فاصله عمیق شعار تا عمل در حوزه تحول دیجیتال

صنعت فناوری اطلاعات در قرن حاضر، زندگی جهانیان را تغییر داده‌ است و پیش‌بینی می‌شود فرآیند تاثیرگذاری این صنعت بر زندگی مردم جهان تا دهه‌های پیش رو ادامه داشته‌باشد. فناوری اطلاعات در تمامی حوزه‌های اقتصادی از تولید و خدمات نفوذ کرده‌است و به بخش جدایی‌ناپذیر از اقتصاد مولد تبدیل شده‌است. در میان مصرف‌کنندگان هم فناوری اطلاعات به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم تبدیل شده‌است. امروزه اطلاعات و داده، یکی از ارزشمندترین کالاهای سرمایه‌ای در جهان است و فناوری‌های محاسبات، فرآوری و به اشتراک‌گذاری داده‌ها در کنار انرژی در حال تبدیل شدن به اصلی‌ترین موتور پیشران اقتصاد جهان هستند.

ایران نیز همانند دیگر کشورهای جهان در عصر فناوری اطلاعات، در همه حوزه‌های اقتصادی نیازمند پیشرفت، توسعه و به کارگیری فناوری اطلاعات است.  امروز گرچه شعار تحول دیجیتال بر سر زبان است، اما هنوز اقدام جدی برای سرمایه‌گذاری، فراگیری و توسعه صورت نگرفته‌است.

از زمانی که شورای عالی انقلاب فرهنگی یک سال پیش روز میلاد خوارزمی را روز فناوری اطلاعات نامگذاری کرده‌است، اتفاق‌های مبارکی در این حوزه رخ داده‌است که قابل اشاره است:

۱- یکی از مهم‌ترین وعده‌های دولت اعلام پذیرش دارایی‌های نامشهود به عنوان وثایق بانکی بود که به تازگی از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی بیان شده‌است.  به رسمیت شناختن دارایی‌های نامشهود به عنوان سرمایه شخصیت‌های حقیقی و حقوقی یکی از خواسته‌های مهم فعالان حوزه فناوری اطلاعات و البته دیگر فعالان دارای دارایی‌های نامشهود از جمله فعالان فرهنگی و مخترعان است که می‌تواند تأثیر چشمگیری در تأمین سرمایه و توسعه کسب و کارها داشته‌باشد.

۲- تشکیل کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال در دولت از اقدام‌های دیگری بود که می‌توان آن را یک گام مهم در راستای رسید به شعار دولت سیزدهم برای رساندن سهم اقتصاد دیجیتال به ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی است. فعالان حوزه فناوری اطلاعات امیدوارند که حضور چندین وزیر و معاون رئیس جمهور در این کارگروه بتواند با سیاست‌گذاری‌های صحیح تکانه جدی به توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور وارد کند.

۳- پذیرش نخستین استارت‌آپ خدماتی با فناوری‌های مبتنی فناوری اطلاعات در فرابورس بعد از نزدیک به دو سال از آغاز فرآیند پذیرش، نویدبخش آغاز روندی تازه برای تأمین سرمایه کسب و کارهای نوپا به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات است که می‌تواند در صورت استمرار فرصت مهمی برای توسعه کسب و کارهای فناوری اطلاعات در کشور باشد.

۴- اعلام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برای رساندن سرعت اینترنت به ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه و وعده رساندن شبکه فیبرنوری به ۲۰ میلیون خانوار، در صورت توفیق و در نظر گرفتن اقتضائات ارتباطات آزاد، می‌تواند به شکل چشمگیری زمینه کاربری و خدمات فناوری اطلاعات را در کشور توسعه دهد.

۵- آغاز به کار پنجره واحد ملی دولت هوشمند و وعده پیوستن همه دستگاه‌های دولتی تا پایان تابستان، علی‌رغم کاستی‌ها، ضعف‌ها و نقایص می‌تواند گام بزرگی در جهت رسیدن به دولت هوشمند الکترونیک و فراهم آوردن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای تسریع و بهبود خدمات رسانی دولت به شهروندان باشد.

