اکرم حسنی، دبیر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی زنجان در یادداشتی که در آستانه برگزاری اجلاس سراسری دبیران اتاق‌های سراسر کشور، در اختیار پایگاه خبری اتاق ایران آنلاین قرار داد، نوشت: چابک‌سازی اتاق‌های بازرگانی باید به تسهیل مسیر مطالبه‌گری منجر شود. این یعنی ایجاد کانال‌های ارتباطی شفاف و دسترسی‌پذیر برای اعضا جهت طرح مشکلات، تحلیل سریع و کارشناسی آن‌ها و ارائه راه‌حل‌های عملی به دستگاه‌های ذی‌ربط. یک اتاق چابک، در کنار ارائه مشاوره‌های تخصصی و خدمات آموزشی، می‌بایست به یک «وکیل حقوقی» قوی برای فعالان اقتصادی تبدیل شود که با بهره‌گیری از دانش حقوقی، اقتصادی و اجرایی، برای احقاق حقوق اعضای خود از هیچ تلاشی فروگذار نکند.
اجلاس سراسری دبیران اجرایی اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سراسر کشور در دوره دهم، روز دوشنبه 20 مرداد ماه 1404 با حضور رییس، اعضای هیئت رییسه و دبیرکل اتاق ایران در تهران برگزار می‌شود.
یادداشت دبیر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی شهرکرد را در زمینه «چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور اتاق‌های بازرگانی» در ادامه می‌خوانیم:
در عصر تحولات پرشتاب جهانی و پیچیدگی‌های فزاینده اقتصادی، نقش اتاق‌های بازرگانی فراتر از یک نهاد صنفی صرف رفته و به قلب تپنده تعامل میان دولت و بخش خصوصی، و کاتالیزور توسعه اقتصادی بدل گشته است. برای ایفای مؤثر این نقش در شرایط امروزین، چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای اتاق‌های بازرگانی کشور به شمار می‌آید.
چرا چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور؟
اقتصاد امروز ایران با چالش‌هایی نظیر نوسانات ارزی، تحریم‌ها، موانع تولید، و نیاز به افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری دست و پنجه نرم می‌کند. در چنین بستری، اتاق‌های بازرگانی باید به‌سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهند، نیازهای متغیر اعضا را شناسایی کرده و خدمات نوآورانه و متناسب با این نیازها را ارائه دهند. چابک‌سازی به معنای حذف بوروکراسی‌های زاید، کوتاه نمودن فرآیندها، افزایش سرعت تصمیم‌گیری و استفاده بهینه از منابع است. یک اتاق چابک، می‌تواند از فرصت‌ها استفاده کرده و تهدیدها را به حداقل برساند.
توسعه خدمت‌محور نیز به این معناست که اتاق‌ها از رویکرد صرفاً «سازمانی» به رویکرد «مشتری‌محور» (اعضا) روی آورند. این یعنی تمرکز بر ارائه خدماتی که ارزش‌افزوده واقعی برای کسب‌وکارها ایجاد کند، از مشاوره‌های تخصصی گرفته تا تسهیل صادرات و واردات، ارائه اطلاعات به‌روز اقتصادی، آموزش‌های کاربردی و حمایت از کارآفرینی. در واقع، بقا و بالندگی اتاق‌ها در گرو میزان رضایت‌مندی و تأثیری است که بر رشد اعضای خود دارند.
در دوره کنونی که چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور در قالب سرفصل مهمی از فعالیت‌های اتاق‌های بازرگانی مورد توجه قرار گرفته است، نقش اتاق‌ها در پیگیری و مطالبه‌گری حقوق فعالان اقتصادی بیش از پیش اهمیت می‌یابد. این رویکرد تنها به معنای ارائه خدمات نوین و تسهیل‌گر نیست، بلکه باید با تمرکز بر رفع موانع موجود بر سر راه تولید، سرمایه‌گذاری و تجارت، به یک مطالبه‌گری فعالانه و مستمر تبدیل شود. اتاق‌ها باید با شناسایی دقیق مشکلات از کف بازار و صنعت، این دغدغه‌ها را به زبان قانون و اقتصاد ترجمه کرده و به گوش تصمیم‌گیران دولتی برسانند و تا حصول نتیجه نهایی پیگیر باشند. این فرآیند، نه تنها به بهبود محیط کسب‌وکار کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت اعتماد متقابل میان بخش خصوصی و نهادهای حاکمیتی خواهد شد.
چابک‌سازی اتاق‌های بازرگانی باید به تسهیل مسیر مطالبه‌گری منجر شود. این یعنی ایجاد کانال‌های ارتباطی شفاف و دسترسی‌پذیر برای اعضا جهت طرح مشکلات، تحلیل سریع و کارشناسی آن‌ها و ارائه راه‌حل‌های عملی به دستگاه‌های ذی‌ربط. یک اتاق چابک، در کنار ارائه مشاوره‌های تخصصی و خدمات آموزشی، می‌بایست به یک «وکیل حقوقی» قوی برای فعالان اقتصادی تبدیل شود که با بهره‌گیری از دانش حقوقی، اقتصادی و اجرایی، برای احقاق حقوق اعضای خود از هیچ تلاشی فروگذار نکند. این نقش مطالبه‌گرانه، شامل پیگیری اصلاح قوانین و مقررات مزاحم، تسهیل فرآیندهای گمرکی و مالیاتی، و دفاع از منافع بخش خصوصی در برابر تصمیمات دولتی است که ممکن است به فعالیت‌های اقتصادی آسیب برساند.
