محسن رشیدفرخی، رئیس انجمن ملی خرمای ایران در یادداشتی ضمن انتقاد از اعمال محدودیت و ممنوعیت صادراتی تاکید دارد این دست از اقدامات موجب می‌شود در لیست سیاه بازارهای صادراتی قرار بگیریم و دیگر اعتمادی شکل نگیرد.
آنچه برای بهبود شرایط اقتصادی کشور نیاز داریم، شکل‌دادن به فضای تعاملی در درون و بیرون کشور است. امروز صادرات ایران را به‌گونه‌ای اداره می‌کنیم که می‌توانیم آن را مانند رستورانی ببینیم که منو آن بر اساس سلیقه صاحب رستوران تنظیم شده و سلیقه مشتری مورد توجه نیست. در بحث در تجارت توجه به سلیقه مشتری، مصداق دارد. در واقع باید طبق خواسته بازارهای هدف، محصول خود را تولید و صادر کنیم هرچند در کنار بی‌توجهی به اصل مشتری‌مداری، قوانین ناگهانی مانند ممنوعیت‌ها، محدودیت‌ها و عدم ثبات نرخ ارز، مدام ارزش پول ملی کشور، وضعیت صادرات ایران و حتی شرایط تجارت داخلی، آسیب می‌بیند.
شرایط تولید و صادرات محصول خرما هم از دیگر محصولات صادراتی ایران، مجزا نیست و اگر بخواهیم بحران‌های اقتصادی را در کشور بررسی کنیم شامل همه محصولات تولیدی و صادراتی می‌شود.
زمانی که تجار ظرف دو تا سه سال به بازاری دست پیدا می‌کنند، در واقع توانستند اعتماد طرف خود را جلب کنند که این جلب اعتماد کار راحتی نیست. شکل تجارت در تمام دنیا، همین‌طور است؛ اول جلب اعتماد تأمین‌کننده و خریدار و بعد تقویت سطح روابط تجاری.
برای اینکه اعتماد شکل‌گرفته از دست نرود دو طرف باید به توافقی که می‌کنند، پایبند باشند و روند مستمر دادوستد خود را رعایت کنند. صادرکننده باید مداوم نیاز کالایی یا خدماتی طرف خود را تأمین کند و نباید وقفه‌ای در آن رخ دهد؛ اما وقتی ممنوعیت و محدودیتی اتفاق می‌افتد و این شرایط مستمر باشد، ادامه روند صادرات، مشکل می‌شود.
اعمال محدودیت و ممنوعیت صادراتی موجب می‌شود در لیست سیاه بازارهای صادراتی قرار بگیریم و دیگر اعتمادی شکل نگیرد. به یاد دارم در یکی از دولت‌های گذشته، معاون اول رئیس‌جمهور برای خرید پسته اقدام کرده بود و وقتی از قیمت آن مطلع شد به دلیل گران بودن بلافاصله صادرات پسته را ممنوع کرد، بی‌توجه به این موضوع که صادرات، تفریح نیست که این‌گونه با آن برخورد شود.
قوانین صادراتی باید پایدار و تضمین‌شده باشند. وقتی در دوره‌ای تصمیمی از طرف ایران مبنی بر ممنوعیت صادرات پسته به دلیل قیمت بالای آن در بازار داخلی، گرفته شد، پسته ایالات‌متحده آمریکا جای ایران را گرفت. حال پشت سر خرمای ایران، خرمای عربستان قرار دارد. وقتی ممنوعیت یا محدودیتی برای صادرات خرمای ایرانی به وجود می‌آید، جای خالی خرمای ایران را خرمای عربستان می‌گیرد.
همیشه قوانین صادراتی، ویترین کشورها هستند و هر ویترینی محل قرار گرفتن بهترین‌ها و باکیفیت‌ترین‌ها است. اگر بخواهیم ثبات اقتصادی یک کشور را بررسی کنیم، می‌توانیم شرایط صادراتی آن کشور را در نظر بگیریم. با این اوصاف، صادرات و قوانین صادراتی، نقش کلیدی در تعریف جایگاه هر کشوری در مقایسه با سایر کشورها دارد.
در ایران سالانه بین یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تا یک‌میلیون ۴۰۰ هزار تن خرما تولید می‌شود. از این مقدار همیشه ۷۰ درصد مصرف داخلی و ۳۰ درصد صادر می‌شود و از ۷۰ درصد مصرف داخلی خرما، ۴۰ درصد آن به ماه مبارک رمضان اختصاص دارد. حال اگر سهم صادراتی، صادر نشود روی دست تولیدکننده باقی می‌ماند. مانند وضعیت کنونی که خرما در سراسر کشور در سردخانه‌ها باقی مانده چون اجازه صادرات ندادند؛ تا یک ماه قبل از ماه مبارک رمضان باید خرمای صادراتی کشور، صادر شود.
با توجه به گرمای حاکم بر کشور و تغییر آب‌وهوایی، حدود یک تا دو ماه دیگر فصل برداشت خرما می‌رسد، در صورتی که از خرمای سال قبل هنوز در سردخانه‌ها موجود است. با این وضعیت همچنان علت ممنوعیت صادرات خرما که پیش از ماه مبارک رمضان اعلام شد را متوجه نمی‌شوم. اینکه پیش از ماه رمضان حجم صادرات بالا می‌رود به معنای این نیست که بیش از سهم واقعی صادرات کشور، صادر کردیم بلکه چون بیشترین مصرف خرما در ماه رمضان اتفاق می‌افتد، بیشترین میزان خرمایی که باید صادر شود، در همان زمان صادر می‌شود.
ظرفیت تولید صادرات ایران در محصول خرما بسیار بالاست چون از منظر میزان تولید بعد از کشور مصر، مقام دوم و از نظر تنوع محصول، مقام اول دنیا را به خود اختصاص می‌دهیم.
برخی علاقه به خرمای کم‌شیره دارند، برخی پرفیبر دوست دارند، همه این سلایق را تولیدات خرمای ایران پوشش می‌دهد، اما باید شرایط مهیا باشد. اگر وضع و اجرای این قوانین ناگهانی را ادامه دهیم، صادرات خرما ایران تحت تأثیر قرار می‌گیرد و از بین می‌رود. انجمن خرمای ایران نسبت به وضعیت اعمال ممنوعیت‌ها معترض است و اعتراض خود را با دیوان عدالت اداری هم در میان گذاشته است؛ باید ریشه این نگاه‌ها شناسایی و خشکانده شود.
وقتی اعتماد بازارهای هدف را از دست بدهیم جبران آن بسیار سخت و پیچیده است. باید با این وضعیت مقابله کنیم. قرارداد باید محترم شمرده شود و به مفاد آن احترام بگذاریم. باید حامی صادرکنندگان بزرگ باشیم و اجازه ندهیم جایگاه صادراتی خود را از دست بدهیم.
تجار ایرانی توانستند در این سال‌ها انعطاف بالایی از خود نشان دهند و به دلیل تحریم‌ها مدام بازارهای خود را به‌روز کنند. هرچند بازار آمریکای شمالی را از دست دادیم. اروپا هم مانند قبل نیست؛ اما روسیه، چین و هند، آسیای دور، آسیای شرقی و کشورهای CIS مورد توجه صادرکنندگان خرمای ایران قرار دارند.