پیشینه سازمان جهانی گمرک به سال‌های ۱۹۴۷ بازمی‌گردد؛ زمانی که ۱۳ کشور اروپایی توافق کردند بر اساس اصول موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) نسبت به ایجاد اتحادیه گمرکی اقدام کنند. در این راستا یک گروه مطالعاتی را تشکیل و سپس دو کمیته با نام‌های کمیته اقتصادی و کمیته گمرکی را شکل دادند.
بعدها کمیته اقتصادی به سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی (OECD) و کمیته گمرکی به سازمان جهانی گمرک کنونی تبدیل شدند.
در ادامه این مسیر، کنوانسیون ایجاد شورای همکاری‌های گمرکی در سال ۱۹۵۲ لازم‌الاجرا شد؛ اما جلسه افتتاحیه آن در ۲۶ ژانویه ۱۹۵۳ برگزار شد که به همین مناسبت ۲۶ ژانویه روز جهانی گمرک نامیده شد تا از زحمات گمرکات کشورهای جهان تقدیر و قدردانی شود.
ایران هم در سال‌های ابتدایی تشکیل شورای همکاری گمرکی در سال ۱۹۵۹ پیش از کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن، کره‌جنوبی، چین، روسیه و کلیه کشورهای عربی به عضویت این سازمان درآمد. سپس شورای همکاری گمرکی در سال ۱۹۹۴ نام سازمان جهانی گمرک را برای خود برگزید و نام کاری خود را تغییر داد.
پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، سازمان جهانی گمرک در سال ۲۰۰۵ چارچوب استانداردهای ایمن (Safe Framework of Standards) را برای تسهیل و امنیت زنجیره تجارت جهانی تصویب کرد. در ابتدا این استانداردها بر مبنای مشارکت گمرکات و بخش خصوصی تدوین شده بود که تصویب برنامه فعالان مجاز اقتصادی یکی از اسناد مهم آن است.
هدف اصلی تدوین استانداردهای ایمن یا Safe تضمین زنجیره تأمین و تسهیل تجارت بین‌المللی است.
در حال حاضر و طبق بررسی‌های انجام شده، بیش از ۹۸ درصد تجارت جهانی از طریق گمرکات انجام می‌شود و گمرکات دارای ابزار و اختیارات ویژه‌ای برای بازرسی محمولات ورودی و صدوری، توقیف و جلوگیری از ورود و صدور کالاها هستند که هیچ کدام از ادارات دولتی در چنین جایگاهی قرار ندارند.
گمرکات با عنایت به اختیارات تخصصی خود نقش ویژه‌ای درباره زنجیره تأمین ایفا می‌کنند و باید برای ایفای نقش کلیدی خود با سایر سازمان‌های مسئول تجارت فرامرزی همکاری کنند.
نقش گمرکات در تجارت بین‌المللی
از گذشته چارچوب استانداردهای ایمن بر ۲ رکن توافقات و همکاری گمرکات کشورها با یکدیگر و مشارکت گمرکات با بخش خصوصی استوار شده است، به عبارت دیگر، گمرکات کشورها برای افزایش امنیت و تسهیل تجارت بین‌المللی زنجیره تأمین کالاها باید با یکدیگر همکاری کنند.
گمرکات به صورت سنتی کالاهای وارده را در بنادر خود مورد بازرسی قرار می‌دهند؛ اما امروزه باید بتوانند کالاها به ویژه محمولات کانتینری پر خطر را با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و وسایل الکترونیکی مانند ایکس‌ری و گاماری پیش از ورود به کشور شناسایی کنند.
در این راستا همکاری گمرکات با بخش خصوصی اجتناب‌ناپذیر شده است. مشارکت بخش خصوصی به عنوان رکن دوم استانداردهای ایمن به افزایش زنجیره تأمین کمک شایانی می‌کند. اهمیت این امر به قدری است که ماده ۲ موافقت‌نامه تسهیل تجارت به همکاری بخش خصوصی در قالب اظهار نظر در خصوص قوانین و مقررات تجاری و مشاوره با گمرکات اختصاص یافته است.
به تازگی رکن سومی به ارکان چارچوب استانداردهای ایمن با عنوان همکاری گمرکات با سایر سازمان‌های دولتی اضافه شده است. در حقیقت هدف اصلی این رکن بر پایه مدیریت هماهنگ مرزی یا CBM (Coordinated Border Management) است.
در فصول ۳-۶ و ۷ کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو به سازوکارهای CBM مانند ایجاد گمرکات مشترک با کشورهای دیگر، تبادل اطلاعات بین نهادهای دولتی و سایر سازمان‌های ذی‌ربط برای پشتیبانی از پنجره واحد و غیره اشاره شده است.
توجه به این نکته مهم است که تعامل بین گمرکات و سایر سازمان‌های متولی تجارت فرامرزی و ارتباط گمرک با جامعه تجاری، هسته مرکزی مدیریت هماهنگ مرزی را تشکیل می‌دهد که پیش از این سازمان جهانی گمرک در سال ۲۰۱۵ شعار روز جهانی گمرک را «مدیریت هماهنگ مرزی- رویکردی جامع برای ارتباط ذینفعان» برگزیده بود و در همین ارتباط آقای میکوریا، دبیرکل پیشین WCO نیز بر آن تأکید می‌کرد.
با توجه به انتخاب آقای ساندرز به عنوان دبیرکل جدید WCO و تخصص ایشان بر مدیریت هماهنگ مرزی، قابل پیش‌بینی بود که تأکیدات بیشتری بر ارکان و استانداردهای ایمن و تعامل سازنده گمرکات با گمرکات سایر کشورها و مشارکت با بخش خصوصی و همکاری با سایر سازمان‌های دولتی به عمل آید و شعار جدید روز جهانی گمرک با عنوان «تعامل هدفمند گمرکات با شرکای سنتی و جدید customs Engaging traditional and new partners with purpose» براساس ارکان پیش‌گفتار باشد.
در هر صورت ضمن همکاری سازنده و اقدامات موثر گمرک تا به امروز انتظار می‌رود که این مجموعه نیز به عنوان یکی از اعضای قدیمی WCO در انجام وظایف خود ضمن در نظر قرار دادن شعار روز جهانی گمرک به ارکان و استانداردهای ایمن از جمله همکاری و تعامل با بخش خصوصی مانند گذشته بیش از پیش توجه کند.