افزایش درآمد و توسعه اقتصادی انتظار می‌رود که رشد تقاضای مواد غذایی را به سمت گوشت، ماهی و محصولات لبنی سوق یابد.  این روند تأثیر مهمی بر منابع آب دارد چراکه  تولید گوشت و لبنیات وابسته به تولید غلات آب بر است. گزارش غذا و آب فائو نشان می‌دهد که سرانه مصرف غذا در سال 2030  در حدود روزانه  3050 کیلوکالری برای هر فرد برآورد شده است که نسبت به رقم سال 1995 یعنی 2358 کالری در روز در حدود 29 درصد به کالری موردنیاز هر فرد اضافه می‌شود.

این به معنای تولید بیشتر مواد غذایی است چون هم سرانه فرد افزایش‌یافته و هم جمعیت در حال افزایش است. نمی‌توان انتظار داشت مواد غذایی و سرانه غذایی جمعیت در حال رشد را تأمین کرد اما تولید نداشت . همه کشورهای جهان با کمبود و مشکل آب و زمین و تغییرات آب و هوایی روبرو بوده و جمعیت در حال رشد رادارند  که اولویت آنان قبل از صادرات مواد غذایی توجه به اقتصاد سبز و حفظ و صیانت از منابع پایه و طبیعی در اولویت است و  این نوع رویکرد در آینده احتمال تولید برای صادرات  مواد غذایی را کاهش می‌دهد. بنابراین تغذیه جمعیت یک کشور چه خواهد شد ؟ آیا برای حل بحران موجود پاک کردن صورت‌مسئله،  راه‌حل بهینه است یعنی  تولید نکنیم چون نمی‌توانیم مدیریت پایدار منابع آب داشته باشیم یا اینکه باید به دنبال طراحی و الگوی سیستم پایدار منابع آبی کشور باشیم ؟ همه تولیدات اعم از کشاورزی و غیر کشاورزی نیاز به آب داشته و آب بر هستند. همان‌طور که برای تولید یک کیلو برنج در حدود 2497 لیتر آب  مصرف  می‌شود برای تولید یک کیلو شکلات 17196 لیتر آب  و  یک کیلو ماکارونی خشک  1849 لیتر آب  نیاز . ملاک و معیار درست مصرف کردن و افزایش بهره روی آب به همراه مدیریت مناسب عرضه و تقاضای آب است .

 با توجه به مخاطرات موجود و پیش‌رو برای امنیت غذای و واقعیت‌های موجود درباره منابع آبی و مدیریت آنچه باید کرد؟ تنها راه‌حل  وجود یک قوه عاقله در بخش مدیریت پایدار منابع آبی است که  بتواند با هدایت و راهبری سازمان‌های دولتی، غیردولتی، مردم و جذب سرمایه خارجی تنگناهای موجود را شناسایی ، اولویت‌بندی و در جهت رفع مشکلات موجود و بهبود آن اقدامات مناسب را انجام دهد .ازآنجایی‌که پروژه‌های مدیریت آب در بخش کشاورزی نیازمند سرمایه بالایی است اکثر کشورهای درحال‌توسعه که با کمبود منابع مالی و سرمایه‌ای مواجه بوده برای اجرای پروژه‌های مختلف مدیریت بهینه مصرف آب، به سرمایه‎گذاری خارجی متوسل شده‌اند که جذب سرمایه‌گذاری خارجی با هدایت دولت، قانون مداری ، تسهیل فرآیندها و تشویق سرمایه­گذار خارجی و تضمین و امنیت سرمایه آنان صورت گرفته است .برای دستیابی به مدیریت پایدار منابع آبی، ارائه پروژه­های کاربردی و تأمین مالی آن از طریق سرمایه­‌گذاری­‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نیازمند است. این سؤالی است که از سیستم مدیریت کشور قابل‌طرح است که  آیا می‌توان انتظار داشت فردی صاحب‌خانه شود بدون آنکه منبع تأمین مالی آن را داشته باشد؟  اگر این امر امکان‌پذیر بود همه افراد جهان دارای خانه بودند اما واقعیت این است که عده‌ای به خاطر نبود منابع مالی خانه ندارند.

حال چطور انتظار می‌رود کشاورز و روستائیان محترم کشور ما بتوانند مدیریت بهینه منابع را داشته باشند وقتی برای تغییر ساختار مصرف آب در بخش کشاورزی نیاز به تأمین مالی است ؟ آیا این انتظار نوعی فرار به جلو و سلب مسئولیت نیست ؟ آیا تولیدکننده غذا مقصر است؟ آیا در کشورمان غذا تولید نشود همه را وارد کنیم آیا ارز کافی دارید؟ آیا دیپلماسی فعال دارید نان مردم سر سفره بیایید؟ زمان آن رسیده از شعارگرایی و اتهام زنی دست برداشته شود و با حکمرانی خوب به دنبال حل مسئله بود.