در نهایت، توسعه خدمت‌محور و چابک‌سازی اتاق‌ها بدون پیگیری جدی و مطالبه‌گری مؤثر حقوق فعالان اقتصادی، ناقص خواهد ماند. این دو مفهوم لازم و ملزوم یکدیگرند؛ چراکه خدمات نوین باید ابزاری برای تسهیل مطالبه‌گری باشند و مطالبه‌گری نیز به نوبه خود، راه را برای ارائه خدمات بهتر و متناسب با نیازهای واقعی هموار می‌سازد. اتاق‌های بازرگانی باید خود را به عنوان سنگر مستحکم بخش خصوصی در برابر موانع و بوروکراسی‌ها معرفی کنند و با عزمی راسخ، نه تنها تسهیل‌گر که پیشرو در احقاق حقوق اقتصادی باشند. این رویکرد، پویایی و ثبات را به اقتصاد ملی هدیه خواهد کرد.
تجربیات موفق جهانی: درس‌هایی برای چابکی و خدمت‌محوری
بررسی عملکرد اتاق‌های بازرگانی موفق در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، الگوهای ارزشمندی را پیش روی ما قرار می‌دهد:
آلمان: اتاق‌های صنعت و تجارت آلمان (DIHK): اتاق‌های آلمان نمونه بارز چابکی و خدمت‌محوری هستند. آن‌ها نقش بسیار پررنگی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای (Dual System) ایفا می‌کنند، به طوری که بسیاری از استانداردهای آموزشی صنعتی توسط اتاق‌ها تعیین و اجرا می‌شود. همچنین، خدمات مشاوره‌ای آن‌ها در حوزه‌های صادرات، نوآوری و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) بسیار قوی است. فرآیندهای تصمیم‌گیری در این اتاق‌ها بسیار منعطف و مبتنی بر نیازهای روز صنعت است.
کره جنوبی: اتاق بازرگانی و صنعت کره (KCCI): این اتاق‌ها به دلیل تمرکز بر تحقیق و توسعه (R&D) و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان شهرت دارند. آن‌ها با ایجاد پل ارتباطی میان دانشگاه‌ها و صنعت، و ارائه تسهیلات برای نوآوری، به چابک‌سازی اقتصاد ملی کمک می‌کنند. ارائه خدمات آنلاین و پلتفرم‌های دیجیتال برای دسترسی آسان اعضا به اطلاعات و خدمات، از ویژگی‌های بارز آنهاست.
سنگاپور: اتاق بازرگانی و صنعت سنگاپور (SCCI): این اتاق بر تسهیل تجارت بین‌الملل و ارائه خدمات یکپارچه به شرکت‌ها در ورود به بازارهای جهانی تمرکز دارد. فرآیندهای آن‌ها بسیار ساده و کارآمد است و با بهره‌گیری از فناوری، خدمات مشاوره‌ای و اطلاعات بازار را به سرعت در اختیار اعضا قرار می‌دهند. تمرکز بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارائه بسته‌های حمایتی هدفمند نیز از جمله نقاط قوت آنهاست.
مسیر پیشرو برای اتاق‌های بازرگانی سراسر ایران
برای دستیابی به چابکی و توسعه خدمت‌محور در اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور، پیشنهاد می‌شود بر محورهای زیر تمرکز شود:
1) بازنگری ساختارها و فرآیندها: شناسایی و حذف موانع بوروکراتیک داخلی، تفویض اختیار بیشتر به کمیته‌های تخصصی، و کوتاه‌کردن فرآیندهای تصمیم‌گیری.
2) سرمایه‌گذاری در فناوری و دیجیتالی‌سازی: توسعه پلتفرم‌های آنلاین برای ارائه خدمات به اعضا، برگزاری وبینارها و رویدادهای مجازی، و تحلیل داده‌ها برای درک عمیق‌تر نیازهای بازار.
3) توسعه خدمات ارزش‌افزا و تخصصی: فراتر رفتن از خدمات سنتی و ارائه مشاوره‌های عمیق در حوزه‌های حقوقی، مالی، بازاریابی بین‌المللی، نوآوری، و توسعه پایدار. تشکیل و تقویت کمیته‌های تخصصی با حضور کارشناسان و خبرگان، گامی حیاتی در این راستاست.
4) تقویت ارتباط با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی: ایجاد پل ارتباطی قوی‌تر میان دانش و صنعت برای حل مسائل و توسعه محصولات و خدمات جدید.
5) تمرکز بر آموزش و توانمندسازی اعضا: برگزاری کارگاه‌های آموزشی با محوریت مهارت‌های مورد نیاز کسب‌وکارهای امروز، از جمله دیجیتال مارکتینگ، مدیریت ریسک و صادرات.
6) شبکه‌سازی فعال و پایدار: ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تعامل اعضا با یکدیگر و با بازیگران کلیدی دولتی و بین‌المللی.
7) اندازه‌گیری مستمر رضایت اعضا: استفاده از مکانیزم‌های بازخورد مستمر برای ارزیابی کیفیت خدمات و بهبود آن‌ها.
چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور، نه تنها اتاق‌های بازرگانی را قدرتمندتر می‌سازد، بلکه توانایی آن‌ها را در یاری رساندن به فعالان اقتصادی برای عبور از چالش‌ها و دستیابی به رشد پایدار، به طور چشمگیری افزایش خواهد داد. این مسیر، مستلزم تعهد، نوآوری و همکاری بی‌وقفه تمامی اتاق‌ها در سراسر کشور است.