کشاورزی ارگانیک نوعی کشاورزی است که در تولید و فراوری محصولات آن، از کودهای شیمیایی، سموم، هورمونها، دگرگونیها و دستکاریهای ژنتیکی استفاده نمیشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهادههای طبیعی (مانند کود زیستی، کمپوستها، حشرات سودمند، میکروارگانیسمهای) سودمند است. کشاورزی ارگانیک، به کشاورزی زیستی، بیولوژیکی و پایدار نیز معروف است. کشاورزی ارگانیک، درواقع نوعی مدیریت منابع زیستی و تولید محصولات کشاورزی، با روشی کاملا پایدار و مطابق با اکوسیستم است که در آن، سلامت خاک، گیاه، انسان و سیاره زمین بهعنوان یک موجود زنده یکپارچه، اصول پایداری زیستی، کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فراوری و انتقال به مصرفکننده، مدنظر است.
آنچه امروزه سبب رشد کشاورزی ارگانیک شده، تأثیر نامطلوب و اثرات باقیمانده و درازمدت مصرف انواع کودهای شیمیایی، سموم و هورمونهای موجود در محصولات کشاورزی بر افراد و محیط زیست است. توصیههای کارشناسان سلامت به مردم مبنی بر حذف غذاهای ناسالم و استفاده از محصولات و غذاهای ارگانیک یکی از اصلیترین دلایل شکلگیری بازار این محصولات و تجارت آن است. تجربه نشان داده، تولید محصولات کشاورزی ارگانیک علاوه بر اثر مثبت روی سلامت مردم، نقش مؤثری در کاهش ضایعات کشاورزی دارد بهطوریکه در هر مترمربع از زمین مزارع ارگانیک، انرژی کمتری مصرف و ضایعات کمتری تولید میشود.
براساس گزارش «کشاورزی ارگانیک جهان» (FIBL & IFOAM Year Book, ٢٠١٥) در سال ٢٠١٣ در میان حدود ١٧٠ کشور در جهان که اطلاعات کشاورزی ارگانیک خود را ارائه دادهاند، حدود ٤٣,١ میلیون هکتار زمین تحت کشت ارگانیک بوده که نسبت به سال ١٩٩٩ که ١١ میلیون هکتار زمین بوده، حدود چهار برابر شده است. در این میان استرالیا با ١٧.٢ میلیون هکتار ، آرژانتین با ٣.٢ میلیون هکتار و ایالاتمتحده آمریکا با ٢.٢ میلیون هکتار سه کشور برتر در میان ١٧٠ کشور جهان بودهاند.سرانه مصرف محصولات ارگانیک در جهان ١٠,٠٥ دلار آمریکا بوده که سه کشور با بالاترین مصرف سرانه به ترتیب برابرند با سوئیس (٢١٠ یورو)، دانمارک (١٦٣ یورو) و لوکزامبورگ (١٥٧ یورو). اندازه بازار محصولات ارگانیک در سال ٢٠١٣ برابر با ٧٢ میلیارد دلار بوده که در این میان آمریکا (٢٤.٣ میلیارد یورو)، آلمان ( شش میلیارد یورو) و فرانسه (٤.٤ میلیارد یورو) سه کشور با بیشترین اندازه بازار محصولات ارگانیک کشاورزی بودهاند. در همین سال حدود دو میلیون تولیدکننده ارگانیک بوده که نسبت به سال ٢٠١٢ که ١.٩میلیون نفر بوده، افزایش داشته است.
در این میان هندوستان با ٦٥٠ هزار ، اوگاندا با ١٩٠ هزار و مکزیک با ١٧٠ هزار تولیدکننده ارگانیک بیشترین تولیدکنندگان را به خود اختصاص دادهاند. همانطور که مشاهده میشود توسعه کشت ارگانیک در جهان درخورملاحظه است. در این میان کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت نیز در راستای حفاظت و صیانت از محیط زیست و سلامت غذا به توسعه کشت ارگانیک و تجارت آن کمک میکنند. بر اساس آمار گزارش ذکرشده، رتبه هند در کشاورزی ارگانیک در جهان در سال ٢٠١٣، ١٥ است. کل مساحت زمین با مجوزهای ارگانیک حدود ٥.٧١ میلیون هکتار (سال ١٦-٢٠١٥) است. این رقم حدود ٢٦ درصد شامل زمینهای قابل کشت بوده است. دولت هند برنامه ملی برای تولید ارگانیک (NPOP) اجرا کرده است. برنامه ملی شامل برنامه اعطای مجوز رسمی برای مؤسسات صدور گواهینامه، تدوین و اجرای استانداردهای لازم برای تولید ارگانیک، ارتقای کشاورزی ارگانیک و از این قبیل بوده است.
استانداردهای ارگانیک برای تولید و سیستم مجوز رسمی از سوی اتحادیه اروپا و سوئیس برای محصولات فراورینشده دقیقا معادل استانداردهای کشورهای اتحادیه اروپاست. از طریق گرفتن مجوزهای رسمی ارگانیک جهانی معتبر، محصولات ارگانیک هند از سوی کشورهای واردکننده پذیرفته شده است. در دوره ٢٠١٥ تا ٢٠١٦ حدود ١.٣٥ میلیون تن محصولات ارگانیک تولید کرده که شامل همه انواع مواد غذایی و غیرغذایی از جمله نیشکر، دانههای روغنی، غلات و ارزن، پنبه، حبوبات، گیاهان دارویی، چای، میوهها، ادویهجات، ترشیجات، میوههای خشک، سبزیجات و قهوه است. تولید به بخش خوراکی محدود نبوده و شامل مواد غیرخوراکی مثل پنبه هم هست. در همین دوره حجم صادارت ارگانیک هند حدود ٢٩٨ میلیون دلار بوده که به اتحادیه اروپا، ایالات متحده، کانادا، سوئیس، کره، استرالیا، نیوزیلند، کشورهای جنوب شرق آسیا، شرق میانه، آفریقای جنوبی و ... صادر شده است که بیشترین صادرات حدود ٥٠ درصد مربوط به دانههای روغنی، محصولات غذایی فراوریشده با ٢٥ درصد، غلات و ارزن با ١٧ درصد و چای با دو درصد سهم بوده است.