دوران تجارت چمدانی با آمریکا به سر رسید

«بوئینگ به توافق تاریخی با ایران برای 100 جت مسافربری نزدیک شد.» این ادبیات تنها انتخاب بلومبرگ برای تیتر یکی از مهم‌ترین اخبارش نبود. از رویترز گرفته تا نیویورک‌تایمز، از عبارت «تاریخی» برای توصیف قرار داد جدید ایران و آمریکا استفاده کردند. جان‌کربی، سخن‌گوی وزارت امور خارجه آمریکا، با این جمله‌ها یکی‌ از مهم‌ترین خوراک‌های خبری را درباره ایران، به رسانه‌های جهان داد:«توافق هسته ای با ایران شامل بیانیه ای است که اجازه کسب مجوز مورد به مورد از سوی افراد و نهادهایی را که خواستار صدور مجوز، فروش و یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری صرفا به منظور هوانوردی مسافربری تجاری هستند، می دهد.»

پس از این صحبت‌ها، دو هفته‌ای است که هر روز اخبار مهمی از این معامله ایران و آمریکا در رسانه‌ها مطرح می‌شود. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های آمریکایی، ایران 100 جت مسافربری از شرکت بوئینگ آمریکا خریداری کرده است که ارقام مختلفی درباره ارزش این قرار داد، تخمین زده می‌شود. واشنگتن پست آن را بیش از 17 میلیارد دلار برآورد می‌کند. بلومبرگ رقم 25 میلیارد دلار را تخمین زده و رویترز نیز از ارزش 27 میلیون دلاری این قرار داد نوشته است. این گزارش‌ها هم‌چنین نشان می‌دهد زمان تحویل و ارائه خدمات بوئینگ به ایران، حدود یک دهه زمان خواهد برد.

ریچارد نفیو، کارشناس تحریم است که در گروه دولتی مذاکره با ایران حضور داشته و در مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا فعالیت می‌کند. او درباره قرارداد جدید ایران و آمریکا به «واشنگتن‌پست» می‌گوید:«از دهه هفتاد به بعد، این اولین بار است که یک شرکت هواپیمایی آمریکایی با خریدار ایرانی برای هواپیماهای غیرنظامی مذاکزه کرده است. بر اساس تجربه شخصی من در مذاکرات، ایرانی‌ها هم به بوئینگ علاقه دارند و هم به ایرباس، و سهمی از این دو را با هم می‌خواهند.»

بر اساس گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، پیش از این وزیر راه و شهرسازی گفته بود ناوگان هوایی ایران برای رقابت‌پذیری در منطقه به 400فروند هواپیمای میان‌برد و دوربرد و 100فروند هواپیمای کوتاه‌برد نیاز دارد. طبق گفته آخوندی، ایران برای تأمین 500فروند هواپیما به 50میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. متوسط سن ناوگان هواپیمایی ایران حدود 23سال است و این رقم تقریباً دو برابر متوسط جهانی است. شرکت‌های بزرگ هوپیماسازی نیز ایران را به مثابه بازار بزرگی می‌بینند که ارزشی برابر با 20میلیارد دلار دارد.

روزنامه یو‌اس‌ای‌تودی، با بیانی صریح، درباره تفاهم ایران با بوئینگ می‌نویسد:« اگر بوئینگ نتواند قرارداد فروش هواپیما به ایران را عملی کند، ایران به سادگی هواپیماهای بیشتری از ایرباس خریداری خواهد کرد و اگر جنرال الکتریک که گفته می‌شود سرگرم مذاکره برای فروش تجهیزات میدان نفتی به ایران است قادر به چنین معامله‌ای نباشد ایران به سادگی به رقیبان اروپایی یا آسیایی این شرکت مراجعه خواهد کرد.»

ایرباس زودتر از بوئینگ دست جنبانده بود و 138 فروند هواپیمای خود را در ایران به فروش رسانده بود. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، در اجلاس هوانوردی 2016 در تهران گفته بود:« همه شرکت‌ها می‌توانند در ایران فعالیت داشته باشند؛ به جز شرکت‌های رژیم غاصب اسراییل. ما حتی به شرکت بوئینگ هم خیرمقدم می‌گوییم، هر چند که مدت‌هاست ارتباط مستقیم نداشته‌ایم.»

