بولتن مسائل روز اقتصاد با عنوان «تولید و صادرات خودرو در ایران و جهان» توسط مرکز پژوهش‌های اتاق ایران منتشر شد.
بر اساس گزارش اولیه آمده در این بولتن، تولید جهانی انواع خودرو ۹۶ میلیون دستگاه در سال ۲۰۱۸ میلادی با میانگین رشد سالانه ۳ درصد در دو دهه اخیر بود. تولید جهانی خودروهای سواری کاملاً متمرکز است، ۵ کشور تولیدکننده اول (چین، ژاپن، آلمان، هند و کره جنوبی) ۶۳ درصد و ۱۰ کشور اول ۷۹ درصد تولید جهانی را بر عهده دارند. در دو دهه اخیر رشد تولید خودرو در کشورهای توسعه‌یافته خودروساز منفی یا پایین و در کشورهای درحال‌توسعه خودروساز مثبت یا بالا است. پنج برند (خودروساز) قدرتمند جهانی خودرو برحسب تولید، به ترتیب تویوتا، فولکس‌واگن، هیوندایی، جنرال موتورز و فورد هستند که با تولید سالانه ۴۲ میلیون خودرو ۴۳ درصد بازار جهانی را در اختیار دارند. برندهای معروف ژاپنی، اروپای غربی، آمریکایی و کره‌ای ۸۰ درصد از تولید خودرو جهان را به خود اختصاص می‌دهند، اما نزدیک به نیمی از افزایش خودرو در دو دهه اخیر مربوط به تولید سایر برندها می‌شود. ویژگی‌های مهم و اصلی صنعت خودروسازی جهانی نوآوری و فناوری محور بودن، تشکیل زنجیره‌های تولید جهانی و سلطه برندهای جهانی است.
در حوزه صادرات، زنجیره عرضه جهانی خودروسازی به صورتی عمق و تکامل‌یافته است که فقط اقتصادهای معدودی از تراز تجاری ارزی مثبت بالا در گروه خودرو برخوردار بوده و فقط ۹ کشور دارای تراز تجاری بیش از ۱۰ میلیارد دلار هستند. به عبارتی صادرات خودرو منشا تامین ارز خارجی مهم تعداد کمی از اقتصادهاست. تراز تجاری گروه خودرو کشورهای خودروساز آلمان ۱۳۶، ژاپن ۱۳۶، مکزیک ۷۴، کره جنوبی ۴۷، چک ۲۲ و تایلند ۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ میلادی بود. اقتصادهای توسعه‌یافته بیش از ۷۰ درصد صادرات جهانی خودرو و قطعات و اجزاء را به عهده دارند، اما در سال‌های اخیر رشد صادرات آنها منفی شده است و تعدادی از کشورهای درحال‌توسعه به موتور محرکه رشد تجارت خودروسازی مبدل شده‌اند. هرچند که تعداد محدودی از کشورهای جهان تولیدکننده و صادرکننده خودرو هستند، اما کشورهایی که درگیر تولید و صادرات قطعات و اجزاء خودرو هستند به‌مراتب بیشتر است. سهم حدود ۴۰ درصدی قطعات و اجزاء از تجارت گروه خودرو اهمیت آن در زنجیره عرضه جهانی خودرو نشان می‌دهد.
در ادامه این گزارش به بررسی تولید خودرو در ایران پرداخته شده است. بر این اساس، در دوره ۹۶-۱۳۵۶ تولید خودرو سواری از ۱۱۹ به ۱۴۱۰ هزار دستگاه افزایش پیدا کرد. دو خودروساز بزرگ ایران‌خودرو و سایپا حدود ۹۰ درصد تولید انواع خودرو کشور را بر عهده دارند. سهم تولید خودروهای سواری از کل تولید خودرو جهان ۷۴ درصد و ایران ۹۴ درصد است که نشان می‌دهد سهم خودروهای تجاری و عمومی از تولید خودرو ایران پایین است. تولید خودرو ایران تحت تسلط مدل‌های فرانسوی، چینی، کره‌ای و داخلی از رده خارج‌شده یا خارج از استاندارد جهانی قرار دارد. سهم خودروهای با برند فرانسوی ۴۲، داخلی ۲۳، کره‌ای ۱۸ و چینی ۱۶ درصد از تولید خودرو کشور است. در چند سال اخیر، ایران به دروازه ورود به بازارهای جهانی خودروهای چینی مبدل شده است. روند رو به رشد و مسلط خودروسازی ایران واردات خودروهای کامل توسط خودروسازان تحت‌عنوان قطعات منفصله و همچنین واردات قطعات و مونتاژ خودرو در یک دهه اخیر و به‌ویژه از چین است. در تحریم‌های قبلی و کنونی، اگر واردات خودرو و قطعات و اجزاء خودرو مدیریت و واردات قطعات منفصله (به‌ویژه از چین) محدودشده بود، تولید خودرو کشور به‌شدت کاهش پیدا نمی‌کرد.
پس از ـشرح مختصری از وضعیت خودروسازی در ایران و تأکید بر فاصله این صنعت از جایگاه جهانی مطلوب، راهکارهای پیشنهادی از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران به‌منظور برون‌رفت از شرایط فعلی خودروسازی ایران ارائه‌شده است.
در همین ارتباط، راهکارهای پیشنهادی در دو دسته شرایط تحریم و پساتحریم معرفی و توضیح داده شده‌اند.
راهکارهای شرایط تحریم شامل: (۱) بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های قطعه‌سازی و همچنین سایر صنایع، (۲) محدودیت واردات خودرو و قطعات منفصله و تأمین ارز لازم جهت واردات قطعات و اجزاء، (۳) بودجه‌بندی و اولویت‌بندی ارزی واردات مواد اولیه و قطعات و اجزاء، (۴) رفع موانع تولید قطعه‌سازان با تشکیل کارگروه مشترک بخش خصوصی و دولت و (۵) مدیریت شرایط تحریم خودروسازی و تدوین برنامه راهبردی سه سال آینده است و راهکارهای شرایط پساتحریم شامل: (۱) مشارکت در زنجیره عرضه خودروسازی جهانی به‌جای خودکفایی و تولید خودرو ملی، (۲) ادغام بنگاه‌های خودروساز داخلی و پس از آن ادغام و/یا مشارکت بنگاه‌های داخلی با بنگاه‌های جهانی، (۳) مشارکت با خودروسازان تراز اول جهانی، (۴) کاهش حقوق و عوارض گمرکی واردات خودرو و ممانعت از واردات خودرو تحت عنوان قطعات منفصله با تعرفه‌های گمرکی پایین و (۵) توسعه خوشه‌ای زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های ماشین‌سازی، قطعه‌سازی و خودروسازی است.
متن کامل بولتن مسائل روز اقتصادی را از اینجا دانلود کنید.