اما این نمونه‌های مبارک از اقدام‌های یک سال گذشته، همه چالش‌های پیش روی صنعت فناوری اطلاعات را برطرف نکرده‌است.  بسیاری از موانع و چالش‌ها وجود دارد که باید برای رسیدن به هدف تبدیل شدن به یک کشور پیشرفته در حوزه فناوری اطلاعات باید از جلوی پای فعالان صنعت برداشته‌شود.  لازم است که سیاستگذاران و تصمیم‌گیران کشور برای برطرف کردن این چالش‌ها تلاش روزافزونی به خرج دهند:

۱- وعده پذیرش دارایی‌های نامشهود به عنوان وثیقه بانکی و شناسایی این اموال به عنوان دارایی‌های قابل ارزیابی، نباید در حد شعار باقی بماند و در ایران نیز مانند کشورهای پیشرفته جهان، مالکیت معنوی، داده‌ها، اطلاعات، نرم‌افزارها و اختراعات به عنوان سرمایه به رسمیت شناخته شود.

۲- جلوگیری از سواستفاده تولیدکنندگان جعلی و واردکنندگان کالاهایی که با مدارک ساختگی ادعای عمق تولید داخلی می‌کنند باعث شکسته شدن انحصارهایی می‌شود که جلوی توسعه تولید تجهیزات فناوری اطلاعات در کشور را می‌گیرند.

۳- ضرورت ایجاد زمینه‌های لازم برای باقی ماندن نیروی انسانی متخصص در کشور از جمله مسائلی است که باید مورد توجه مسوولان و سیاستگذاران قرار بگیرد.  این مهم نیازمند سرمایه‌گذاری، ایجاد زیرساخت‌ها و همچنین سیاستگذاری با دیدگاه باز و جلوگیری از تنگ‌نظری‌ها و محدودیت‌های دست و پاگیر است.

۴- برداشته شدن موانع تامین سرمایه از بورس برای کسب و کارهای نوپای فناوری اطلاعات از اقداماتی است که می‌تواند به گسترش کسب و کارهای جدید کمک کند و کسب و کارهای موجود را گسترش دهد.  حضور شرکت‌های فناوری اطلاعات در بورس می‌تواند کمک کند که شرکت‌های موفق‌تر امکان توسعه بیشتر داشته‌باشند.  باید موانع و سختگیری‌های دست و پاگیر از جلوی حضور شرکت‌ها در بورس برداشته‌شود.

۵- ارتباط موثر با جهان برای استفاده از فناوری‌ها و نوآوری‌های جهانی لازمه توسعه فناوری‌ها است.  فناوری‌های نو در خلاء ایجاد نمی‌شوند و لازم است که ارتباطات مستمر میان فعالان حوزه فناوری ایران با جهان ایجاد شود.

۶- جلوگیری از مسدودسازی و محدودسازی دسترسی‌ها به خدمات فناوری اطلاعات یک عامل مهم برای حفظ ارتباط مؤثر با جهان، دسترسی به فناوری‌های روز و آشنایی با خدمات روز است.  نباید به بهانه رونق دادن به ابزارهای فناورانه داخلی، دسترسی به فناوری‌های دیگر را قطع کرد، چرا که جدا شدن از جهان و از بین بردن رقابت، باعث درجا زدن فناوری‌های داخلی و عقب ماندن از پیشرفت‌های روز دنیا می‌شود.

۷- کاهش دستگاه‌های سیاست‌گذار و تصمیم‌گیری در حوزه فناوری اطلاعات و تمرکز تصمیم‌گیری در نهادهای محدود و جلوگیری از موازی‌کاری و قانون‌گذاری‌های متناقض و مغایر با یکدیگر برای بهبود قوانین و تسهیل محیط کسب و کار در حوزه فناوری اطلاعات ضروری است.

۸- نظام پولی و بانکی کشور، به عنوان یکی از عقب‌مانده‌ترین حوزه‌های کشور در زمینه فناوری، نیازمند تحول جدی است.