پیش از آنکه سخنگوی کاخ سفید از اجازه بویئنگ برای معامله با ایران خبر دهد و کلیاتی از این قرارداد در رسانه‌های بین‌المللی منتشر شود. آخوندی از حذف دلالان و قرارداد با بوئینگ خبر داده بود. این صحبت او البته افشاگری از حضور دلالان در قراردادهای تجاری کلان کشور نیز بود که سودهای چند میلیارد دلاری به جیب می‌زنند. آخوندی در صحن علنی مجلس گفته بود:«از فروشندگان حتما درخواست کردیم که حتی یک سنت به یک دلال پرداخت نکنند اگر بخواهید بدانید راجع به چه رقم دلالی صحبت می‌کنم باید بگویم آخرین توافقی که پیش از من برای خرید ۶ فروند هواپیمای ایرباس۳۲۰ انجام شد با رقم بین ۵ تا ۷ میلیون دلار متفاوت بود، لذا ما می‌دانیم چه می‌کنیم.»

به هر حال آنطور که خبرها نشان می‌دهد، به زودی پای بوئینگ به آسمان ایران باز خواهد شد. تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) و کمپانی بوئینگ به امضا رسیده است که بر اساس آن، در صورت اخذ مجوزهای لازم توسط دو طرف، تعدادی هواپیمای بوئینگ عموما از خانواده 737 نسل جدید و مدل‌های 300ER و 900 از سری بوئینگ 777 توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) به‌صورت اجاره به شرط تملیک خریداری می شود.

پیش از این روابط تجاری ایران و آمریکا، در حد تجارت‌ چمدانی بود. بر اساس آمار گمرک، در دو ماه ابتدایی سال 95 از مجموع 4 میلیارد و 559 میلیون دلار واردات به ایران، سهم آمریکا 51 میلیون و 349 هزار دلار بوده است. هیچ صادراتی نیز از ایران به مقصد آمریکا صورت نگرفته است. در کل سال 94 نیز، 149 هزار دلار کالا از آمریکا به ایران وارد و 10 هزار دلار نیز به این کشور صادر شده است.

همین آمار که درصد کمی از کل تجارت ایران را نشان می‌دهد، در کنار ارقام 17 تا 25 میلیارد دلاری خرید هواپیما از بوئینگ، اهمیت این رابطه تجاری ایران و آمریکا را پس از چند دهه، روشن می‌کند.

درآمد شرکت بوئینگ در سال 2014 بالغ بر 78/ 90 میلیارد دلار بود. این رقم اما در سال 2015 به 114/ 96 میلیارد دلار رسید و سود 176/5 میلیارد دلاری را عاید این شرکت کرد. این شرکت به‌طور متوسط سالانه 745 فروند هواپیما تولید می‌کند. محصولات شرکت هواپیماسازی بوئینگ طیف نسبتا وسیعی را شامل می‌شود که ایران سفارش خرید مشهورترین و پرطرفدارترین نمونه‌های آن را داده است.

سهام بوئینگ کمتر از یک درصد به اندازه 130 دلار برای هر سهم رشد کرده است، این پرشی برای جبران نزولی است که تا کنون بوئینگ با آن مواجه بوده است. سهام این شرک امسال 10 درصد کاهش پیدا کرد. حالا تجارت با ایران، می‌تواند منجر به رشد ارزش سهام این شرکت شود. هم‌‌چنین ممکن است همکاری ایران با غول‌های هواپیمایی جهان، به این‌جا ختم نشود. هوارد بل، مدیرعامل شرکت LLC به بلومبرگ می‌گوید:«کار با بوئینگ و ایرباس برای بازسازی حمل‌ونقل هوایی ایران فراتر از فروش هواپیماست. خلبانان و مکانیک‌ها باید برای کار با هواپیماهای مدرن و کانال‌های جدید تجاری آموزش داده شوند.»

۱۷

میلیارد دلار

برآورد واشنگتن پست از ارزش توافق ایران با بوئینگ

۵۰

میلیارد دلار

نیاز ایران برای سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل هوایی

۲۷

میلیارد دلار

برآورد رویترز از ارزش توافق ایران با بوئینگ

۵۱/۳

میلیون دلار

ارزش واردات ایران از آمریکا در دو ماهه اول سال ۹۵

۱۰

هزار دلار

ارزش صادرات ایران به آمریکا در سال ۹۴