هنوز خیلی‌ها منتظر آخرین تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره FATF هستند؛ ظرف سه‌سال گذشته، FATF، یکی از پر سر و صداترین عبارات بوده است. سال 1396 دولت لوایح چهارگانه «اصلاح قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم» «اصلاح قوانین مبارزه با پول‌شویی» «الحاق به کنوانسیون پالرمو» همچنین «الحاق به کنوانسیون بین‌المللی منع تأمین مالی تروریسم» را به مجلس ارائه کرد که پس از چند بار رفت‌وبرگشت میان مجلس و شورای نگهبان درنهایت دو لایحه با عنوان «مبارزه با تأمین مالی تروریسم» و «مبارزه با پول‌شویی» مورد تأیید قرار گرفت، اما این سرنوشت برای دو لایحه دیگر به این شکل رقم نخورد و به دلیل اختلافات میان مجلس و شورای نگهبان بررسی موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام سپرده شد و نتیجه آن همچنان مشخص نیست.
گروه ویژه اقدام مالی (Financial Action Task Force) یک سازمان بین دولتی است که برای مبارزه با پول‌شویی در سال ۱۹۸۹ تأسیس‌شده است. در گذر زمان فعالیت‌های این سازمان گسترده‌تر شد و در سال ۲۰۰۱ به کارزار مبارزه با تأمین مالی تروریسم پیوست. در حال حاضر از میان ۱۹۰ کشور دنیا ۱۸۸ کشور به این نهاد ملحق شده‌اند. دولت‌هایی که پایبند به مقررات این سازمان نشوند، FATF آن‌ها را در فهرست دولت‌های غیرهمکار (لیست سیاه) خود قرار می‌دهد. ازنظر FATF کشورهایی که مشمول لیست سیاه شوند، خطر مربوط به پول‌شویی آن‌ها بالا است.
الزامات اولیه این نهاد جهت ارزیابی ریسک کشورها شامل تصویب قوانین داخلی مبارزه با پول‌شویی و همچنین الحاق به «کنوانسیون پالرمو» (معاهده سازمان ملل متحد علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی) و «CFT» (مبارزه با تأمین مالی تروریسم) است. فرض این نهاد این است که چنانچه دولتی قوانین چهارگانه را مصوب نکرد، عزم جدی در مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم ندارد و جزو کشورهای پرخطر تلقی می‌شود. لذا کشورهای عضو این نهاد ملزم خواهند شد که هرگونه همکاری مالی یا معاملات تجاری با بانک‌ها و شرکت‌های آن کشور را متوقف کنند.
امروزه توصیه‌های FATF تبدیل به زبان مشترک نظام بانکی و مالی جهانی شده است و از اعضای خود می‌خواهد که در فعالیت‌های بانکی و مالی خود حداکثر دقت را در رعایت این توصیه‌ها به کارگیرند.
در ایران برخی بر این نظر هستند که پیوستن به FATF موجب خود تحریمی می‌شود و اجرای الزامات این سازمان مبادلات مالی خارجی و داخلی ایران را برای طرف‌های غربی شفاف می‌کند لذا کار دور زدن تحریم‌ها هم، در این شرایط دشوارتر می‌شود. عده‌ای نپیوستن به FATF را منابع بزرگی در مسیر تجارت بین‌الملل می‌دانند.
مخالفان چه می‌گویند؟
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: اگر ثابت شود که FATF وضعیت اقتصادی کشور را بهتر می‌کند، با آن موافق خواهم بود. برآورد من این است که پذیرش توصیه‌های FATF در وضع مردم تاثیری ندارد. حتی خود آقای ظریف نیز با صراحت گفته است که تضمینی نمی‌دهد که با پذیرش توصیه‌های FATF شرایط بهتر شود. قدرت منطقه‌ای ما که با فداکاری بسیار تأمین‌شده است، با پذیرش این توصیه‌ها تحت شعاع قرار می‌گیرد. عزت و قدرت است که امکان چانه‌زنی در مذاکرات را فراهم می‌کند. اگر به این کنوانسیون بپیوندیم باید تبادل اطلاعات انجام دهیم و آن‌ها می‌خواهند که از این طریق بیشتر به مسائل اقتصادی کشور آگاهی داشته باشند. در این شرایط دیگر دور زدن تحریم‌ها ممکن نخواهد بود و وضع اقتصادی بدتر خواهد شد. اشکالات دیگری نیز بر مسئله FATF وارد است و به‌طورکلی صلاح نیست که ما به این کنوانسیون‌ها بپیوندیم.
غلامرضا مصباحی مقدم، عضو تشخیص مصلحت نظام: رئیس‌جمهور تأکید دارد عدم تصویب این دو لایحه هزینه‌های زندگی را در اقتصاد کشور تا ۲۰ درصد رشد می‌دهد و مسئولیت عدم تصویب این لوایح با مجمع تشخیص است؛ این صحبت از اساس خلاف واقع است. از این دست از اظهارات درباره برجام هم زیاد زده شد چراکه تصور می‌کردند با تصویب برجام سیل سرمایه‌گذاری خارجی به‌سوی ایران می‌آید و فروش نفت به نقطه پیش از تحریم بازمی‌گردد. البته از این حیث من مخالفتی با تصویب برجام نداشتم اما باوجود دستیابی به برجام، شرایط تغییر چندانی نکرد و خسارات نیز ادامه پیدا کرد.
