رشد قیمت نفت و کاهش قیمت فلزات و مواد معدنی در سال 2019

بانک جهانی جدیدترین گزارش خود از چشم‌انداز بازار کالاهای خام را منتشر کرد که بر اساس این گزارش انتظار می‌رود در سال آینده میلادی بهای نفت خام و محصولات کشاورزی افزایش و بهای فلزات و مواد معدنی کاهش یابد.

کارشناسان بانک جهانی در ابتدای این گزارش تحولات بازار کالاهای خام را در سال جاری میلادی مرور نموده و به این نکته اشاره کرده‌اند که عوامل مختلفی از جمله اختلال در عرضه، افزایش نرخ بهره در آمریکا، تقویت دلار در برابر سایر ارزهای معتبر، افزایش تنش‌های تجاری بین اقتصادهای بزرگ جهان و بروز مشکلاتی در بازارهای سرمایه کشورهای درحال‌توسعه و اقتصادهای نوظهور، بازار کالاهای خام را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

متوسط قیمت کالاهای خام گروه انرژی شامل نفت، گاز و زغال‌سنگ در سه‌ماهه سوم سال جاری میلادی بیش از 40 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش نشان می‌دهد و انتظار می‌رود نرخ رشد قیمت انرژی در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته بیش از 33 درصد باشد. در این میان پیش‌بینی می‌شود که متوسط قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال که در سال گذشته میلادی تنها 53 دلار بوده است، امسال با 36 درصد افزایش به 72 دلار و در سال 2019 با 2.8 درصد افزایش به 74 دلار برسد.

افزایش چشمگیر قیمت نفت در سال جاری میلادی تا حد زیادی ناشی از نگرانی شدید بازارها از کاهش فراتر از انتظار صادرات نفت ایران بر اثر بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه این کشور –که از هفته آینده میلادی شکل رسمی پیدا خواهد کرد- و نیز کاهش تولید و صادرات نفت ونزوئلا به دلیل تشدید بحران سیاسی و اقتصادی در این کشور بوده است. با این حال بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که در سال 2019 افزایش تولید نفت در سایر کشورهای عضو اوپک و همچنین روسیه باعث خواهد شد که بازار نفت به ثبات برسد و رشد سریع قیمت‌ها متوقف شود.

قیمت فلزات اساسی و کانی‌ها نیز اگرچه در سه‌ماهه سوم سال جاری میلادی با کاهش نسبتاً قابل‌توجهی مواجه شده است اما با توجه به رونق بازار آنها در نیمه نخست سال انتظار می‌رود که میانگین قیمت این گروه از کالاهای خام در سال 2018 بیش از 5 درصد بالاتر از سال گذشته باشد. با این وجود بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی، فلزات اساسی و کانی‌ها در سال 2019 کاهش نسبی قیمت را تجربه خواهند کرد.

کاهش تقاضای جهانی و تنش‌های تجاری آمریکا با چین –که به‌تنهایی 50 درصد از تقاضای جهانی فلزات را به خود اختصاص داده است- بیشترین نقش را کاهش قیمت فلزات اساسی در ماههای اخیر و تضعیف چشم‌انداز بازار آنها در سال آینده میلادی داشته است. البته آلومینیوم را باید از این قاعده مستثنی دانست زیرا فعالیت‌های بزرگترین شرکت تولیدکننده اکسید آلومینیوم در جهان همچنان به دلایل زیست‌محیطی کاملاً متوقف است و این مسئله باعث کاهش عرضه جهانی آلومینیوم و متعاقباً افزایش قیمت آن شده است.

در خصوص محصولات کشاورزی نیز بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که متوسط قیمت آنها در سال جاری میلادی تفاوت چندانی با سال گذشته نخواهد داشت اما در سال 2019 با توجه به افزایش هزینه سوخت و نهاده‌های تولید از جمله انواع کود، افزایش 2 درصدی قیمت محصولات کشاورزی محتمل خواهد بود. تشدید تنش‌های تجاری می‌تواند بازار محصولات کشاورزی را تحت فشار قرار داده و قیمت‌ها را به سمت پایین سوق دهد. در مقابل، عواملی از قبیل افزایش هزینه‌های تولید و تلاش کشورها برای ترویج تولید و استفاده از سوخت‌های زیستی می‌تواند رشد قیمت برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه غلات و دانه‌های روغنی را به دنبال داشته باشد.

در دو دهه اخیر رشد خارق‌العاده اقتصاد چین باعث شده است تا تقاضای جهانی برای کالاهای خام همواره در حال افزایش باشد اما به بلوغ رسیدن اقتصاد چین و روی آوردن این کشور به فعالیت‌های اقتصادی متفاوتی که نیاز کمتری به کالاهای خام دارند باعث خواهد شد تا در آینده تقاضای جهانی این کالاها با شیب کمتری رشد کند، چرا که به نظر نمی‌رسد سایر اقتصادهای نوظهور و کشورهای درحال‌توسعه بتوانند شکاف ناشی از کاهش تقاضای چین برای کالاهای خام را پر کنند.

با توجه به پیش‌بینی بانک جهانی مبنی بر کاهش نرخ رشد تقاضای کالاهای خام در جهان، کشورهایی که صادراتشان بیشتر متکی به چنین محصولاتی است باید ضرورت متنوع‌سازی اقتصاد خود را بیش از پیش جدی بگیرند.