مجتهد شبستری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: معتقدم که مضرات تصویب این لوایح بیش از محاسن آن است؛ البته یکی از محاسن تصویب FATF حل مشکلات بانکی ایران و نقل و انتقالات مالی است اما مشکل ما با خبر شدن اعضای FATF از اطلاعات داخلی ایران است.
مجید شاکری، کارشناس اقتصادی: اینکه فکر کنیم پاسخ به FATF این است که آن را کلاً رد کنیم و یا کلاً تأیید کنیم هر دو اشتباه است. تأیید بدون در نظر گرفتن این موارد که مصداق "خَسِرَ الدُّنْیا وَالاْآخِرَةَ” است. و آن طرف هم اگر فکر کنیم که انجام نمی‌دهیم و چین و روسیه می‌آیند و برای ما کاری انجام بدهند بدون اینکه اساساً با این دو کشور رایزنی کرده باشیم، رایزنی هم نه در سطح گفت‌وگوی رئیس FIU ایران با همتایان خود، بلکه در سطح راهبردی و استراتژی مابین دو کشور در مسائل کلان همچون راهبردها در خاورمیانه، مواضع نسبت به آمریکا و... ممکن نیست. همه این‌ها به این برمی‌گردد که ما چه می‌خواهیم و تا زمانی که ندانیم چه می‌خواهیم چنین مسائلی معنایی ندارد.
موافقان چه می‌گویند؟
موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان: عدم پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی (FATF)، ایران را در موضع بسیار آسیب‌پذیر و بدی قرار می‌دهد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی، عضویت ایران در FATF یک ضرورت است. تعجب‌آور است که بعضی از سیاسیون به‌جای آنکه به منافع ملی فکر کنند، بر سر موضع‌گیری‌های جناحی خود بوده و پیوستن به FATF را بهانه‌ای برای حمله به دولت کرده‌اند. باید به این نکته توجه داشت که این مورد (پیوستن ایران به FATF) تنها به دولت مربوط نمی‌شود، بلکه یک موضوع ملی است.
محمدرضا انصاری، نایب‌رئیس اتاق ایران: بخش خصوصی و فعالان اقتصادی که از مدت‌ها پیش منتظر تصویب FATF بودند چراکه باور دارند که پیوستن ایران به کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم یک گام روبه‌جلو در شرایطی محسوب می‌شود که اتحادیه اروپا مدافع ایران در قبال تحریم‌هاست. این نگرانی وجود داشت که عدم تصویب FATF ایران را در مقابل جبهه اروپا قرار خواهد داد. معتقدم تصویب FATF اقدامی ارزشمند و مثبت است که موجب تعامل سازنده میان ایران و کشورهایی که قصد همکاری مالی و تجاری با کشور را دارند، می‌شود.
حسین سلیمی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران: سرمایه‌گذار به چند دلیل به ایران نمی‌آید؛ نمی‌خواهد مورد تحریم بانک‌های بین‌المللی قرار بگیرد. اگر ایران قواعد بین‌المللی را رعایت کند، از نظر آن‌ها، ایران بهترین جای سرمایه‌گذاری است وگرنه انتقال سود از ایران در صورت عدم رعایت قواعد بانک‌ها، به ضرر ایران و شرکت‌های بین‌المللی خواهد بود و تبعاتی را بر آن کشورها و شرکت‌ها تحمیل خواهد کرد. سرمایه‌گذار خارجی در جایی سرمایه‌گذاری می‌کند که بانک‌های آن‌ها عملکرد شفافی داشته باشند تا در موقع حسابرسی به مشکلاتی برخورد نکنند. تا شفافیت مالی طبق قواعد و قوانین بین‌المللی ممکن نشود، همکاری سرمایه‌گذار و بانک بین‌المللی با ایران ممکن نیست. ما باید به FATF بپیوندیم؛ FATF هیچ ارتباطی با افشای اطلاعات ندارد و ما باید به لیست تحریمی که از طرف سازمان ملل ارائه می‌شود خدمات ندهیم و این شامل افراد و شرکت‌ها می‌شوند.
هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی: امروز در دنیا در حوزه‌های مختلف پولی، مالی، بانکی، حمل‌ونقل و غیره استانداردهایی را تعریف کرده‌اند و دنیا ملزم به رعایت این استانداردهاست. اگر هواپیماها و کشتی‌ها استانداردهای لازم را رعایت نکنند، نمی‌توانند با دنیا مراوده داشته باشند. این در حوزه گمرک و صادرات هم مصداق دارد. دنیا به درست یا غلط، به نفی یا اثبات در حوزه‌های مختلف استانداردهایی را تعریف کرده و لوایح چهارگانه FATF هم جز همین‌هاست و این قواعد را 98 درصد کشورهای دنیا پذیرفته‌اند. عدم ورود ایران به FATF موجب خواهد شد تا تبادلات بانکی بین ایران و سایر کشورهایی مثل چین که علاقمند به کار با ایران هستند، قطع شود و آن‌ها نتوانند به همکاری خود ادامه دهند. البته آن‌ها هم به صراحت گفته‌اند که اگر ایران به FATF نپیوندد، نمی‌توانند با ما کار کنند. نپذیرفتن FATF با توجه به شدت تحریم‌هایی که علیه کشور اعمال شده است می‌تواند اقتصاد ایران را با چالش‌های اساسی‌تری روبه‌رو کند. اگر ایران در لیست سیاه FATF باشد هیچ بانکی با بانک‌های ما کار نخواهد کرد.